اقتصاد نئوکلاسیک (به انگلیسی Neoclassical Economics) نظریه گسترده‌ای است که بر عرضه و تقاضا به عنوان نیروهای محرک تولید، قیمت‌گذاری و مصرف کالا و خدمات تمرکز دارد.
این نظریه در حدود سال 1900 برای رقابت با نظریه‌های پیشین اقتصاد کلاسیک ظهور کرد.
اقتصاددانان کلاسیک بر این باورند که مهم‌ترین عامل در قیمت یک محصول هزینه تولید آن است، اما در مقابل اقتصاددانان نئوکلاسیک معتقدند که درک مصرف‌کننده از ارزش یک محصول عامل اصلی در تعیین قیمت آن است.
عناوین مطلب:
آنها تفاوت میان هزینه‌های واقعی تولید و قیمت خرده‌فروشی را مازاد اقتصادی (economic surplus) می‌نامند.
یکی از فرضیات اولیه اقتصاد نئوکلاسیک این است که مهم‌ترین عامل در تعیین ارزش یک محصول یا خدمات، مطلوبیت آن برای مصرف‌کنندگان است و نه هزینه تولید آن!
این رویکرد در قرن نوزدهم بر اساس کتاب‌های ویلیام استنلی جوونز، کارل منگر و لئون والراس توسعه یافت.
نظریه‌های اقتصاد نئوکلاسیک به همراه اصول اقتصاد کینزی، زیربنای اقتصاد مدرن امروزی هستند. نظریه Neoclassical Economics اگرچه یکی از گسترده‌ترین نظریه‌های اقتصادی است اما مخالفان خود را نیز دارد.
اقتصاد نئوکلاسیک چیست؟
اصطلاح اقتصاد نئوکلاسیک برای اولین بار در سال 1900 ابداع شد.
اقتصاددانان نئوکلاسیک معتقدند که اولین نگرانی مصرف‌کننده هنگام خرید کالا و خدمات، به حداکثر رساندن رضایت شخصی است؛ بنابراین، مصرف‌کنندگان بر اساس ارزیابی‌های خود از سودمندی یک محصول یا خدمات، تصمیم به خرید آن می‌گیرند.
این نظریه با فرضیه رفتار عقلانی (rational behavior) مطابقت دارد که می‌گوید افراد هنگام تصمیم گیری‌های اقتصادی بیشتر به صورت منطقی و حساب شده عمل می‌کنند.
علاوه بر این، اقتصاد نئوکلاسیک بر این باور است که یک محصول یا خدمات اغلب ارزشی بسیار فراتر از هزینه‌های اولیه تولید آن دارند. در حالی که نظریه اقتصاد کلاسیک فرض می‌کند که ارزش یک محصول از هزینه مواد مورد استفاده و همچنین هزینه کار ناشی می‌شود.
برخلاف اقتصاد کینزی (Keynesian economics)، نظریه اقتصاد نئوکلاسیک می‌گوید که پس‌انداز، میزان سرمایه‌گذاری نهایی را تعیین می‌کند. در نتیجه، تعادل در بازار و رشد شغلی کامل، باید اولویت اقتصادی اولیه دولت‌ها باشد.
بیشتر بخوانید:تفاوت سرمایه گذاری و پس‌انداز کردن چیست؟
ویژگی‌های اقتصاد نئوکلاسیک
اقتصاد نئوکلاسیک در وهله اول به تخصیص کارآمد منابع تولیدی محدود می‌پردازد و همچنین رشد منابع در بلند مدت را نیز در نظر می‌گیرد. این رشد منابع به نوبه خود، امکان توسعه کالا و خدمات را فراهم می‌کند.
علاوه بر این، اقتصاد نئوکلاسیک تأکید زیادی بر تعادل بازار دارد و بر این باور است که تعادل بازار عامل بسیار مهمی در تخصیص کارآمد منابع دارد؛ بنابراین، تعادل بازار باید یکی از اولویت‌های اقتصادی اولیه دولت‌ها باشد.
بیشتر بخوانید: قیمت تعادل
اقتصاد نئوکلاسیک همچنین مطالعاتی را در مورد نظریه مطلوبیت (utility) و مارژینالیسم یا سود نهایی (marginalism) ارائه داده است. نظریه مطلوبیت، رضایت دریافتی از مصرف کالا و خدمات را اندازه‌گیری کرده و معتقد است که نحوه تصمیمی گیری افراد در مورد مصرف یک کالا به ارزیابی آنها از مطلوبیت آن بستگی دارد.
مردم میزان درآمد خود را برای به حداکثر رساندن سطح مطلوبیت از خدمات و کالاها اختصاص می‌دهند؛ بنابراین مطلوبیت یک عامل کلیدی است که ارزش یک محصول را تعیین می‌کند.
بیشتر بخوانید: تابع مطلوبیت چیست؟
مارژینالیسم نیز تغییر در ارزش یک محصول یا خدمات را مانند نظریه مطلوبیت اما با مقداری توضیح اضافی، بیان می‌کند.
قانون نزولی بودن مطلوبیت نهایی (diminishing marginal utility) بیان می‌کند که با افزایش مقدار مصرف شده، مطلوبیت نهایی کاهش می‌یابد. مطلوبیت نهایی حتی ممکن است یک کمیت منفی فراتر از یک سطح مشخص باشد؛ بنابراین مطلوبیت کل، در کمیتی که مطلوبیت نهایی برابر با صفر باشد، به حداکثر می‌رسد.
تفاوت میان اقتصاد کلاسیک و اقتصاد نئوکلاسیک چیست؟
اقتصاد کلاسیک در قرن 18 ظهور کرد. این نظریه شامل فعالیت‌های آدام اسمیت (Adam Smith)، دیوید ریکاردو (David Ricardo) و بسیاری از اقتصاددانان دیگر است.
مفاهیم ارزش و توزیع در نظریه اقتصاد کلاسیک بیان می‌کند که ارزش یک محصول یا خدمات به هزینه تولید آن بستگی دارد. هزینه تولید هم توسط عوامل تولید از جمله نیروی کار، سرمایه، زمین و کارآفرینی تعیین می‌شود.
با این حال، اقتصاد نئوکلاسیک نیز برگرفته از اقتصاد کلاسیک بوده اما با معرفی نظریه مارژینالیسم است. در این نظریه گفته می‌شود که افراد بر اساس سود نهایی مانند مطلوبیت نهایی، هزینه نهایی و نرخ جایگزینی نهایی، تصمیم می‌گیرند. این فرایند تحت عنوان انقلاب گرایی نهایی (marginal revolution) نیز شناخته می‌شود.
چندین تفاوت عمده میان اقتصاد کلاسیک و اقتصاد نئوکلاسیک وجود دارد. اقتصاد نئوکلاسیک، همان‌طور که پیش‌تر بیان کردیم، می‌گوید که قیمت نهایی یک محصول از میزان تقاضای آن جدا است. محرک‌های کلیدی که بر عرضه و قیمت محصول یا خدمات تأثیر می‌گذارند، شامل تولید، هزینه تولید و سایر عوامل دیگر می‌شود.
در مقابل، اقتصاد نئوکلاسیک بر تقاضا مصرف‌کنندگان تأکید دارد. ترجیحات شخصی، تخصیص منابع و سایر عوامل همه می‌توانند بر تقاضای مصرف‌کنندگان تأثیر بگذارند.
علاوه بر این، اقتصاد کلاسیک، دانشی تجربی است که بر تبیین شیوه تولید سرمایه‌داری از طریق تحلیل‌های اجتماعی و تاریخی تمرکز دارد. از طرفی هم دانش اقتصاد نئوکلاسیک به مدل‌های ریاضی بستگی دارد که به‌جای رویکردی تجربی، رویکردی مبتنی بر ریاضی را اجرا می‌کند.
بیشتر بخوانید: کاپیتالیسم و سوسیالیسم؛ تعاریف و تفاوت‌ها
انتقادات وارد شده به اقتصاد نئوکلاسیک
اقتصاد نئوکلاسیک اگرچه یکی از گسترده‌ترین نظریه‌های اقتصادی جهان است اما با این وجود مخالفان خود را دارد و انتقادات زیادی هم به آن وارد شده است.
برخی از این انتقادات عبارت‌اند از:
1. فرضیات غیرواقعی
یکی از رایج‌ترین انتقاداتی که به اقتصاد نئوکلاسیک وارد می‌شود، فرضیات غیرواقعی آن است. این نظریه رفتار‌های عقلانی، آسیب‌پذیر و غیرمنطقی بودن طبیعت انسان را نادیده می‌گیرد.
اقتصاد رفتاری (Behavioral economics) بر مطالعه رفتار‌های غیرمنطقی در تصمیم گیری‌های اقتصادی متمرکز است. این دانش شواهد تجربی از رفتار‌های انسانی را در علم اقتصاد ارائه می‌دهد.
بیشتر بخوانید: مالی رفتاری چیست و چگونه می‌توان رفتار معامله‌گران را تحلیل کرد؟
2. وابستگی بیش از حد اقتصاد نئوکلاسیک به رویکرد‌های ریاضی
اقتصاد نئوکلاسیک به دلیل وابستگی بیش از حد به رویکرد‌های ریاضی خود، به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است.
علم تجربی در این نظریه کاملاً غایب است و بیش از حد بر مدل‌های نظری متکی است؛ که برای توضیح اقتصاد واقعی، به ویژه در مورد وابستگی متقابل یک فرد به سیستم، کافی نیست.
3. وابستگی بیش از حد به مدل‌های پیچیده و غیرواقعی ریاضی
اقتصاد نئوکلاسیک بیش از حد به مدل‌های پیچیده و غیرواقعی وابسته است که برای توصیف اقتصاد واقعی غیرقابل اجرا هستند.
در پاسخ به این انتقاد وارد شده به نظریه اقتصاد نئوکلاسیک، میلتون فریدمن، معلم و اقتصاددان آمریکایی، ادعا می‌کند که یک نظریه را باید بر اساس توانایی آن در پیش‌بینی قضاوت کرد.
سخن آخر
اقتصاد نئوکلاسیک نوعی دانش نظری است که در سال 1900 ایجاد شد. این نظریه معتقد است که قیمت کالا یا خدمات بر اساس میزان تقاضا و ارزشی که برای افراد دارد، تعیین می‌شود.
اقتصاد نئوکلاسیک می‌گوید که ترجیحات شخصی، تخصیص منابع و سایر عوامل همه می‌توانند بر تقاضای مصرف‌کنندگان و در نهایت قیمت کالا و خدمات تأثیر می‌گذارند و برای تعیین قیمت آنها نباید تنها بر هزینه تولید تمرکز کنیم.
اقتصاد نئوکلاسیک رویکردی بسیار متفاوت با اقتصاد کلاسیک است. اقتصاد کلاسیک بر این باور است که قیمت کالا و خدمات بر اساس هزینه‌های تولید آنها تعیین می‌شود.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: