از دو اصطلاح سرمایه‌داری یا کاپیتالیسم (capitalism) و سوسیالیسم (socialism) برای توصیف نظام‌های اقتصادی و سیاسی استفاده می‌شود.
در سطح نظری، هر دوی این اصطلاحات مکاتب خاصی از تفکر اقتصادی را نیز توصیف می‌کنند.
مدل اقتصادی کاپیتالیسم برای خلق ثروت بر شرایط بازار آزاد متکی است. تولید کالا و خدمات بر اساس عرضه و تقاضا در بازار عمومی است. از این ساختار اقتصادی به عنوان اقتصاد بازار یاد می‌شود.
عناوین مطلب:
در مدل اقتصادی سوسیالیستی، تولید کالاها و خدمات به طور جزئی یا کامل توسط دولت تنظیم می‌شود. این رویکرد برنامه‌ریزی مرکزی نامیده می‌شود و ساختار اقتصادی ایجاد شده به موجب آن، به اقتصاد برنامه‌ریزی شده یا اقتصاد دستوری معروف است.
نکات کلیدی
- مدل اقتصادی کاپیتالیسم برای خلق ثروت بر شرایط بازار آزاد متکی است؛ تولید کالا و خدمات بر اساس عرضه و تقاضا در بازار عمومی است.
- در مدل اقتصادی سوسیالیستی، تولید کالاها و خدمات به طور جزئی یا کامل توسط دولت تنظیم می‌شود. به همین دلیل به این مدل برنامه‌ریزی مرکزی و ساختار اقتصادی ایجاد شده در نتیجه آن اقتصاد برنامه‌ریزی شده یا اقتصاد دستوری گفته می‌شود.
- نظام اقتصادی بیشتر کشورها ترکیبی از دو مدل مذکور است و در طیفی بین کاپیتالیسم مطلق و سوسیالیسم کامل قرار می‌گیرند.
بیشتر بخوانید: اقتصاد چگونه شکل می‌گیرد و چطور رشد می‌کند؟
کاپیتالیسم چیست؟
در اقتصاد کاپیتالیسم، اموال و مشاغل تحت مالکیت و کنترل افراد است. تولید و قیمت کالاها و خدمات نیز با توجه به میزان تقاضا و دشواری تولید آن‌ها تعیین می‌شود.
از نظر تئوری، این پویایی باعث می‌شود شرکت‌ها تلاش کنند بهترین محصولات ممکن را با کمترین هزینه ممکن تولید کنند.
در سوی مقابل، هدف از این پویایی ایجاد سیستمی برای مصرف‌کنندگان است که در آن آن‌ها بتوانند به صورت آزادانه بهترین و ارزان‌ترین محصولات را انتخاب کنند.
این تأکید بر کارایی در نظام کاپیتالیسم باعث می‌شود کارایی بر برابری اولویت پیدا کند. در این نظام، توزیع برابر کالاها و خدمات بین همه اعضای یک جامعه چندان مورد توجه نیست. بر اساس تئوری‌های اقتصادی شکل‌دهنده کاپیتالیسم، نابرابری نیروی محرکه‌ای است که افراد جامعه را به نوآوری تشویق می‌کند و این در نهایت منجر به توسعه اقتصادی می‌شود.
در اقتصاد کاپیتالیسم، دولت مستقیماً نیروی کار را استخدام نمی‌کند. این رویکرد منجر به افزایش چشمگیر بیکاری در دوران رکود اقتصادی می‌شود.
بیشتر بخوانید: تاثیر بیکاری بر اقتصاد؛ بیکاری چه آسیب‌هایی به اقتصاد وارد می‌کند؟
سوسیالیسم چیست؟
در اقتصاد سوسیالیستی، دولت مالک و کنترل‌کننده ابزار اصلی تولید است.
در برخی از مدل‌های اقتصادی سوسیالیستی، تعاونی‌های کارگری ابزار اولیه تولید را در اختیار دارند و اداره می‌کنند. تعاونی کارگری شرکتی است که تحت مالکیت و مدیریت خود کارگران است.
منظور از توزیع عادلانه ثروت این است که همه اعضای یک جامعه از فرصت برابر برای دستیابی به نتایج اقتصادی معین برخوردار باشند. برای رسیدن به این هدف، دولت در بازار کار دخالت می‌کند.
در اقتصاد سوسیالیستی، دولت یکی از کارفرمایان اصلی است. در دوران سخت اقتصادی، دولت سوسیالیستی می‌تواند دستور استخدام بدهد؛ در نتیجه، حتی اگر برای فعالیت کارگران تقاضای ویژه‌ای در بازار وجود نداشته باشد، تقریباً اشتغال کامل وجود دارد.
کاپیتالیسم و سوسیالیسم
بیشتر اقتصادهای مدرن، اقتصادهای مختلط هستند. این بدان معناست که آن‌ها جایی در بین کاپیتالیسم و سوسیالیسم خالص قرار گرفته‌اند.
این در شرایطی است که بیشتر کشورها از سیستم مختلط کاپیتالیسم استفاده می‌کنند که در آن دولت مالک برخی از مشاغل و صنایع بوده و آن‌ها را تنظیم می‌کند.
در خالص‌ترین شکل یک نظام کاپیتالیسم (که گاهی اوقات از آن به عنوان کاپیتالیسم آزاد یاد می‌شود)، هیچ محدودیتی برای افراد و شرکت‌ها وجود ندارد و اقتصاد بدون هیچ گونه کنترل یا دخالت دولت عمل می‌کند.
در این نظام، افراد و مشاغل خصوصی می‌توانند تعیین کنند که کجا سرمایه‌گذاری کنند، چه چیزی را تولید و بفروشند، و قیمت کالاها و خدمات را تعیین کنند.
در یک نظام صرفاً سوسیالیستی، همه ابزارهای تولید جمعی یا دولتی هستند.
برخی کشورها هم سیستم بخش خصوصی کاپیتالیسم و هم ویژگی بخش دولتی سوسیالیسم را برای غلبه بر معایب هر دو سیستم ترکیب می‌کنند. در این اقتصادها، دولت با مداخله گاه و بی‌گاه از به دست آوردن موضع انحصاری و تمرکز بی‌رویه قدرت اقتصادی توسط افراد یا شرکت‌ها جلوگیری می‌کند. در این سیستم‌ها منافع ممکن است در اختیار دولت و افراد باشد.
مقالات مرتبط:
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: