مدت‌ها است که کنترل تورم و مطالعه در مورد آن، توجه اقتصاددانان جهان را به خود جلب کرده است.
اگر بخواهیم یک تعریف کلی از تورم ارائه دهیم، باید بگوییم که تورم، افزایش بی‌رویه و مداوم سطح قیمت‌ها و نابرابری عرضه و تقاضای کل جامعه است.
در این بحران، افزایش تقاضا در برابر عرضه کاملا مشهود است. براساس اعتقاد بسیاری از کارشناسان، علت اصلی تورم هماهنگ نبودن افزایش پول در جامعه با افزایش تولید است.
عناوین مطلب:
بیشتر بخوانید: منظور از تورم چیست؟ + نحوه محاسبه تورم در ایران
نظریه‌های اقتصادی که در مورد تورم وجود دارند، به سه گروه مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند. اولین نظریه، نگاه مارکس به تورم است که در آن اعتقاد بر این است که هرگاه دو کالایی که دارای ارزش افزوده هستند با هم مبادله شوند، تورم وجود نخواهد داشت؛ زیرا هر دو مسیر مشابهی برای تولید طی کرده و مشمول تفاوت در قیمت نهایی و قیمت تمام شده هستند.
اگر برای مبادله این دو کالا واسطه‌ای مانند پول وجود داشته باشد، تا زمانی که این واسطه ارزش واقعی دارد (مانند سکه و طلا)، باز هم تورم وجود نخواهد داشت؛ اما اگر این واسطه یا پول، ارزش واقعی خود را به ارزشی قراردادی بدهد، آنگاه دولت‌ها می‌توانند این ارزش‌‌ها را کم و زیاد کنند و با کم و زیاد شدن ارزش آن مساله تورم به وجود می‌آید.
دومین گروه، دیدگاه کینز نسبت به تورم است. از نظر کینز تاثیر متقابل پول، نرخ بهره و تولید، فاکتور مهمی در تعیین نرخ تورم است و سایر علل تابعی از این علت هستند. نظریه اقتصادی کینز درباره تورم و راه‌حلی که او برای مقابله با تورم پیشنهاد می‌کند، براساس فعالیت مستقیم دولت در اقتصاد پایه‌گذاری شده است.
در نهایت؛ آخرین و کاربردی‌ترین نظریه، مربوط به نظریه پولی میلتون فریدمن است که علت تورم را هزینه‌های دولت و افزایش نقدینگی در جامعه می‌داند.
مطلب مرتبط: شاخص قیمت مصرف کننده چیست؟
فریدمن، ایراد اساسی تورم در جامعه را دخالت دولت در اقتصاد می‌داند. او در این باره می‌گوید: “اگر اقتصاد کشوری تورم زده شود؛ باید علت اصلی آن را در هزینه‌های دولت و تولید بی‌رویه پول در جامعه پیدا کنیم. برای مهار این معضل نیز، دولت باید هزینه‌هایی که به اقتصاد تحمیل کرده را کاهش دهد.”
همانطور که می‌دانید؛ تورم ممکن است در هر کشوری وجود داشته باشد و بهترین راه، کنترل و مدیریت تورم در یک جامعه است. براین اساس؛ در این مقاله قصد داریم تا به راهکارهایی که در جهت کنترل تورم وجود دارند، اشاره کنیم. پس تا انتهای این مقاله، با ما همراه باشید.
راهکارهای پیشنهادی برای کنترل تورم
از آنجایی که نقدینگی، از راه‌های مختلفی به اقتصاد ایران وارد می‌شود؛ راه‌های متفاوتی نیز برای کنترل و جلوگیری از آن وجود دارد.
برخی از این راهکارها کوتاه‌مدت و برخی بلندمدت هستند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
1. رقابتی شدن سود سپرده‌های سرمایه‌گذاری
در شرایط کنونی و تا قبل از کاهش نرخ تورم، به‌هیچ عنوان نباید نرخ بهره بانکی کاهش یابد.
علاوه بر این، راهکار مناسب در مقابله با تورم این است که سود سپرده‌های بلندمدت، به شکل رقابتی تعیین شود. البته لازم است که بانک مرکزی، برای سپرده‌های 5 ساله سقف سود 20 درصدی را تعیین کرده و بانک‌ها را ملزم کند که در محدوده 20 درصد با هم به رقابت بپردازند.
بیشتر بخوانید: 7 روش برای حفظ ارزش پول در برابر تورم ایران!
2. فروش اوراق مشارکت
در شرایط فعلی، فروش اوراق مشارکت از سوی بانک مرکزی برای جمع‌آوری نقدینگی ضرورت دارد؛ اما سود این اوراق باید در حدی باشد که جاذبه لازم برای جمع‌آوری نقدینگی را داشته باشد.
3. تامین نقدینگی بنگاه‌های اقتصادی
با توجه به اتخاذ سیاست‌های انقباضی توسط بانک‌ها و مشکلاتی که ممکن است برای بنگاه‌های کوچک و متوسط به وجود بیاید؛ استفاده از نقدینگی‌های مردمی با سود توافقی بین بنگاه‌های اقتصادی و مردم است.
این موضوع باعث می‌شود که بخش عظیمی از نقدینگی‌های موجود، به چرخه تولید بازگردد و سیستم بانکی و دولت می‌توانند با ارائه ضمانتنامه به این بنگاه‌ها علاوه بر اعتمادسازی بین بخش‌های خصوصی، قدمی در راه عملیاتی شدن این پیشنهاد بردارند.
بیشتر بخوانید: روش‌های تامین مالی شرکت‌ها در بازار بورس
4. ایجاد زیرساخت‌های تولیدات خانگی
بخش زیادی از نقدینگی مردم می‌تواند در جهت تامین ماشین‌آلات کوچک، مواد اولیه برای تولیدات و قطعات مورد نیاز واحدهای تولیدی بزرگ یا متوسط به کار گرفته شود.
با ایجاد این زمینه‌ها، دولت علاوه بر کاهش نرخ بیکاری، توزیع درآمد و اشتغال، می‌تواند با هدایت نقدینگی به چرخه تولید، تورم را در جامعه کنترل کند.
بیشتر بخوانید: تاثیر بیکاری بر اقتصاد؛ بیکاری چه آسیب‌هایی به اقتصاد وارد می‌کند؟
5. جمع‌آوری مطالبات بانک‌ها
در این راستا؛ بانک‌های دولتی و خصوصی باید تمهیداتی از قبیل بخشودگی جرائم جهت اخذ اقساط معوقه و مطالبات خود از بخش‌های خصوصی را فراهم کنند.
جمع‌آوری مطالبات معوقه بانک‌ها، می‌تواند درصد چشمگیری از حجم نقدینگی در گردش را کاهش دهد.
6. کاهش نرخ رشد دستمزدها و تثبیت قیمت خدمات دولتی
از مهم‌ترین راهکارهای تثبیت قیمت‌ها در شرایط فعلی کشور، جلوگیری از هر عاملی است که می‌تواند قیمت تمام شده کالا را افزایش دهد.
در این عوامل که همان هزینه‌های ثابت و متغیر هستند، بانک‌های دولتی می‌توانند ثبات لازم را به دست آورند؛ خصوصا خدمات دولتی شامل بخش‌های انرژی، حملونقل، مشاوره و… که می‌تواند روند افزایش قیمت‌ها را به نفع کاهش تورم متوقف نماید.
7. چاپ اسکناس‌های درشت
کارشناسان اقتصادی معتقدند که چک‌پول نیز جزئی از نقدینگی به حساب می‌آید. هر چه سرعت گردش آن‌ها بیشتر باشد، ضریب فزاینده آن‌ها نیز بیشتر است.
یعنی چک‌پول‌ها به دلیل قابلیت جابه‌جایی و نقدشوندگی آسانی که دارند، حتی بیشتر از اسکناس می‌توانند ضریب فزاینده را افزایش دهند.
مسلما اگر بانک‌ها به جای چک‌پول از اسکناس‌های درشت استفاده کنند، در یک دوره زمانی، میل به نقدینگی در مردم نسبت به چک‌پول، به سمت سپرده‌های بانکی گرایش می‌یابد و خود این موضوع تاثیر کاهنده بر نقدینگی دارد.
8. ضرب سکه‌های جدید و تزریق در بازار ارز و سکه
دولت می‌تواند به منظور جمع‌آوری بخش مهمی از نقدینگی‌های مردمی، سکه‌های طلای جدید را ضرب کند و از این طریق هم حجم نقدینگی را کاهش دهد و هم قیمت سکه را در حد متعادل قیمت جهانی طلا حفظ نماید.
9. فعال‌سازی بورس و بازارهای سرمایه
توجه داشته باشید که اگر در بازار بورس، جاذبه‌ای برای سرمایه‌گذاری وجود نداشته باشد و سرمایه‌گذاران برای سودآوری، سرمایه‌های خود را در امور بازرگانی و واسطه‌ای به کار بگیرند، موجبات افزایش قیمت‌ها فراهم خواهد شد.
در حالی که، اگر سودآوری در بورس به حد قابل قبول برسد و جاذبه سرمایه‌گذاری در آن بالاتر رود، زنجیره تولید تا مصرف کوتاه شده و رشد قیمت‌ها در زمینه کالاهای مصرفی متوقف خواهد شد.
بیشتر بخوانید: آموزش گام به گام سرمایه گذاری در بورس به زبان ساده (شروع سریع در بورس)
10. به کارگیری سیاست‌های انقباضی در بودجه‌بندی
اختصاص بودجه به طرح‌هایی که توجیه اقتصادی آن‌ها کاملا تایید نشده است، به راحتی وارد چرخه نقدینگی سرگردان می‌شود و تاثیر خود را با تورم نشان می‌دهد.
بنابراین؛ لازم است در بودجه‌بندی کشور، هزینه‌های غیرضروری حذف شده و بودجه کشور به سمت تولید و ایجاد اشتغال، گرایش پیدا کند.
11. کنترل موسسات پولی و مالی توسط بانک مرکزی
تمام موسسات مالی و بانکی که در ارتباط با تزریق نقدینگی در اقتصاد ایران نقش دارند، بایستی تحت نظارت و حاکمیت آیین‌نامه‌های داخلی بانک مرکزی قرار گرفته و در زمانی که اقتصاد توزم‌زده است، از سیاست‌های پولی و انقباضی بانک مرکزی تبعیت کنند.
در غیر این صورت، تلاش‌ها برای کنترل رشد نقدینگی بی‌اثر خواهد بود.
12. سیاست واردات و کاهش تورم‌ها
واردات، می‌تواند در کوتاه‌مدت به عنوان یک راهکار موقتی، به کنترل نقدینگی و تنظیم بازار بعد از تورم کمک نماید.
اما اگر جهت‌گیری واردات به سمت واردات ماشین‌آلات، قطعات یدکی و مواد اولیه باشد، عوارض بعدی آن بسیار دیرتر ظاهر شده و اگر بخش موثری از حجم این واردات کالاهای سرمایه‌ای باشند، حتی امکان جلوگیری از بروز عوارض تورم‌زا نیز وجود دارد.
13. سرمایه‌گذاری در امور مهم با استفاده از درآمدهای نفتی
بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که بهتر است برای کنترل تورم، درآمدهای نفتی صرف اموری مانند نوسازی صنایع نساجی، حملونقل ریلی، فن‌آوری اطلاعات، صنایع تبدیلی بخش غذایی و کشاورزی، تجهیز ناوگان حملونقل دریایی و جاده‌ای، سپرده‌گذاری در بانک‌های خارجی، خرید اوراق قرضه خارجی، طرح‌های تولیدی در قاب خوشه‌های صنعتی صادرات‌گرا و سایر طرح‌های مولد و اشتغال‌زا شوند.
سخن پایانی
تورم، عاملی است که بر تمامی حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور تاثیرگذار است.
شناخت عوامل ایجاد تورم، اثرات تورم بر اقتصاد و راه‌های پیشگیری از تورم از ملزومات برخورد با این پدیده است. در این میان؛ عمده‌ترین عوامل ایجاد تورم عبارتند از: کسری بودجه دولت، رشد نقدینگی و ساختار اقتصادی کشور که بیشترین تاثیر رابر توزیع درآمد و ثروت می گذارند.
شاید بتوان گفت که بهترین راه‌حل برای کنترل تورم در کشور، اتخاذ سیاست‌های پولی انقباضی است.
در این مقاله از مجله بورسینس، راهکارهایی که دولت می‌تواند جهت پیشگیری از افزایش تورم در کشور انجام دهد را مورد بررسی قرار دادیم. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید باشد.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: