روش‌های تامین مالی شرکت‌ها در بازار بورس

موضوع تامین مالی در تمام شرکت‌ها و سازمان‌ها یک موضوع بسیار مهم است که در همان ابتدا باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

در واقع تامین مالی، فرآیندی است که در آن ايجاد، جمع‌آوری و افزايش منابع مالی يا سرمايه­ برای هر نوع مخارجی امکان­‌پذیر است.

هدف از تأمین مالی در پروژه‌های مختلف؛ سرمایه‌گذاری، سودآوری، کاهش ریسک و برطرف کردن نیازهای اقتصادی و اجتماعی در آن‌ها است.

تامین مالی شرکت‌ها از روش‌های مختلفی انجام می‌شود. در این مقاله قصد داریم تا شما را با انواع روش‌های تامین مالی در بورس آشنا کنیم؛ پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

بیشتر بخوانید: شروع سرمایه گذاری در بورس

منظور از تامین مالی شرکت‌ها چیست؟

تامین مالی را می‌توان نوعی مدیریت وجه نقد تعریف کرد.

شرکت‌ها با هدف سرمایه‌گذاری، رفع نیازهای اقتصادی و اجتماعی، دست به تامین مالی می‌زنند.

سودی که از کسب‌وکار بنگاه‌ها به دست می‌آید، موجب تداوم فعالیت‌های بنگاه می‌شود و می‌توان از محل آن برای انجام فعالیت‌های عملیاتی در آینده استفاده کرد.

مشخص است که یک بنگاه اقتصادی تا چه میزان به این منابع مالی نیازمند است؛ چراکه انجام هر فعالیتی تنها با وجود این منابع ممکن خواهد بود. به همین دلیل است که می‌توان گفت منابع مالی شرکت‌ها، شریان اصلی بنگاه‌ها و سازمان‌ها به شمار می‌روند.

بر این اساس، می‌توان گفت که تامین مالی شرکت‌ها عبارت است از تامین بودجه برای انجام هرگونه فعالیت، خرید هر نوع کالا و یا سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف.

قبل از شروع هرگونه تجارت یا توسعه کسب‌وکار، ابتدا باید به دنبال نقدینگی کافی در این زمینه باشید؛ چراکه این امر می‌تواند بر عملکرد نهایی شما تاثیر بسزایی بگذارد. به عنوان مثال، فردی که قصد خرید خودرو یا آپارتمان دارد، به منظور تامین نقدینگی و جبران کمبود منابع مالی خود به سراغ تسهیلات بانکی می‌رود. یا برای راه‌اندازی یک کارخانه، می‌توان درصدی از سرمایه را از طریق سهام‌داران و باقی‌مانده آن را از طریق تسهیلات بانکی تامین کرد.

شاخص جریان نقدینگی چیست؟

معیارهای مهم برای انتخاب شیوه تامین مالی

شرکت‌ها برای آن‌که بتوانند روش مناسبی را جهت تامین مالی به کار بگیرند، فاکتورهایی را مدنظر قرار می‌دهند؛ در واقع آن‌ها با در نظر گرفتن این فاکتورها و معیارهای دیگر، در انتخاب بهترین روش تامین مالی تصمیم‌گیری می‌کنند. این عوامل عبارتند از:

• میزان ریسک کسب‌وکار
• حد بهینه در استفاده از هر روش
• هزینه تامین مالی
• دوره بازگشت سرمایه
• در دسترس بودن روش

بیشتر بخوانید: نرخ بازگشت سرمایه چیست؟

نقش بازار پول و بازار سرمایه

بازارهای مالی را می‌توان به دو زیرمجموعه بازار پول و بازار سرمایه تقسیم کرد.

بازارهای مالی پشتیبان اقتصاد هستند و بستر لازم را جهت توسعه و رشد پایدار اقتصادی فراهم می‌کنند. در ادامه به شرح هر یک از این بازارها می‌پردازیم.

بازار سرمایه

در این بازار، از ابزارهای مالی بلندمدتی که سررسیدی بیش از یک سال دارند، استفاده می‌شود. همچنین دارایی‌های بدون سررسید نیز در این بازار معامله می‌شوند.

بازار پول

این بازار بستری است که در آن مبادله پول و سایر دارایی‌های مالی که جایگزینی برای پول به شمار می‌روند، امکان‌پذیر است.

معمولا این دارایی‌ها سررسیدی کمتر از یک سال دارند. به علاوه می‌توان به بازار پول به دید یکی از ابزارهای مالی کوتاه‌مدت نگاه کرد. از ویژگی‌های بازار پول می‌توان به کم ریسک بودن عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی بالا اشاره کرد.

بیشتر بخوانید: ضامن نقدشوندگی چیست و چه کاربردی دارد؟

در این بازار بر استفاده از ابزارهایی تمرکز می‌شود که می‌توانند سرعت نقدیندگی بنگاه‌های تجاری را مدیریت کنند. از جمله این ابزارها می‌توان به اسناد خزانه، پذیرش بانکی، اوراق تجاری و گواهی سپرده اشاره کرد.

توجه داشته باشید که هر یک از روش‌های تامین مالی شرکت‌ها مزایا و معایبی دارند؛ اما هدف تمام این روش‌ها، افزایش ثروت و دارایی سهامداران به میزان حداکثری است.

از مهم‌ترین تفاوت‌ها میان بازار سرمایه و بازار پول این است که بازار سرمایه، بازاری گسترده‌تر و تنوع ابزار در آن بیشتر است. از جمله ابزاری که در این بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اوراق مشارکت
• گواهی سپرده
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری
• سهام عادی و ممتاز
• اوراق صکوک اسلامی
• اختیار فروش تبعی

بیشتر بخوانید: راهنمای خرید اوراق مشارکت در ایران

لازم به ذکر است که زمینه فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه، از طریق بازار سرمایه فراهم می‌شود.

روش‌های تامین مالی شرکت‌ها

به طور کلی، تامین منابع مالی در شرکت‌ها به دو دسته تقسیم می‌شود: دسته نخست به شیوه‌هایی اشاره دارد که در آن، سرمایه از منابع داخلی یک بنگاه تامین می‌شود؛ در واقع در این روش “ابزارهای سرمایه‌ای” مورد استفاده قرار می‌­گیرند.

روش دیگر نیز به مواردی اشاره دارد که تامین مالی از طریق منابع خارج از بنگاه انجام می‌شود؛ در این شیوه، “ابزارهای بدهی” مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بنابراین، تامین مالی از منابع داخلی مبتنی بر دارایی و ابزارهای سرمایه‌ای است؛ اما تامین مالی از منابع خارج از شرکت، مبتنی بر ابزارهای بدهی است. در تصویر زیر می‌توانید نموداری ساده را مشاهده کنید که روش‌های تامین مالی شرکت‌ها را به شکل کلی نشان می‌دهد.

تامین مالی از طریق انتشار اوراق بدهی

گاهی ممکن است که بنگاه‌های اقتصادی به جای استفاده از منابع مالکان یا شرکای جدید، استقراض را انتخاب ‌کنند و با این وسیله تامین مالی خود را انجام دهند. برخی از انواع اوراق بدهی که منتشر می‌شود، به این ترتیب است:

• اوراق مشارکت
• اوراق مرابحه
• اوراق گواهی سپرده عام یا خاص
• اوراق سلف موازی استاندارد
• اوراق اجاره
• اوراق استصناع

در این حالت شرکت می‌تواند به کمک فروش این اوراق، سرمایه مورد نیاز خود برای توسعه کسب‌وکار را به دست آورد. با انتشار اوراق قرضه، سرمایه‌گذارانی که اقدام به خرید این اوراق می‌کنند، در واقع با این عمل خود به شرکت وام می‌دهند؛ یا به عبارت دیگر پولی را برای خرید اوراق به شرکت قرض می‌دهند.

این وام‌دهندگان می‌توانند شخصا عمل کنند یا تامین مالی را در قالب یک شرکت یا نهاد انجام دهند. مبلغی که سرمایه‌گذاری شده است، به عنوان اصل وام در نظر گرفته می‌شود و باید در تاریخی معین در آینده پرداخت شود.

اگر فرضا شرکت ورشکست شود، وام‌دهندگان در مقایسه با سهامداران ادعای بیشتری در خصوص مالکیت دارایی‌های نقدی خواهند داشت.

در این روش، ابزارهای بدهی نقش تامین‌کنندگی را بر عهده دارند؛ در واقع منابع مالی از سرمایه‌گذارانی به جز سهامداران شرکت تامین می‌شود. در روش مبتنی بر بدهی، تامین‌کنندگان در ازای سرمایه‌ای که به بنگاه قرض می‌دهند، سود معینی دریافت می‌کنند.

در ادامه به بررسی چند نمونه از ابزارهای تامین مالی مبتنی بر انتشار بدهی می‌پردازیم.

تامين مالی از طریق گواهی سپرده مدت‌دار مخصوص سرمایه‌­گذاری

گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌‌گذاری، از مهم‌ترین ابزارهای تامین مالی به شمار می‌رود.

سپرده‌های مدت‌داری که ویژه سرمایه‌گذاری هستند، در دو نوع خاص و عام وجود دارند:

سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری خاص: این نوع سپرده، سررسید مشخصی دارد که بانک‌ها و مؤسسات اعتباری با هدف تامین مالی طرح‌های سودآور تولیدی، ساختمانی، خدماتی  و توسعه و تکمیل طرح‌های سودآور موجود افتتاح می‌کنند. بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، در قبال افتتاح این نوع سپرده مدت‌دار، گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌‌گذاری خاص صادر می‌کنند.

سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری عام: سپرده‌ای با سررسید مشخص است که نزد بانک‌ها و مؤسسات اعتباری افتتاح می‌شود. بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در قبال افتتاح این نوع سپرده، گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌‌گذاری عام صادر می‌کنند.

تامین مالی از طریق اوراق اجاره (صکوک اجاره)

اوراق اجاره، اوراق بهادار با نامی است که قابلیت انتقال دارد.

این اوراق با هدف تأمین منابع مالی مورد نیاز جهت خرید یک دارایی یا مجموعه‌ای از چند دارایی و اجاره آن‌ها به بانی منتشر می‌شود. در این حالت، نهاد واسط، دارایی را از فروشنده خریداری می‌کند و سپس آن را به بانی اجاره می‌دهد.

دارایی‌ها در اوراق اجاره می‌توانند شامل زمین، ماشین‌آلات، ساختمان و تاسیسات، وسایل حمل‌ونقل و تجهیزات باشند. انواع اوراق اجاره عبارتند از:

اجاره به شرط تملیک: یعنی در پایان مدت اجاره، مالکیت دارایی به مستأجر منتقل می‌گردد.

اجاره با اختیار فروش: یعنی در پایان مدت اجاره، موجر می‌تواند در صورت تمایل، دارایی را با قیمت تعیین‌شده به مستأجر بفروشد.

رویه اجرایی انتشار صکوک اجاره به شرح زیر است:

تامین مالی از طریق اوراق مرابحه (صکوک مرابحه)

اوراق مرابحه نیز اوراق بهادار بانام و قابل نقل‌و‌انتقال است که دارنده آن به صورت مشاع مالک مال یا دینی است.

این اوراق بر اساس قرارداد مرابحه منتشر می‌شوند. نهاد واسط در اوراق مرابحه، پس از خرید دارایی مورد نیاز بانی از فروشنده، آن را در قالب فروش اقساطی (قرارداد مرابحه) به بانی منتقل می‌کند.

دارایی‌ها در اوراق مرابحه می‌تواند شامل زمین، ساختمان و تأسیسات، ماشین‌آلات و تجهیزات، وسایل حمل‌ونقل، موجودی مواد و کالا باشد. رویه اجرایی انتشار صکوک مرابحه به شرح زیر است:

تامین مالی از طریق اوراق استصناع (سفارش ساخت)

اوراق استصناع، اوراق بهادار بانام یا بدون نامی است که قابلیت انتقال دارد و دارنده آن، مالک دارایی موجود در قرارداد استصناع است. در واقع اوراق استصناع قراردادی است که به موجب آن یکی از طرفین قرارداد در ازای مبلغی معین، ساخت و تحویل دارایی مشخصی را در تاریخ معینی تضمین می‌دهد. رویه اجرایی انتشار صکوک استصناع به شرح زیر است:

تامین مالی از طریق اوراق مشارکت

اوراق مشارکت، از معروف‌ترین اوراق بهادارهای بانام یا بدون نام است.

این اوراق به موجب قانون، به قیمت مشخص، به مدت معین و با هدف اجرای طرح‌های سودآور تولیدی، خدماتی و ساختمانی منتشر شده و به سرمایه‌گذاران واگذار می‌شود. هر ورقه مشارکت، میزان سهم دارنده آن در مشارکت را نشان می‌دهد.

فرآیند انتشار اوراق مشارکت به شرح زیر است:

مزایای روش‌های تامین مالی مبتنی بر ابزار بدهی

• حفظ مالکیت سهام‌داران
• ایجاد سپر مالیاتی
• حفظ سود باقی‌مانده
• نرخ سود واقعی
• ارزان­‌تر بودن تامین مالی از طریق بدهی
• کاهش ریسک‌های ناشی از سرمایه‌گذاری
• تنوع در منابع و روش‌های تامین مالی

معایب روش‌های تامین مالی مبتنی بر ابزار بدهی

• افزایش ریسک نقدینگی
• کاهش جریان‌های نقدی
• نیاز به وثیقه یا ضامن
• زمان‌­بر بودن

تامین مالی از طریق ابزارهای سرمایه‌ای

همانطور که گفتیم، روش‌های تامین مالی شرکت‌ها با استفاده از منابع داخلی، با کمک ابزارهای سرمایه‌ای انجام می­‌شود.

در واقع این روش به شیوه‌هایی اشاره دارد که در آن‌ها سرمایه از محل حقوق صاحبان سهام تامین خواهد شد؛ یعنی سرمایه‌گذاران به عنوان مالکان شرکت در نظر گرفته می‌شوند. انواع روش‌های تامین مالی از منابع داخلی به شرح زیر است:

• افزایش سرمایه
• فروش دارایی
• حساب جاری شرکا
• استفاده از صندوق‌­ها

در ادامه به بررسی چند نمونه از ابزارهای تامین مالی مبتنی بر سرمایه می‌پردازیم.

افزایش سرمایه

افزایش سرمایه، یکی از روش‌­های تامین مالی شرکت­‌ها است.

شرکت­‌ها برای توسعه فعالیت‌­ها، حفظ یا افزایش قدرت رقابت خود، اقدام به افزایش سرمایه می­‌کنند. در برخی از مواقع نیز این کار به منظور اصلاح و بهبود ساختار مالی شرکت­‌ها صورت می­‌گیرد.

در واقع تفاوت اصلی بین انواع روش‌­های افزایش سرمایه، در محل تامین این منابع جدید است. افزایش سرمایه شرکت‌­ها از چند طریق صورت می­‌گیرد که شامل: سود انباشته، آورده نقدی، تجدید ارزیابی دارایی‌ها و صرف سهام است.

تامین مالی از طریق صندوق زمین و ساختمان

صندوق زمین و ساختمان یک نهاد مالی است که با دریافت مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار تاسیس شده است.

کار اصلی صندوق زمین و ساختمان این است که سرمایه را از عموم افراد جمع‌آوری کرده و آن را به سرمایه‌گذاری در ساخت پروژه ساختمانی مشخص‌شده در امیدنامه صندوق، تخصیص می‌دهد. با فروش واحدهای ساختمانی پروژه، سود به دست آمده، میان سرمایه‌گذاران صندوق تقسیم خواهد شد.

دوره فعالیت صندوق از ابتدای اولین روز کاری بعد از دریافت مجوز از سازمان بورس، تا پایان تسویه صندوق است. شما می‌توانید برای مشاهده لیست صندوق‌های زمین و ساختمان، به وب‌سایت tsetmc مراجعه کنید.

تامین مالی از طریق صندوق پروژه

هدف از ایجاد صندوق‌های سرمایه‌‌گذاری در پروژه، جمع‌‌آوری منابع مالی مورد نیاز پروژه از سرمایه‌گذاران و اختصاص آن به اجرای پروژه تا مرحله بهره‌برداری است.

پروژه‌ها طرح‌های تولیدی یا خدماتی هستند که مشخصات آن‌ها به طور کامل در امیدنامه صندوق و در طرح توجیهی پروژه نوشته شده است. صندوق‌ها از ابتدای اولین روز کاری بعد از دریافت مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار، فعالیت خود را آغاز کرده و فعالیت‌شان تا زمان انحلال صندوق یا تبدیل صندوق، ادامه دارد.

صندوق پروژه برای انجام پروژه مورد نظر، یک شرکت سهامی خاص به نام شرکت پروژه تأسیس می‌کند که آن شرکت، پس از تکمیل شدن پروژه و آغاز بهره‌برداری از آن، به یک شرکت سهامی عام تبدیل شده و در بورس یا در بازاری خارج از بورس، پذیرش و قابل معامله ‌می‌شود.

مزایای روش‌های تامین مالی مبتنی بر ابزارهای سرمایه‌ای

• افزایش جذابیت برای وام‌دهندگان
• افزایش نقدینگی پروژه
• عدم‌ تضمین بازپرداخت سرمایه یا پرداخت سود سهام

معایب روش‌های تامین مالی مبتنی بر ابزارهای سرمایه‌ای

• مشارکت در سود باقی‌مانده
• هزینه تامین بالاتر نسبت به هزینه بدهی
• از دست دادن بخشی از مالکیت
• پرداخت مالیات بیشتر 

سخن پایانی

هدف اصلی تامین مالی، افزایش ثروت سهام‌داران است.

براساس آنچه در این مقاله گفته شد، منابع مالی شرکت‌­ها از دو منبع داخلی و خارجی تشکیل می‌­شود که منابع داخلی شامل جریان‌­های نقدی حاصل از فروش دارایی‌­ها است و منابع خارجی شامل استقراض از بازارهای مالی و انتشار سهام است. هر کدام از این روش‌­ها مزایا و معایب خاص خودش را دارد.

در این مقاله، هریک از روش‌­های تامین مالی، مزایا، معایب و مثال‌­هایی از ابزارهای هردو روش را مورد بررسی قرار دادیم. امیدواریم که این مقاله مورد توجه شما قرار گیرد.

شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:

• می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
• در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید

برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

نام شرکت	ویژگی‌ها	امتیاز	لینک ثبت‌نام
کارگزاری آگاه	باشگاه مشتریان با جایزه نرم‌افزار معاملاتی پیشرفته دریافت اعتبار معاملاتی خرید آنلاین صندوق‌ سرمایه‌گذاری ثبت‌نام آنلاین برای کد بورسی

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نام خدمات	ویژگی‌ها	لینک ثبت‌نام
دوره‌های آموزش تحلیل تکنیکال	دوره‌های حضوری + غیرحضوری شناخته‌شده‌ترین اساتید در سطح مقدماتی، متوسط و پیشرفته ارائه مدرک معتبر گذراندن دوره