عوامل موثر بر قیمت سهام شرکت‌ها و شاخص بورس ایران

یکی از چالش‌های بازار سرمایه، پیش‌بینی کردن روند شاخص بورس است.

سرمایه‌گذاران، معامله‌گران خرد و شرکت‌های سرمایه‌گذاری تلاش می‌کنند رفتار بعدی بازار را پیش‌بینی کنند تا تصمیم‌های آگاهانه‌ای با سرمایه خود بگیرند.

عوامل متعددی بر روند تغییر شاخص بورس تأثیر می‌گذارد و روش‌های مختلفی از بررسی بنیادین صنایع گرفته تا تحلیل تکنیکال چارت‌های قیمت و استفاده از شبکه‌های عصبی و هوش‌های مصنوعی برای پیش‌بینی قیمت وجود دارد.

حتی یکی از دیدگاه‌های موجود این است که تغییرات شاخص بورس کاملاً تصادفی و غیرقابل پیش‌بینی است!

ما در این مقاله عوامل مختلف تأثیرگذار بر شاخص بورس را از دو دیدگاه عوامل تکنیکال و عوامل بنیادین بررسی کرده‌ایم.

در بخش پایانی این مطلب برخی از روش‌های تحلیل بازار بورس را به شما معرفی کرده‌ایم. امیدوارم با خواندن این مقاله تا انتها، اطلاعات مفیدی کسب کنید.

شاخص بورس چیست؟

«شاخص» معادل واژه انگلیسی (Index) است.

شاخص در لغت به معنای نماگر یا نشانگر و بیانگر عددی است که با آن می‌توان تغییرات ایجاد شده در یک یا چند متغیر را طی یک بازه زمانی خاص، نمایش داد.

در بورس شاخص‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام وضعیت بورس را از جنبه خاصی نشان می‌دهند. برای محاسبه هر کدام از این شاخص‌ها از فرمول متفاوتی استفاده می‌شود.

عوامل تأثیرگذار بر قیمت سهام

روند شاخص بورس -قیمت سهام شرکت‌ها- تحت تأثیر عوامل زیادی شکل می‌گیرد؛ از جمله این عوامل وضعیت اقتصادی و مالی کشور و شرکت‌ها است که تا حد زیادی قابل اندازه‌گیری هستند.

برخی عوامل دیگر مانند وقوع جنگ، تحریم‌ها، افزایش شدید نرخ ارز و … که تأثیر بسیاری بر نوسانات قیمت بازارهای مالی کشور دارد و قابل پیش‌بینی و اندازه‌گیری نیستند.

اما به صورت کلی، عواملی که ممکن است بر قیمت سهام شرکت‌ها و وضعیت شاخص بورس تاثیر بگذارد به دو دسته اصلی تکنیکال (فنی) و بنیادی تقسیم می‌شوند که در ادامه هر کدام را به صورت کامل بررسی خواهیم کرد.

بیشتر بخوانید: تحلیل تکنیکال چیست و چه مزایایی نسبت به تحلیل بنیادی دارد؟

عوامل تکنیکال

عوامل تکنیکال مجموعه‌ای از شرایط خارجی -خارج از کنترل شرکت‌های بورسی- هستند که در میزان عرضه و تقاضا برای سهام شرکت‌ها دخیل هستند.

در این بخش، 6 عامل تکنیکال اثرگذار در قیمت سهام را بررسی خواهیم کرد:

1. احساسات بازار

منظور از احساسات بازار وضعیت روانشناختی فعالان بازار به صورت فردی و جمعی است و یکی از حساس‌ترین عوامل مؤثر در قیمت سهام است.

بیشتر بخوانید: روانشناسی بورس و چرخه بازار (چگونه باعث سود و زیان می‌شود؟)

مثلاً ممکن است فردی در مورد وضعیت شاخص بورس به صورت قاطعانه اظهار نظر کند و حتی پیش‌بینی او در آینده درست باشد، اما این امکان هم وجود دارد روند شاخص تغییر جهت دهد یا به صورت مصنوعی در جهت خاصی تغییر کند.

2. تورم

وضعیت تورم هم از نظر تکنیکال و هم از نظر بنیادی همیشه یکی از عوامل تأثیرگذار بر قیمت سهام بوده است.

تورم به صورت کلی تاثیر منفی در قیمت سهام دارد، زیرا نشان‌دهنده از دست رفتن قدرت قیمت‌گذاری توسط شرکت‌هاست.

3. قدرت اقتصادی بازار

بعضی از سرمایه‌گذاران معتقدند که شکل‌گیری یک جنبش کلی در بازار موجب تاثیرگذاری بر عملکرد بیشتر شرکت‌ها می‌شود.

برای مثال، شکل‌گیری یک چشم‌انداز منفی ناگهانی در مورد یک سهام خرده‌فروشی، به دلیل کاهش تقاضا برای کل آن صنعت، معمولاً به سهام دیگر خرده‌فروشی لطمه می‌زند و باعث کاهش قیمت سهام آن می‌شود.

4. معاملات اتفاقی

منظور از معاملات اتفاقی خرید یا فروش‌هایی است که بر اساس ارزش ذاتی سهام یک شرکت خاص انجام نمی‌شود و اهداف دیگری در آن‌ها وجود دارد.

بیشتر بخوانید: روش محاسبه ارزش ذاتی سهام در بورس

این معاملات شامل معاملات اجرایی است که معمولاً از پیش برنامه‌ریزی‌شده است.

5. روندهای قیمت

قیمت سهام معمولاً تمایل دارد مطابق با روند کوتاه مدت حرکت کند و از طرفی سهامی که قیمت آن در حال صعود است می‌تواند به دلیل جلب توجه سرمایه‌گذاران بیشتر، به حرکت صعودی خود ادامه دهد.

بیشتر بخوانید: 19 نکته طلایی برای سرمایه گذاری و ترید در بازار صعودی (گاوی)

از طرف دیگر، قیمت سهام گاهی در یک محدوده خنثی نوسان می‌کند و پس از حرکت‌های موقتی به سمت بالا یا پایین در نهایت به سمت قیمت میانگین حرکت می‌کند.

6. نقدینگی

نقدینگی موجود در بازار از جمله عوامل اساسی دخیل در روند شاخص بورس است.

وجود نقدینگی نزد معامله‌گران و سرمایه‌گذاران باعث رونق گرفتن معاملات و افزایش خرید و فروش و در نتیجه به حرکت درآمدن شاخص می‌شود.

بیشتر بخوانید: شاخص جریان نقدینگی چیست؟

عوامل بنیادی

عوامل بنیادی هر چیزی را که ممکن است بر ارزش سهام یا اوراق بهادار تأثیر بگذارد، از عوامل کلان اقتصادی مانند وضعیت اقتصاد و شرایط صنعت گرفته تا عوامل اقتصاد خرد مانند چگونگی مدیریت شرکت، شامل می‌شود.

1. طرح‌های توسعه شرکت برای آینده

هر چه طرح‌های توسعه‌ای یک شرکت بیشتر باشد، می‌توان انتظار رشد و پویایی بیشتری برای آن شرکت داشت. از این رو، وجود طرح‌های توسعه‌ای، می‌تواند یکی از نشانه‌های ارزشمند بودن سهام شرکت باشد.

البته باید هدف شرکت از اجرای طرح‌های توسعه‌ای و تأثیر آن‌ها در گسترش بازار و سوددهی شرکت را به صورت کامل بررسی کرد، زیرا تاثیر همه طرح‌های توسعه‌ای یکسان نیست؛ برای مثال، طرح‌هایی که با هدف جایگزینی ماشین‌آلات فرسوده شرکت انجام می‌شود، در مقایسه با طرح‌هایی که برای راه‌اندازی خطوط تولید جدید اجرا می‌شوند، تأثیر کمتری در میزان سوددهی شرکت خواهند داشت. 

2. سوددهی شرکت و ثبات آن

بدیهی است که مهم‌ترین انگیزه هر سرمایه‌گذار از خرید سهام یک شرکت، کسب سود از افزایش قیمت سهام است.

در نتیجه سرمایه‌گذار باید سهام شرکتی را خریداری کند که بتواند عملکرد مناسبی داشته و سود قابل‌قبولی در پایان سال کسب کند. البته نباید فراموش کرد که تداوم روند سوددهی هم بسیار مهم است؛ سرمایه‌گذاران معتقدند که شرکتی که تنها در یک بازه زمانی سودده است و نمی‌تواند این روند را حفظ کند، نمی‌تواند گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری باشد.

بیشتر بخوانید: چگونه سهام سودآور را انتخاب کنیم و سهام برتر را بشناسيم؟

3. میزان شناوری سهم

هر چقدر تعداد سهامداران یک شرکت بیشتر باشد، وضعیت آن سهم بهتر خواهد بود، زیرا اولاً همیشه خریداران و فروشندگان بسیاری برای سهم وجود دارد و نقدشوندگی سهم در بورس بسیار زیاد است.

ثانیاً، امکان دستکاری قیمت سهم به وسیله گروهی خاص از سهامداران، کمتر می‌شود. به قسمتی از سهام شرکت که در اختیار تعداد زیادی سرمایه‌گذاران قرار دارد، سهام شناور آزاد گفته می‌شود.

4. ترکیب سهامداران شرکت

شرکت‌هایی در میان سهامداران خود بعضی از نهادها و سازمان‌های بزرگ را به عنوان سهامداران عمده می‌بینند که می‌توانند از حمایت آن‌ها برخوردار شوند.

البته وجود سازمان‌ها و نهادها در ترکیب سهامداری یک شرکت، الزاماً به معنی حمایت آن‌ها از سهم نخواهد بود و می‌بایست عملکرد گذشته سهامداران عمده در این مورد ارزیابی شود.

5. نقدشوندگی سهام شرکت

همان‌طور که گفتیم یکی از ویژگی‌های یک دارایی خوب، قابلیت نقدشوندگی بالای آن است.

این امر در مورد سهام شرکت‌های بورسی هم صدق می‌کند و قاعدتاً سهامداران انتظار دارند هر وقت که خواستند بتوانند سهام خود را به راحتی بفروشند. در واقع، هر چه حجم معاملات، تعداد معامله و تعداد سهام معامله شده یک شرکت حاضر در بورس بیشتر باشد، نشان‌دهنده نقدشوندگی بالاتر آن سهم خواهد بود.

بیشتر بخوانید: ضامن نقدشوندگی چیست و چه کاربردی دارد؟

6. وضعیت دارایی‌ها‌ و بدهی‌های شرکت

برای پی بردن به وضعیت مالی شرکت، به ویژه میزان دارایی‌ها و بدهی‌های آن، می‌توان صورت‌های مالی اساسی شرکت از جمله ترازنامه آن را بررسی کرد.

بدیهی است که هر سهامدار، به عنوان فردی که به تناسب سهامش مالک شرکت به حساب می‌آید، حق دارد بداند شرکت چه دارایی‌هایی در اختیار دارد و چقدر بدهی دارد تا بر اساس آن نسبت به سرمایه‌گذاری در شرکت اقدام کند یا خیر.

7. نسبت قیمت به درآمد سهم (نسبت P/E)

نسبت P به E از تقسیم کردن قیمت سهم به سود سالیانه سهم به دست می‌آید.

برای مثال، دو شرکت الف و ب را که هر دو در صنعت پتروشیمی فعال هستند و از جهات زیادی شبیه یکدیگرند را در نظر بگیرید؛ در صورتی که سود سهام هر دو شرکت در پایان سال 100 تومان باشد، ولی قیمت سهام شرکت الف در بورس 500 تومان و قیمت سهام شرکت ب 1000 تومان باشد. چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟

در این صورت و با فرض تداوم این روند سوددهی، شرکت الف پس از 5 سال و شرکت ب پس از گذشت 10 می‌توانند اصل سرمایه سهامداران خود را از محل سود سهام خود جبران کنند. در نتیجه می‌توان گفت ارزش سرمایه‌گذاری در شرکت الف بیشتر است.

8. رقابتی یا انحصاری بودن صنعت

نوع محصول یا خدماتی که شرکت‌ها ارائه می‌کنند هم در سوددهی شرکت و رشد قیمت سهام آن نقش بسیار مهمی دارد.

شرکت‌هایی که بازار انحصاری دارند معمولاً مشکلی چندانی برای فروش محصولات یا خدمات خود ندارند. اما سوددهی شرکت‌های دیگر به کیفیت تبلیغات و رقابتی بودن قیمت و کیفیت محصولات آن‌ها بستگی دارد. 

9. میزان عرضه و تقاضا برای محصولات

ممکن است در دوره‌ای یک صنعت خاص رونق زیاد داشته باشد؛ در این شرایط سوددهی صنایع مرتبط با آن صنعت به دلیل افزایش تقاضا برای محصولات رشد خوبی را تجربه خواهد کرد.

تداوم این وضعیت می‌تواند موجب افزایش فروش بعضی شرکت‌ها و در نهایت رشد قیمت سهام آن‌ها شود.

چگونه بورس را تحلیل کنیم؟

برای تحلیل بورس روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان با استفاده درست از آن‌ها تصمیم‌های بهتری در مورد زمان ورود به بازار، خروج از آن، سهام مناسب و … اتخاذ کرد.

از جمله رایج‌ترین ابزارهایی که تحلیلگران و فعالان بازار بورس برای رصد بازار استفاده می‌کنند تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی است.

در واقع، این دو ابزار را می‌توان شناخته‌شده‌ترین روش‌های تحلیل و رصد بازار بورس دانست؛ اما معامله‌گران برای استفاده اصولی از این ابزارها به آموزش و کسب تجربه در بازار نیاز دارند.

بیشتر بخوانید: بنیادی‌ترین اصل سرمایه گذاری در بورس چیست؟

برای تصمیم‌گیری بهتر و آگاهانه‌تر در بورس نکاتی وجود دارد که باید بر آن‌ها مسلط شوید. در ادامه مهم‌ترین این نکات را بررسی خواهیم کرد.

1. شاخص بورس

همان‌طور که در ابتدای این مقاله گفتیم، شاخص بورس اساساً عددی است که وضعیت کلی بورس و میزان رشد یا افت بازار را نشان می‌دهد.

انواع شاخص عبارت‌اند از شاخص کل، شاخص کل هم‌وزن، شاخص قیمت، شاخص صنعت و شاخص واسطه‌گری مالی و … که تحلیل‌گران حرفه‌ای با توجه به هر یک از این شاخص‌ها می‌توانند وضعیت فعلی و حتی گذشته بورس را ارزیابی کرده و در واقع بازار بورس را تحلیل کنند؛ با کسب دانش و مهارت‌های تحلیل تکنیکال حتی می‌توانید آینده شاخص قیمت را با کمک روش‌های نموداری پیش‌بینی کنید.

بیشتر بخوانید: معایب تحلیل تکنیکال در پیش بینی روند قیمت‌ها!

تمام معامله‌گران فعال در بورس و مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردان که به نیابت از سرمایه‌گذارن دیگر معاملات را انجام می‌دهند، شاخص بورس را به‌عنوان یکی از اولین ابزارهای تحلیل بازار در نظر می‌گیرند.

بدیهی است که اگر شاخص بورس مثبت باشد، ارزش معاملات سهام افزایش خواهد یافت و روند بازار صعودی خواهد بود. بنابراین یکی از اولین ابزارها برای پی بردن به وضعیت بازار بورس، توجه به روند تغییر شاخص بورس در یک بازه زمانی مشخص است.

2. انتخاب صنایع برتر

زمانی که شاخص بورس مثبت است، توصیه می‌شود با بررسی کردن شاخص صنایع مختلف تلاش کنید صنایع برتر را برای سرمایه‌گذاری شناسایی و بهترین سهم‌های آن صنعت را انتخاب کنید.

برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری بهتر است چند صنعت برتر را شناسایی و از میان آن‌ها صنایع چند شرکت خوب را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید.

نکته حائز اهمیت این است که نباید سرمایه‌تان را به اصطلاح بیش از حد خرد کنید چرا که در این حالت مدیریت کردن سبد سهام دشوارتر و ریسک ضرر کردن بیشتر می‌شود.

بیشتر بخوانید: راهنمای کامل انواع روش‌های مدیریت سرمایه

3. نسبت P/E

پس از مدتی کار کردن در بازار بورس و رصد بازار به احتمال زیاد با عباراتی مانند نسبت P/E یک سهم پایین است یا اینکه نسبت P/E فلان سهم مدتی است که خیلی بالا رفته است و … برخورد خواهید کرد.

همان‌طور که در بخش عوامل موثر بر شاخص بورس گفته شد، نسبت نسبت قیمت به درآمد را نسبت P/E می‌گویند. این نسبت یکی از مهم‌ترین روش‌ها و ابزارها برای رصد بازار بورس است که به کمک آن می‌توان بازار را به خوبی تحلیل و معاملات سودآور را شناسایی کرد.

البته فراموش نکنید که سهام موجود یک صنعت را باید با سهام شرکت‌های از نوع مشابه و در همان صنعت مقایسه کرد.

4. بررسی نماد شرکت‌های پربیننده

نمادهای پربیننده سهامی هستند که تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران در جریان رصد و تحلیل بازار بیشتر از سایر سهام به آن‌ها توجه کرده‌اند و خریداران و فروشندگان معاملات بیشتری روی آن‌ها انجام داده‌اند.

هر نماد بورسی دارای یک تابلوی معاملاتی است که اطلاعات معاملات آن سهم در این تابلو نمایش داده می شود.

برای مشاهده نمادهای پربیننده، باید به سایت شركت مديريت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) مراجعه کنید.

برخی از سرمایه‌گذاران برای رصد بازار بورس از طریق «نمای بازار بورس» یا «دیده‌بان بازار» فقط نمادهای پربیننده را زیر نظر می‌گیرند؛ اما لازم است بدانید که سرمایه‌گذاری روی یک نماد صرفاً به دلیل قرار گرفتن در صدر نمادهای پربیننده لزوماً رویکرد درستی نیست چرا که ممکن است این نماد به دلیل افزایش تقاضای سرمایه‌گذاران خرد، به اوج رشد قیمتی خود رسیده باشد. طبیعتاً، در چنین شرایطی احتمال رشد بیشتر قیمت آن نماد کاهش پیدا می‌کند.

5. میزان نقدشوندگی سهام

یکی از مهم‌ترین نکات در رصد و تحلیل یک سهم که باید به آن توجه کرد میزان نقدشوندگی سهم است.

نقدشوندگی به این معنی است که بتوان سهام یا هر دارایی دیگر را به راحتی، در زمان دلخواه و به قیمت لحظه‌ای در بازار فروخت. بنابراین، در رصد بازار بورس به دنبال یافتن سهامی باشید که حجم معاملات انجام شده روی آن‌ها زیاد باشد.

در واقع باید خریداران و فروشندگان زیادی برای سهم وجود داشته و آن سهم نقدشونده باشد. سهمی که میزان نقدشوندگی آن بالا نباشد، در زمان فروش سرمایه‌گذار را با مشکل مواجه خواهد کرد. چنین سهامی حتی ممکن است برای مدتی بسته بمانند.

6. سهام شناور آزاد

سهام شناور آزاد بخشی از سهام یک شرکت است که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن هستند.

این سهام بیشتر در مالکیت سهامداران خرد یا به اصطلاح حقیقی‌ها است. بنابراین، بهتر است در شناسایی سهام مناسب برای سرمایه‌گذاری سهامی را انتخاب کنید که میزان سهام شناور آزاد آن بیشتر از ۱۵ درصد باشد.

جمع‌بندی

در این مقاله ابتدا تعریف مختصری از مفهوم شاخص در بازار بورس ارائه کردیم و در ادامه برخی از مهم‌ترین عواملی را که در شکل‌گیری روند تغییر شاخص نقش دارند بررسی کردیم.

به طور کلی، عوامل موثر در شاخص و قیمت سهام شرکت‌های بورسی به دو دسته عوامل تکنیکال و عوامل بنیادی تقسیم می‌شوند که هر کدام شامل مجموعه‌ای از عوامل جزئی‌تر دیگر هستند.

پس از آشنایی با این عوامل، مقدمه کوتاهی بر چگونگی تحلیل و رصد کردن بازار بورس و شناسایی سهام مستعد رشد را به شما ارائه کردیم. برای موفقیت در بازار بورس، هر سرمایه‌گذاری باید با عوامل تاثیرگذار بر شاخص بورس آشنا بوده و بتواند با استفاده از ابزارهای مناسب وضعیت بازار را تحلیل کند.

شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:

• می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
• در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید

برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

نام شرکت	ویژگی‌ها	امتیاز	لینک ثبت‌نام
کارگزاری آگاه	باشگاه مشتریان با جایزه نرم‌افزار معاملاتی پیشرفته دریافت اعتبار معاملاتی خرید آنلاین صندوق‌ سرمایه‌گذاری ثبت‌نام آنلاین برای کد بورسی

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نام خدمات	ویژگی‌ها	لینک ثبت‌نام
دوره‌های آموزش تحلیل تکنیکال	دوره‌های حضوری + غیرحضوری شناخته‌شده‌ترین اساتید در سطح مقدماتی، متوسط و پیشرفته ارائه مدرک معتبر گذراندن دوره