در شرایطی که ارزش پول هر لحظه کاهش پیدا می‌کند همه می‌خواهند با سرمایه‌گذاری و خرید دارایی ارزش پول خود را حفظ کنند.
اما هر کسی نمی‌تواند در این راه به درستی عمل کند. به همین دلیل، بیشتر افراد برای موفق شدن در سرمایه‌گذاری خود، به ویژه در بازارهای مالی، به وجود سازمان‌ها یا نهادهای مالی نیاز دارند تا روند سرمایه‌گذاری را برایشان تسهیل کند.
این موسسات، نهادهای مالی نام دارند. برای آشنایی بیشتر با نهادهای مالی و انواع مختلف آن‌ها تا انتهای این مقاله از بورسینس همراه ما باشید.
عناوین مطلب:
نهاد مالی چیست؟
نهاد مالی، سازمان یا مؤسسه‌ای است که به عنوان واسطه مالی عمل می‌کند. این نهادها به جریان یافتن هر چه سریع‌تر، بیشتر، و ارزان‌تر سرمایه‌های موجود در کشور کمک می‌کنند.
در واقع، اساس کار این نهادها مدیریت کردن و پشتیبانی از امور مالی و سرمایه‌گذاری است. از این رو، نهاد مالی یکی از ارکان مهم بازارهای مالی است و نقش مهمی در شکوفایی اکوسیستم اقتصادی کشور دارد.
وظایف نهاد مالی چیست؟
نهادهای مالی وظایف و کارکردهای بسیار گسترده‌ای دارند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- به حداقل رساندن ریسک معاملات سرمایه‌گذاران از طریق نظارت مستقیم
- دریافت تقاضا برای اعطای مجوز نهادهای مالی
- بررسی صلاحیت و شرایط افراد متقاضی دریافت مجوزهای نهادهای مالی
- برابرسازی شرایط افراد متقاضی دریافت مجوزهای نهادهای مالی با مقررات و تهیه گزارش درباره موافقت یا مخالفت با اعطای مجوز
- برقراری ارتباط با نهادهای مالی مرتبط و انجام مکاتبات با آن‌ها
- انجام هماهنگی‌های لازم برای ایجاد جلسات در مورد نهادهای مالی و مسائل مرتبط
- دریافت و کامل کردن مدارک پرونده نهادهای مالی مورد نظر و بایگانی کردن اسناد و اطلاعات آن‌ها
- گرفتن گزارش از اسناد و اطلاعات نهادها
- ارتباط و هماهنگی با نهادهای برون سازمانی در مورد نهادهای مالی
انواع نهاد مالی در ایران
به طور کلی، نهادهای مالی را می‌توان به دو دسته زیر تقسیم کرد:
- نهادهای مالی بازار سرمایه
- نهادهای مالی بازار پول
نهادهای مالی بازار سرمایه
به بیان کاملاً ساده، هر بازاری که در آن دادوستد (یا تجارت) صورت بگیرد، بازار مالی نام دارد.
یکی دیگر از انواع بازارها بازار سرمایه است که منظور از آن بازار بورس اوراق بهادار است؛ بازار بورس یکی از زیر مجموعه‌های بازارهای مالی است. بازار سرمایه، یک بازار مالی بلند مدت محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید: نکاتی در موفقیت معامله گری در بازار سرمایه
نهاد مالی بازارهای سرمایه از موارد زیر تشکیل شده است:
- نهادهای خود تنظیم‌گر
- واسطه‌های بازار
- سایر فعالین بازار سرمایه
در ادامه هر کدام از این نهادها و زیرمجموعه‌های آن‌ها را به صورت کامل بررسی می‌کنیم:
1. نهادهای خود تنظیم‌گر
نهادهای خود تنظیم‌گر از چند زیرمجموعه اصلی شامل بورس کالا، بورس اوراق بهادار و بورس انرژی تشکیل شده است.
بورس اوراق بهادار
همان‌طور که شاید بیشتر افراد بدانند، وظیفه اصلی بورس اوراق بهادار فراهم کردن بستری شفاف و کارآمد برای داد و ستد کردن سهام شرکت‌ها و اوراق بهادار دیگر (مثل اوراق مشارکت، قرضه و…) است.
علاوه بر این، این نهاد وظیفه پذیرش شرکت‌ها در بورس و دیگر نهادهای مالی (مثل شرکت صندوق‌های سرمایه‌گذاری، کارگزاری‌ها و…) را بر عهده دارد.
بازار بورس اوراق بهادار باید یک بستر شفاف برای خرید و فروش انواع اوراق بهادار، تسویه و پایاپای، انتشار اطلاعیه‌ها و نظارت بر بازار را برای کاربران فراهم کند.
بورس کالا
هدف از ایجاد بورس کالا فراهم کردن بستری برای معامله انواع کالا است. بورس کالا از بخش‌های متعددی تشکیل شده است و به هر بخش از آن، رینگ گفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: راهنمای تصویری خرید خودرو در بورس کالا [هر آنچه که باید بدانید]
بورس کالا یکی از مراکز اصلی انجام دادوستدهای هر کشوری است. تقریباً هر کشوری دارای بورس کالا است؛ برای مثال بورس شانگهای چین یا مونترال کانادا و… بورس کالا مرجع قیمت‌گذاری کالاهای اساسی است.
البته لازم به ذکر است که قیمت‌گذاری کالا فقط از طریق بورس کالا انجام نمی‌شود. در واقع، مرجع قیمت‌گذاری هر کالا، بسته به نوع آن، متفاوت است. برای مثال، مرجع قیمت‌گذاری سرب، بورس لندن است، اما مرجع محصولات صنایع کشاورزی، عموماً بورس کالا است.
بورس انرژی
یکی دیگر از بازارهای بورس، بورس انرژی است که مرکزی برای خرید و فروش حامل‌های انرژی (نفت، گاز، برق و غیره) و همچنین اوراق بهادار مربوط به آن‌ها است. بورس انرژی هم مانند بازارهای دیگر بورس یک بازار کاملاً رقابتی است که تعداد زیادی خریدار و فروشنده در آن حضور دارند و در آن قیمت حامل‌های انرژی در نتیجه مکانیسم عرضه و تقاضا و معاملات تعیین می‌شود.
2. واسطه‌های بازار
نهادهای واسطه بازار، همان‌طور که از نام‌شان پیداست، نقش‌های واسطه‌ای و اجرایی و عملیاتی را بر عهده دارند.
وظایفی مانند مدیریت عرضه‌های اولیه، مدیریت خرید و فروش اوراق بهادار، تنظیم عرضه و تقاضا و… بر عهده این نهادها است. واسطه‌های بازار شامل موارد زیر است:
- کارگزاران
- معامله‌گران
- مشاوران سرمایه‌گذاری
- بازارگردان‌ها
- شرکت‌های سرمایه‌گذاری
- شرکت‌های مدیریت سبد سرمایه‌گذاری (سبدگردان‌ها)
کارگزاران
مهم‌ترین وظیفه شرکت‌های کارگزاری، کمک به خرید و فروش سهام و همچنین سایر اوراق پذیرفته شده در بورس توسط معامله‌گران است.
از وظایف دیگر کارگزاری‌ها می‌توان به سبدگردانی، ارائه مشاوره در زمینه سرمایه‌گذاری، مدیریت نقدینگی، آموزش سهامداران و آشنا کردن آن‌ها با قوانین و مقررات بازار سرمایه اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: چگونه بهترین کارگزاری بورس را انتخاب کنیم؟
معامله‌گران
معامله‌گر سهام شخص یا شرکتی است که سهام معامله می‌کند و ممکن است کارگزار، پوشش دهنده ریسک، آربیتراژگر، سفته باز، یا سرمایه‌گذار باشد.
سرمایه‌گذار سهام، پول خود را برای خرید اوراق مالکیت، و به دست آوردن بازده بالقوه به عنوان بهره، درآمد، یا سود سرمایه‌ای، سرمایه‌گذاری می‌کند.
بیشتر بخوانید: تریدر (trader) یا معامله‌گر کیست؟
مشاور سرمایه‌گذاری
مشاوران سرمایه‌گذاری معمولاً شخصیت‌های حقوقی هستند که با دریافت مجوز از سازمان‌های مربوطه، اقدام به ارائه مشاوره‌های مالی و سرمایه‌گذاری به مشتریان می‌کنند.
مشاوران اوراق مناسب برای خرید یا فروش را به مشتریان معرفی می‌کنند و معمولاً اطلاعاتی در رابطه با تغییرات احتمالی روند بازار در آینده، در اختیار سرمایه‌گذاران می‌گذارند.
بازارگردان‌ها
این نهاد وظیفه متعادل نگه داشتن بازار را بر عهده دارد.
بازارگردان سهام یک شرکت وظیفه دارد نقد شوندگی یک سهام خاص را تأمین کند؛ برای مثال، آن‌ها باید از قفل شدن سهم در صف خرید یا فروش جلوگیری کنند تا نقد شوندگی سهام شرکت تا حد ممکن افزایش پیدا کند.
شرکت‌های سرمایه‌گذاری
شرکت‌های سرمایه‌گذاری از جمله نهادهای مالی مهم در بازار هستند. موضوع اصلی فعالیت این شرکت‌ها در اساسنامه آن‌ها مشخص شده است.
این نهاد مالی می‌تواند در سهام یا سایر اوراق بهادار دارای حق رای شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری همچنین توانایی سرمایه‌گذاری در واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها، موسسات یا صندوق‌های سرمایه‌پذیر را در چارچوب قوانین و مقررات دارند.
فعالیت این شرکت‌ها شامل جذب کردن منابع مالی و پس‌اندازهای خرد و کلان سرمایه‌گذاران است. آن‌ها سپس این مبالغ را در سهام یا اوراق قرضه سایر شرکت‌ها و … سرمایه‌گذاری می‌کنند.
شرکت‌های سبدگردانی
به زبان ساده، سبدگردانی یعنی: «سپردن سرمایه به فردی به نام سبدگردان که مسئولیت مدیریت سهام سرمایه‌گذار را بر عهده می‌گیرد و با استفاده از دانش و تجربه خود سهام گوناگون را برای مشتری خود خرید و فروش می‌کند.»، نام دیگر سبدگردانی «مدیریت پرتفو» است.
شرکت‌های سبدگردان از کارشناسان حرفه‌ای و با تجربه بازار بورس تشکیل شده که تلاش می‌کنند بر اساس ویژگی‌های سرمایه‌گذار از جمله سطح ریسک‌پذیری و میزان سرمایه، سبد سهام مناسب او را تشکیل دهند و آن را به طور منظم مدیریت می‌کنند.
بیشتر بخوانید: سبدگردان کیست و مدیریت پرتفوی چیست؟
3. سایر فعالان بازار سرمایه
دسته آخر از نهادهای بازار سرمایه شامل موارد زیر است:
- موسسات رتبه‌بندی خطر و اعتبار
- پردازشگران حرفه‌ای اطلاعات یا فروشندگان حرفه‌ای اطلاعات
موسسات رتبه‌بندی خطر و اعتبار
وظیفه مؤسسات رتبه‌بندی اعتباری بررسی صلاحیت اعتباری شرکت‌ها است.
به عبارت دیگر، این مؤسسات میزان توانایی شرکت‌ها در عمل به تمام یا بخشی از تعهدات خود را اندازه‌گیری می‌کنند. بعد از اندازه‌گیری این احتمال، میزان ریسک اعتباری شرکت‌ها و بازدهی آن‌ها مشخص می‌شود.
پردازشگران حرفه‌ای اطلاعات
سرمایه‌گذاران برای آنکه بتوانند بهترین تصمیم‌ها را در رابطه با سرمایه‌گذاری‌های خود بگیرند نیازمند اطلاعات درست، کامل، به‌روز و به موقع هستند.
واحد پردازش اطلاعات مالی، داده‌ها و اطلاعاتی که می‌تواند به تصمیم‌های سرمایه‌گذاران جهت دهد را جمع‌آوری، پردازش و طبقه‌بندی می‌کند.
این شرکت نیازهای سرمایه‌گذاران به طیف وسیعی از اطلاعات مربوط به بازارهای مالی را برطرف می‌کند. برای استفاده از اطلاعات گردآوری شده توسط این سازمان می‌توانید به وب‌سایت فیپ‌ایران (fipiran) مراجعه کنید.
نهادهای بازار پول
نوع دوم نهادهای مالی فعال، نهادهای بازار پول است که مهم‌ترین نهادهای این دسته شامل موارد زیر است:
- بانک مرکزی کشور‌ها
- بانک‌های تجاری و مؤسسات اعتباری غیر بانکی
- شرکت‌های تأمین سرمایه
- صندوق‌های بازنشستگی
1. بانک مرکزی کشور‌ها
بانک مرکزی هر کشور وظیفه بانکداری، کارگزاری دولت، نظارت بر بانک‌های دیگر از جمله بانک‌های تجاری (مثلاً در ایران، بانک‌های ملت، صادرات، تجارت و…)، کنترل و تنظیم عرضه پول، چاپ پول و… را بر عهده دارند.
2. بانک‌های تجاری و مؤسسات اعتباری غیر بانکی
بانک‌ها یکی از مهم‌ترین نهادهای مالی فعال در اقتصاد هر کشور هستد.
این نهاد مالی همچنین یکی از واسطه‌های مالی معتبر محسوب می‌شود. بانک‌های تجاری، سپرده‌ها و وجوه نقد افراد را به عنوان امانت نگهداری می‌کنند.
بانک‌ها در مواردی از این وجوه برای دادن اعتبار و یا وام به افراد استفاده می‌کنند. علاوه بر این، بانک‌ها بخش بزرگی از این وجوه را که به عنوان سپرده دریافت کرده است، در پروژه‌های مختلف سرمایه‌گذاری و یا به خرید اوراق بهادار اختصاص می‌دهد.
3. شرکت‌های تأمین سرمایه
شرکت‌های تأمین سرمایه یکی دیگر از نهادهای واسطه‌ای فعال در بازارهای مالی کشورهای مختلف هستند.
این شرکت‌ها با جمع‌آوری منابع مالی سرمایه‌گذاران آن‌ها را به شرکت‌هایی که برای توسعه خود به سرمایه و منابع مالی نیاز دارند می‌رسانند؛ همان‌طور که گفته شد، این شرکت‌ها نقش واسطه میان سرمایه‌گذران و شرکت‌های نیازمند منابع مالی را ایفا می‌کنند.
بیشتر بخوانید: روش‌های تامین مالی شرکت‌ها در بازار بورس
فعالیت اصلی این نهاد واسطه‌ای در تعهد پذیره‌نویسی اوراق بهادار تازه منتشر شده، از طریق بازار اولیه است.
4. صندوق‌های بازنشستگی
صندوق‌های بازنشستگی نوعی دیگر از نهادهای مالی واسطه‌ای هستند.
در دوران اشتغال افراد، ماهانه مبلغی از حقوق‌شان کم شده و به صندوقی به نام صندوق بازنشستگی واریز می‌شود. سازمان مربوطه از مبالغ جمع شده در این صندوق‌ها برای انجام فعالیت‌های مختلفی مانند سرمایه‌گذاری در بورس و اوراق بهادار استفاده می‌کند.
هدف از این سرمایه‌گذاری‌ها افزایش ارزش وجوه داخل صندوق است تا کارفرما بتواند از طریق آن وجوه، مستمری دوران بازنشستگی کارمندانش را پرداخت کند. این صندوق‌ها نیز به دلیل مبالغ زیادی که در خود جای داده‌اند، تأثیر قابل توجهی در بازار دارند.
سخن پایانی
در این مقاله از بورسینس با انواع نهاد مالی آشنا شدیم. همان‌طور که گفته شد، نهادهای مالی به طور کلی در دو دسته نهادهای مالی بازار پول و بازار سرمایه قرار می‌گیرند.
نهادهای خود تنظیم‌گر، واسطه‌های بازار و سایر فعالین بازار سرمایه از زیرمجموعه‌های نهاد مالی بازار سرمایه و بانک‌های مرکزی و تجاری و شرکت‌های تامین سرمایه نیز در دسته نهادهای مالی وابسته به بازار پول قرار می‌گیرند؛ در این مقاله به صورت مفصل نهادهای مالی را تشریح کردیم و زیرمجموعه‌های هر کدام از آن‌ها را ذکر کردیم.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: