در ماه می 2022، ترا (Terra)، بلاک‌چین محبوب بازار ارزهای دیجیتال که از استیبل کوین‌های غیرمتمرکز متصل به ارزهای فیات پشتیبانی می‌کند و از ذخایر بیت‌کوین برای حفظ این وابستگی استفاده می‌کند، بیش از 99 درصد از ارزش خود را از دست داد!
این آغازگر یکی از سنگین‌ترین سقوط‌های بازار کریپتو در سال‌های اخیر است.
سقوط ارزهای دیجیتال در سال 2022 چقدر بد بود؟
در هفته دوم می 2022 (اواسط اردیبهشت 1401)، با سقوط شدید بازار کریپتو، ارزهای دیجیتال پرچمدار مانند بیت‌کوین و اتریوم تقریباً 40 درصد از ارزش خود را در عرض چند روز از دست دادند.
عناوین مطلب:
قیمت بیت‌کوین در 12 می به محدوده باورنکردنی 25400 دلار رسید؛ این در حالی بود که بیت‌کوین یک هفته قبل در محدوده 40 هزار دلار معامله می‌شد. در عین حال اتریوم با از دست دادن تقریباً نیمی از ارزش خود در همین بازه زمانی از 2900 دلار به 1700 دلار کاهش یافت.
با حاکم شدن ترس بر بازار و شدت گرفتن موج‌های فروش، آلتکوین‌های جوان‌تر حتی افت‌های بسیار دردناک‌تری را تجربه کردند.
بیشتر بخوانید: در زمان ریزش قیمت ارزهای دیجیتال چه‌کار کنیم؟
شاید تنها صنعت کریپتو نبود که دچار بحران بزرگی شده بود؛ این سقوط ارزش بازار ارزهای دیجیتال در بحبوحه یک سقوط فراگیرتر در بازارهای سهام جهانی و به دنبال افزایش تورم و رکود رخ داد. شاخص‌های جهانی به پایین‌ترین حد سالانه رسیدند، در حالی که تورم در بخش‌هایی از اروپا و آمریکا در بالاترین حد خود در دهه‌های اخیر قرار گرفت.
علی‌رغم شرایط منجر به این اتفاق که نشان می‌دهد بیت‌کوین هم از مشکلات تلخ گریبان گیر دارایی‌های پرخطر در سطح جهانی در امان نبوده، به نظر می‌رسد ترا قربانی آشکار این بی‌ثباتی بازارها شده است.
ترا که یک پلتفرم پرداخت بلاک‌چین است و از دو استیبل کوین الگوریتمی تشکیل شده است، عملاً تمام ارزش خود را در این دوره از دست داد و قیمت آن در پورتفوی هزاران سرمایه‌گذار به حدود صفر رسید.
این سقوط ترا باعث ایجاد شوک‌های بیشتری در بازارهای کریپتو شد و موج فروش‌های بزرگتری را در میان سایر ارزهای دیجیتال به راه انداخت؛ همچنین، با این اتفاق اعتماد سرمایه‌گذاران به استیبل کوین‌ها که به ثبات قیمت شناخته می‌شدند و به طور کلی ارزهای دیجیتال کم رنگ شد.
بحران استیبل کوین ترا چطور اتفاق افتاد؟
برای درک بهتر اتفاقی که برای ترا افتاد بهتر است ابتدا با ماهیت استیبل کوین آشنا شوید.
در ابتدایی‌ترین حالت، استیبل کوین یک ارز دیجیتال است که ارزش آن به ارز دیگری متصل است. محبوب‌ترین استیبل کوین‌ها عبارت‌اند از تتر (USDT) و یو اس دی کوین (USDC) که ارزش هر دو به دلار آمریکا گره خورده است.
بیشتر بخوانید: تتر یا USD coin کدام را انتخاب کنیم؟
هدف از طراحی استیبل کوین‌ها مقابله با نوسانات شدید ارزهای دیجیتال بود؛ سرمایه‌گذاران امیدوار بودند با تبدیل کردن دارایی‌های خود به این کوین‌ها از نوسانات شدید بازار در امان باشند.
مثلاً، سرمایه‌گذاران می‌توانند به جای نگه داشتن بیت‌کوین که ارزش آن بالا و پایین می‌شود، دارایی خود را به تتر تبدیل کنند چرا که ارزش تتر همیشه ثابت (با نوسانات بسیار جزئی) و برابر با دلار آمریکا است.
بیشتر بخوانید: چرا بازار ارزهای دیجیتال، نوسانات زیادی دارد؟
استیبل کوین ترا، یعنی ترا یو اس دی (UST)، با استیبل کوین‌های معمولی مانند تتر متفاوت است و در دسته نسل جدیدی از استیبل کوین‌های به اصطلاح الگوریتمی قرار دارد.
پشتوانه استیبل کوین‌هایی مانند تتر و USDC ذخایر واقعی دلار آمریکا است که میان آن‌ها نسبت یک به یک برقرار است. این بدان معناست که صادر کنندگان این استیبل کوین‌ها به ازای هر یک کوینی که منتشر می‌کنند باید 1 دلار آمریکا را در یک حساب بانکی ذخیره داشته باشند.
این توازن باید به صورت دستی توسط شرکت‌های واقعی مدیریت شود؛ تتر توسط شرکتی به نام Tether و USDC توسط شرکتی به نام Centre مدیریت می‌شود.
اما استیبل کوین‌ها از لحاظ تاریخی مشکل ساز بوده‌اند. از آنجا که این کوین‌ها همچنان اشکال متمرکز ارز هستند، سازوکارهای داخلی آن‌ها کاملاً شفاف نیست و به نظر می‌رسد که در برابر دست‌کاری‌های افراد یا نهادها برای منافع سیاسی و تجاری آسیب‌پذیر هستند.
با این حال، سازندگان استیبل کوین‌های الگوریتمی مانند UST ترا ماهیت غیرمتمرکزتری برای ارز خود انتخاب کرده‌اند و سعی می‌کنند با استفاده از الگوریتم‌های کامپیوتری بسیار پیچیده و انتخاب کردن ذخایر بیت‌کوین به جای دلار آمریکا به عنوان پشتوانه ارزش استیبل کوین را همواره در حدود یک دلار نگه دارند.
این توازن با افزایش یا کاهش خودکار عرضه استیبل کوین مطابق با شرایط حاکم بر بازار برقرار می‌ماند. همچنین، قرار بود این شکل از ارزهای دیجیتال به صورت غیرمتمرکز اداره شوند تا در برابر دست‌کاری‌های احتمالی از آسیب در امان باشند.
رابطه بین ترا (Terra)، یو اس تی (UST) و لونا (LUNA)
شبکه ترا، دقیقاً مانند بیت‌کوین و اتریوم، تراکنش‌های شبکه خود را تأیید می‌کند و ارز دیجیتال بومی خود به نام لونا را تولید یا استخراج می‌کند. سپس، برای ایجاد استیبل کوین UST، ارز لونا باید «سوزانده» یا مبادله شود.
بیشتر بخوانید: توکن سوزی یا سوزاندن توکن (Token Burning) چیست؟
مثلاً اگر ارزش هر لونا 80 دلار باشد، با سوزاندن هر کوین لونا 80 کوین UST به ارزش 80 دلار ایجاد می‌شود. برعکس، اگر شبکه ترا بخواهد یک کوین لونا تولید کند، 80 کوین UST باید سوزانده شود.
در واقع، در این شبکه با یک مکانیسم تولید کوین ضدتورمی ساده سروکار داریم؛ به این ترتیب که با افزایش تقاضا برای UST، شبکه ترا کوین‌های لونای بیشتری می‌سوزاند و عرضه آن کمتر و در نتیجه ارزشمندتر می‌شود.
اما دلیل تقاضا برای UST چیست؟
سازندگان ترا تلاش کردند تا با ارائه کردن یک طرح استیکینگ پرسود (در واقع 19.5 درصد سالانه) برای استیک کردن ارز UST، معامله‌گران را تشویق به سوزاندن توکن‌های لونای خود کنند.
به عبارت دیگر، اگر استیبل کوین‌های UST خودتان را در شبکه ترا استیک می‌کردید سالانه 19.5 درصد سود دریافت می‌کردید.
این یک سرمایه‌گذاری محبوب از آب در آمد. لونا بخر، آن را بسوزان و UST دریافت کن و در نهایت با استیک کردن UST سالانه تقریباً 20 درصد سود دریافت کن!
قبل از سقوط اخیر ارزهای دیجیتال در می 2022، حدود 14 میلیارد دلار به UST در این طرح استیک شده بود. تا قبل از ریزش شدید بهار امسال، لونا یکی از ارزهای محبوب بود و قیمت آن از 15 دلار زمان انتشار در ماه می 2021 تنها بعد از یک سال به بیش از 120 دلار رسیده بود.
حفظ وابستگی UST به ذخایر بیت‌کوین
یکی از موضوع‌های اصلی UST این بود که شما همیشه می‌توانید یک UST را با 1 دلار لونا مبادله کنید.
در نتیجه حتی اگر قیمت UST به 0.99 دلار معامله برسد (حداکثر نوسان استیبل کوین‌ها)، باز هم می‌توانستید با خرید UST به قیمت 99 سنت و مبادله آن با 1 دلار در قالب لونا سود کسب کنید (1 سنت در هر ارز).
در اینجا مسئله‌ای که پیش می‌آید اثر افزایش ارزش این استیبل کوین است که با این نوع معاملات تشدید می‌شود، چراکه خرید UST موجب افزایش قیمت آن می‌شود، در حالی که سوزاندن UST برای تبدیل کردن آن به لونا موجب کاهش عرضه این استیبل کوین می‌شود.
در اینجاست که موضوع ذخایر بیت‌کوین که ترا برای حفظ وابستگی استفاده می‌کند مطرح می‌شود. این ذخایر توسط کنسرسیومی به نام گارد بنیاد لونا (LFG) مدیریت می‌شد.
LFG حدود 3/2 میلیارد دلار بیت‌کوین برای ذخایر خود خریداری کرده بود. در صورت بالا رفتن قیمت UST به بالای 1 دلار، LFG اقدام به فروش ارزهای UST می‌کند تا قیمت را به سطح 1 دلار کاهش دهد و ذخایر خود را افزایش دهد. برعکس، اگر قیمت UST به زیر 1 دلار می‌رفت، LFG با استفاده از ذخایر خود اقدام به خرید UST می‌کرد تا قیمت آن به 1 دلار بازگردد.
سقوط لونا چطور اتفاق افتاد؟
در 7 می 2022، لونا معاملات روز شنبه را با قیمت 103 دلار آغاز کرد.
چند روز قبل‌تر، بازارهای جهانی شاهد تاثیر منفی شاخص‌های اقتصاد کلان بودند. فدرال رزرو آمریکا به تازگی بزرگترین افزایش نرخ بهره در بیش از دو دهه اخیر را برای مبارزه با تورم اعلام کرده بود و به ویژه بازارهای سهام و ارزهای دیجیتال نوسان‌های بزرگی را تجربه کردند.
- در 7 مه، به طور ناگهانی بیش از 2 میلیارد دلار از ذخیره UST استیک شده برداشت شد و صدها میلیون واحد آن فروخته شد. در یک لحظه، قیمت UST به 91 سنت کاهش یافت و وابستگی 1 دلاری آن از بین رفت.
- معامله‌گران که متوجه این افت ناگهانی قیمت UST شده بودند وارد عمل شدند و سعی کردند UST را با LUNA مبادله کرده و سود کسب کنند. اگر به یاد داشته باشید گفتیم که همیشه می‌توان یک UST را مقداری لونا به ارزش 1 دلار مبادله کرد؛ از این رو، آن‌ها عملاً سعی داشتند 91 سنت از UST را با 1 دلار از لونا مبادله کنند. اما مشکل کار چه بود؟ سقف روزانه سوزاندن UST برای دریافت لونا 100 میلیون دلار بود!
- با توجه به منفی بودن وضعیت احساسات بازار کریپتو در آن لحظه و پر شدن سقف سوزاندن روزانه UST، دارندگان این استیبل کوین به سرعت اقدام به فروختن دارایی‌های UST خود کردند.
- در 9 می، LFG که وظیفه بازگرداندن وابستگی قیمتی را بر عهده داشت، تمام تلاش خود را انجام داد و 1.5 میلیارد دلار از ذخایر بیت‌کوین را برای تثبیت قیمت UST برداشت کرد؛ این اتفاق در روزهای بعد هم تکرار شد. اما خبری از آرام شدن اوضاع نبود. تا 16 می تنها 300 بیت‌کوین (کمتر از 1 میلیون دلار) در ذخایر شبکه باقی ماند.
- در 11 می، ترا مکانیسم‌های سوزاندن روزانه را به حدود چهار برابر سقف قبلی افزایش داد تا استیبل کوین‌های خارج شده UST را بازگرداند.
- فروش گسترده UST به شدت ادامه یافت و در عرض چند روز قیمت آن به زیر 50 سنت و سپس به زیر 20 سنت کاهش یافت. این اتفاق وضعیت لونا را هم به خطر انداخت.
- در 12 می، فعالیت بلاک‌چین ترا متوقف شد. صرافی‌ها هم شروع به حذف لونا و UST کردند.
- در 14 می، دو کوون، مدیرعامل ترا، پذیرفت که پروژه استیبل کوین UST شکست خورده است.
تجربه سقوط بیت‌کوین!
اگرچه برخی ممکن است بلافاصله از اتفاقی که برای ترا رخ داد به عنوان بدترین بحران کریپتویی یاد کنند اما واقعیت این است که این بازار سقوط‌های بسیار ویرانگرتری را هم تجربه کرده است.
برای مثال، دقیقاً دو سال پیش در مارس 2020، بیت‌کوین از محدوده 20000 دلاری خود در دسامبر 2017 به 4000 دلار سقوط کرد؛ این معادل حدود 80 درصد کاهش ارزش از بالاترین قیمت این ارز بزرگ در آن زمان بود.
ریزش قیمت بیت‌کوین در می 2022 همچنین از نظر درصد ریزش در مقایسه با ریزش یک باره قیمت این ارز از بالاترین سطح خود در محدوده 32 دلار به 2 دلار در نوامبر 2011 (کاهش 92 درصدی) چندان فاجعه‌بار به نظر نمی‌رسد.
بیشتر بخوانید: آیا فکر می‌کنید فرصت سرمایه گذاری در بیت‌کوین را از دست داده‌اید؟
اما سقوط دوگانه لونا و UST باعث شد تا بحث پیرامون چند موضوع کلیدی در بازارهای ارزهای دیجیتال بر سر زبان‌ها بیفتد. در ادامه چند مورد از این بحث‌ها را بررسی خواهیم کرد.
آسیب‌پذیری اکوسیستم‌های رمزنگاری وابسته به یکدیگر
به دنبال نابودی ترا، قیمت بیت‌کوین هم در اتفاقی بی‌سابقه رکورد عجیبی را ثبت کرد و هفت هفته متوالی در سطح پایین‌تری بسته شد. شاخص معروف احساسات بازار کریپتو به نام «شاخص ترس و طمع» به ناحیه «ترس شدید» رسید؛ اتفاقی که سال‌هاست رخ نداده است.
البته این اتفاق با توجه به حجم ضررهای ناشی از ترا، چندان تعجب آور نبود.
اگرچه نمی‌توان صحت گفته‌ها را تایید کرد اما سرمایه‌گذاران بی‌شماری در رسانه‌های اجتماعی اعلام کردند که برای جبران کردن ضررهای ناشی از لونا و UST مجبور شدند بخش زیادی از پورتفوی کریپتوی خود را بفروشند. طبیعتاً، چنین اقدامی تنها به کاهش بیشتر ارزش بازارهای ارزهای دیجیتال منتهی شده است.
بیشتر بخوانید: آیا بیت‌کوین می‌تواند سپری در برابر تورم باشد؟
زیر سوال رفتن استیبل کوین‌های الگوریتمی
قطعاً ترا اولین استیبل کوینی نیست که شکست خورده است.
پروژه‌هایی مانند Basis Cash (با 30 میلیون دلار ارزش بازار) و Empty Set Dollar (با 22 میلیون دلار ارزش بازار) هم مانند ترا چند ماه پس از عرضه در ژانویه 2021 وابستگی ارزش خود را از دست داده و شکست خوردند، اگرچه مقدار ضرر این پروژه‌ها با ترا قابل مقایسه نیست.
در ژوئن 2021، مارک کوبان، سرمایه‌گذار میلیاردر، کل دارایی‌اش در Iron Finance را از دست داد، تنها به این دلیل که استیبل کوین TITAN دچار نوسان ارزش شد و وابستگی آن از بین رفت.
همان‌طور که قبلاً در این مقاله اشاره شد، سؤالات و مسائل قدیمی‌تری وجود دارد که سال‌هاست پیرامون استیبل کوین‌های متمرکزتر و جا افتاده‌‌تر مثل تتر و USDC مطرح می‌شود.
با توجه به عدم شفافیت در مورد ذخایر واقعی موجود این استیل کوین‌ها، هیچ روش بی‌طرفانه‌ای برای مطمئن شدن از وجود وثیقه کافی (در واقع، پشتوانه دلاری در ذخیره) برای آن‌ها وجود ندارد.
حتی در استیبل کوین‌های غیرمتمرکزتر مانند ترا رسیدن به شفافیت در عمل دشوار بود. این گفته زمانی تایید می‌شود که ذخایر 2.3 میلیارد دلاری بیت‌کوین پروژه ترا هم نتوانست این پروژه را نجات دهد و باعث شد چهره‌های برجسته این سوال را مطرح کنند که آیا LFG از این وجوه به درستی استفاده کرده است یا خیر.
بنیاد لونا به جای استفاده از ذخیره بیت‌کوین برای هدف ذکر شده (یعنی جمع کردن UST از بازار)، آن را برای هدف نامشخصی برداشت کرد. آنچه مسلم است این است که LFG بیت‌کوین را از کیف پول خود به دو صرافی جمینی و بایننس فرستاد. اما اینکه از آنجا چه اتفاقی برای این همه بیت‌کوین افتاد مشخص نیست!
جانت یلن، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده خاطرنشان کرد که شکست UST ثابت کرد که استیبل کوین‌ها «ریسک‌های فزاینده‌ای» به همراه دارند؛ در عین حال، هستر پیرس، از سازمان بورس آمریکا که خود طرفدار ارزهای دیجیتال است به تحولات نظارتی این سازمان با هدف نظارت بیشتر بر استیبل کوین‌ها اشاره کرد.
بعید به نظر می‌رسد فروپاشی ترا که به سختی قابل باور است، مانع از تمایل بسیاری دیگر از استیبل کوین‌های الگوریتمی شود که بر روی حل مشکل نوسان ارزهای دیجیتال و تقویت حوزه مالی غیرمتمرکز (دیفای) کار می‌کنند. اما قطعاً پروژه‌های این چنینی که بعد از فاجعه ترا راه‌اندازی می‌شوند با توجه و سختگیری بیش از پیش دولت‌ها، بانک‌ها و تنظیم‌کننده‌ها مواجه خواهند شد.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: