بازار ثانویه چیست و چه تفاوتی با بازار اولیه دارد؟

بازار سرمایه یک سیستم مالی است که در آن شرکت‌ها می‌توانند با انتشار سهام، اوراق قرضه و غیره سرمایه مورد نیاز برای گسترش فعالیت‌های خود را جمع‌آوری کنند.

بازار اولیه جایی است که در آن اوراق بهادار شرکت‌ها یا دولت برای اولین بار ایجاد و عرضه می‌شود.

در حالی که بازار ثانویه، بازاری است که در آن اوراق بهاداری که قبلاً در بازار اولیه منتشر شده‌اند، مورد معامله قرار می‌گیرند.

بنابراین، هر دو بازار اولیه و ثانویه بخشی از بازارهای مالی هستند. در این مقاله از بورسینس قصد داریم شما را با مفاهیم بازار ثانویه و اولیه و ویژگی‌های هر یک از آن‌ها آشنا کنیم.

پیش از ورود به بحث، ابتدا باید با موضوع بازار اولیه آشنا شویم. در ادامه با ساختار بازار اولیه، ویژگی‌های آن و مزایا و معایب این بازار آشنا خواهیم شد. سپس به سراغ موضوع اصلی این مقاله، یعنی بازار ثانویه، می‌رویم.

بازار اولیه چیست؟

بازار اولیه (Primary Market) محل فعالیت شرکت‌هایی است که سهام خود را برای اولین بار در برای فروش عرضه می‌کنند.

شرکت‌هایی به تازگی وارد بورس شده و می‌خواهند برای تأمین سرمایه مورد نیاز فعالیت‌هایشان بخشی از سهام‌شان را به فروش برسانند.

فروش سهام در بازار اولیه از طریق پذیره‌نویسی انجام می‌شود. در واقع، یک بانک یا موسسه مجازی به نمایندگی از شرکت اقدام به پذیره‌نویسی اوراق بهادار می‌کند. 

سازمان‌های فعال در بازار اولیه به ساختار مالی بازار بورس تسلط کافی دارند و می‌دانند چه مقداری از سهام را به چه قیمتی بفروشند. علاوه بر این، شرکت‌ها با ورود به بازار اولیه مطمئن هستند که بخش مشخصی از سهام آن‌ها با قیمت ثابت به فروش می‌رسد و از تأمین شدن سرمایه مورد نیازشان مطمئن هستند.

به دلیل نبود واسطه میان خریدار و فروشنده در بازار اولیه، قیمت سهام در این بازار کمتر است. بازار اولیه محل مناسبی برای شرکت‌های تازه وارد به بورس که اغلب نمی‌دانند چگونه باید فعالیت خود را در بازار آغاز کرده و سرمایه لازم خود را تأمین کنند.

بیشتر بخوانید: انواع روش‌های تامین مالی شرکت‌ها در بازار بورس

بازار اولیه بورس چه مزایا و معایبی دارد؟

مزایای بازار اولیه شامل موارد زیر است:

• انتشار اوراق بهادار مستقیماً توسط شرکت صادرکننده صورت می‌گیرد.
• به رشد سرمایه‌ شرکت کمک می‌کند.
• به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که پول خود را سرمایه‌گذاری کنند.
• امکان جذب سرمایه لازم برای اهداف تجاری در بازار اولیه وجود دارد.
• دولت می‌تواند با فروش اوراق خود در این بازار، سرمایه مورد نیازش را جمع‌آوری کند.
• بازار اولیه به کنترل نقدینگی زیاد در چرخه اقتصاد کمک می‌کند.
• امکان فعالیت مستقیم سرمایه‌گذاران خارجی را فراهم می‌کند.

با این حال، بازار اولیه بورس معایبی هم دارد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

• پروژه‌های تحقیقاتی اولیه ممکن است بسیار پرهزینه باشند.
• تحقیقات اولیه یک فرایند وقت‌گیر و نیازمند بررسی‌های جزئی هستند.

در ادامه با معنی و ساختار بازار ثانویه، ویژگی‌ها و دلایل اهمیت آن و نحوه قیمت‌گذاری سهام در آن آشنا خواهید شد. در پایان برخی از تفاوت‌های بازار ثانویه و اولیه را ذکر کرده‌ایم.

بازار ثانویه چیست؟

همان‌طور که در بالا گفته شد، سهام شرکت‌ها ابتدا در بازار اولیه مورد معامله قرار می‌گیرند (مرحله پذیره‌نویسی)، سپس برای انجام معامله‌های بعدی و مجدد، به بازار دیگری نیاز است که بازار ثانویه (secondary market) نام دارد.

تصور کنید شما سهمی را در مرحله پذیره‌نویسی -بازار اولیه- خریده‌اید و حالا می‌خواهید آن را به سرمایه‌گذاران دیگر بفروشید؛ برای این کار باید به بازار ثانویه مراجعه کنید و سهم‌تان را برای فروش عرضه کنید. 

به عبارت دیگر، بازار ثانویه محلی است که سرمایه‌گذاران، اوراق بهادار را به جای شرکت صادر کننده یا نماینده آن از سرمایه‌گذاران دیگر خریداری می‌کنند. با توجه به حضور خریداران و فروشندگان بیشتر، حجم معاملات در این بازار بسیار بیشتر از بازار اولیه است و این یکی از تفاوت‌های عمده بین این دو بازار است.

سرمایه‌گذاران در بازار ثانویه می‌توانند سهام خود را بخرند یا بفروشند، سود کسب کنند یا از ضرر بیشتر در آینده جلوگیری کند. بازارهای جهانی مثل بورس اوراق بهادار نیویورک (NYSE)، نزدک (NASDAQ) و بازار بورس تهران نمونه‌هایی از بازارهای ثانویه هستند.

بیشتر بخوانید: بورس جهانی چیست + چگونه وارد بورس جهانی شویم؟

بازار ثانویه بر اساس اینکه چه نوع سهمی در چه محلی مبادله می‌شود، به چهار بازار تقسیم می‌شود:

• بازار اول: مربوط به معاملات سهام شرکت‌های بورسی که در بورس انجام می‌شود.
• بازار دوم: مربوط به معاملات سهام شرکت‌های غیر بورسی که در فرابورس انجام می‌شود.
• بازار سوم: مربوط به معاملات سهام شرکت‌های بورسی که در فرابورس انجام می‌شود.
• بازار چهارم: بازاری بدون کارگزار و معامله‌گر و مربوط به معاملات خصوصی است که توسط شبکه‌های الکترونیکی و بین سرمایه‌گذاران نهادی و عادی صورت می‌گیرد. نهادها به منظور پرهیز از پرداخت هزینه‌های مربوط به کارگزاری، عموماً معاملات عمده و بلوکی خود را در بازار چهارم انجام می‌دهند.

ویژگی‌های بازار ثانویه

بازار سرمایه ویژگی‌های جذابی هم برای شرکت‌ها و هم برای سرمایه‌گذاران دارد.

همان‌طور که گفته شد، حجم معاملات در این بازار بسیار زیاد و در نتیجه کارمزد انجام معامله در آن کمتر است. یکی از ویژگی‌های مفید بازار ثانویه وجود نقدینگی قابل قبول برای سرمایه‌گذاران است.

هر فروشنده‌ای که نیاز به پول نقد داشته باشد، می‌تواند اوراق بهادار خود را برای فروش به طیف گسترده‌ای از خریداران حاضر در بازار عرضه کرده و سهام خود را در مدت کوتاهی به فروش برساند. بدیهی است که خرید کردن در این بازار هم به سادگی انجام می‌شود زیرا معمولاً همیشه گروهی حاضر به فروش سهام خود هستند.

بیشتر بخوانید: کارمزد خرید و فروش سهام در بورس چقدر است؟

همچنین، در این بازار هرگونه اخبار یا اطلاعات جدید که در رابطه با شرکت منتشر می‌شود به سرعت در قیمت سهام آن تأثیر می‌گذارد، در نتیجه نوسانات قیمت سهام فرصت مناسبی برای کسب سود از بازار فراهم می‌کند.

به ویژه در اقتصادهای تورم‌زده‌ای مثل ایران، بازار ثانویه و اوراق بهادار جایگزین مناسبی برای پس‌انداز به شمار می‌روند. سرمایه‌گذاران با خرید سهام می‌توانند تا حدودی از سرمایه خود در مقابل کاهش ارزش پول کشور محافظت کنند.

بیشتر بخوانید منظور از تورم چیست؟ + نحوه محاسبه تورم در ایران

دولت مقررات سختگیرانه‌ای بر بازارهای ثانویه اعمال می‌کند. چون منبع اصلی شکل‌گیری سرمایه و نقدینگی برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران به حساب می‌آیند و این مقررات در سطح بالا، ایمنی پول سرمایه‌گذاران را تضمین می‌کند.

دلایل اهمیت بازار ثانویه

در این بازار به دلیل حجم بالای نقدینگی، ریسک سرمایه‌گذاری کم است.

به این معنی که شما به عنوان سرمایه‌گذار می‌توانید سهام‌تان را در کمترین زمان ممکن در بازار بورس اوراق بهادار بفروشید و از آنجا که آن را به قیمت فعلی بازار به فروش می‌رسانید، احتمال ریسک و ضرر کردن بسیار کمتر خواهد بود. در نتیجه، بازار ثانویه بهترین فرصت خروج برای سرمایه‌گذارانی است که سهام خود را در مرحله پذیره‌نویسی یا عرضه اولیه (IPO) خریده‌اند.

بیشتر بخوانید: عرضه اولیه یا پذیره نویسی؛ کدام‌یک برای سرمایه‌گذاری بهتر است؟

یکی دیگر از دلایل اهمیت بازار ثانویه نیاز به وجود بازارهای خصوصی است؛ بدون وجود بازار ثانویه، بازار خصوصی هم وجود نخواهد داشت.

اهمیت این موضوع زمانی بیشتر روشن می‌شود که بدانید امکان برگزاری عرضه عمومی برای شرکت‌های نوپا و استارت‌آپی به منظور تأمین منابع مالی وجود ندارد و بازار ثانویه شرایط را برای آن‌ها ساده‌تر کرده است؛ چنین شرکت‌هایی می‌توانند به لطف این بازار، سهام خود را در فرابورس و از طریق شبکه معامله‌گران به فروش برسانند. در این حالت، فرآیند خرید و فروش سهام به صورت خصوصی باقی می‌ماند.

رشد اقتصادی کشور یکی دیگر از فواید بازار ثانویه است. در واقع این بازار نقش به‌سزایی در شکوفایی اقتصادی سهامداران و در نتیجه اقتصاد کلی کشور دارد. بازار اولیه به دلیل شرایط خاص خود دارای محدودیت‌های زیادی است. اما در بازار ثانویه آزادی عمل بیشتری وجود دارد و هر کسی می‌تواند آزادنه اقدام به سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌های مختلف و خرید و فروش آن‌ها بکند.

نحوه قیمت‌گذاری سهام در بازار ثانویه

قیمت سهام در بازار ثانویه بر اساس شرایط بازار بورس و فعالیت‌های شرکت تعیین می‌شود. در مواردی ممکن است وضعیت کلی اقتصادی و سیاسی کشور بر روی قیمت سهام همه شرکت‌های حاضر در بازار بورس تأثیر بگذارد و باعث افزایش یا کاهش ناگهانی آن شود.

البته چنین حالتی، به ویژه در کشورهای دارای ثبات بیشتر، معمولاً کمتر رخ می‌دهد و تنها در شرایط خاص اقتصادی به وجود می‌آید. در حالت عادی، قیمت سهام در بازار ثانویه بر اساس فعالیت‌های خود شرکت و میزان عرضه و تقاضا برای آن تعیین می‌شود.

قیمت سهام در این بازار به صورت روزانه و حتی ساعتی در نوسان است و این به معنای وجود فرصت‌های متعدد برای کسب سود از بازار است. ناگفته نماند که برای کسب سود در این بازار و جلوگیری از ضرر، باید قیمت‌ها را به صورت مداوم زیر نظر داشته باشید یا این کار را به شخصی کاردان و آگاه بسپارید.

بیشتر بخوانید: راهنمای کامل نوسان گیری در بورس؛ هر آنچه باید درباره نوسانگیری بدانید

تفاوت بازار اولیه و ثانویه

• در بازار اولیه، درآمد حاصل از فروش سهام به شرکت منتشر کننده اوراق تعلق می‌گیرد. اما در بازار ثانویه، این درآمدها متعلق به سرمایه‌گذاری است که اوراق را می‌فروشد.
• معمولاً سرمایه‌گذاران خرد در بازار اولیه اوراق بهادار را خریداری نمی‌کنند. چون شرکت صادرکننده اوراق خود را به صورت عمده به فروش می‌گذارد و برای خرید آن به سرمایه‌های هنگفت نیاز است. اما در بازار ثانویه، سرمایه‌گذاران می‌توانند با هر سرمایه‌ای اقدام به خرید هر تعداد سهام کنند.
• در بازار اولیه فروش اوراق از طریق بانک سرمایه‌گذاری انجام می‌شود اما در بازار ثانویه، سرمایه‌گذاران معاملات خود را از طریق کارگزار انجام می‌دهند.
• در بازار اولیه، سرمایه‌گذاران سهام را به طور مستقیم از خود شرکت خریداری می‌کنند. اما در بازار ثانویه، سرمایه‌گذاران سهام و سایر اوراق بهادار را از سایر سرمایه‌گذاران دست چندم خریداری می‌کنند.
• در بازار اولیه، شرکت‌ها برای اولین بار سهام خود را از طریق عرضه عمومی می‌فروشند. اما در بازار ثانویه، سرمایه‌گذاران سهامی که قبلاً معامله شده است را از طریق بورس اوراق بهادار خریداری می‌کنند.
• در بازار اولیه، سهام به قیمت اسمی به فروش می‌رسد و معمولاً دچار نوسان نمی‌شود. اما در بازار ثانویه قیمت سهام تابعی از مکانیسم عرضه و تقاضا است و ممکن است به طور روزانه تغییر کند.

نتیجه‌گیری

هر دو بازار اولیه و ثانویه نقش مهمی در به حرکت درآوردن پس‌اندازهای مردم برای رشد اقتصاد دارند. سرمایه‌گذار می تواند از هر دو بازار سود ببرد.

با این حال، هر دو بازار ریسک‌های خاص خود را به همراه دارند. بنابراین، به عنوان سرمایه‌گذار باید تفاوت‌ها و سازوکارهای بازار اولیه و ثانویه را به خوبی درک کنید و قبل از ورود به این بازارها با افراد متخصص و کاردان مشورت کنید.

شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:

• می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
• در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید

برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

نام شرکت	ویژگی‌ها	امتیاز	لینک ثبت‌نام
کارگزاری آگاه	باشگاه مشتریان با جایزه نرم‌افزار معاملاتی پیشرفته دریافت اعتبار معاملاتی خرید آنلاین صندوق‌ سرمایه‌گذاری ثبت‌نام آنلاین برای کد بورسی

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نام خدمات	ویژگی‌ها	لینک ثبت‌نام
دوره‌های آموزش تحلیل تکنیکال	دوره‌های حضوری + غیرحضوری شناخته‌شده‌ترین اساتید در سطح مقدماتی، متوسط و پیشرفته ارائه مدرک معتبر گذراندن دوره