بانک جهانی (World Bank) یک سازمان بین‌المللی است که وظیفه آن تامین مالی، دادن مشاوره و انجام تحقیقات برای کشورهای در حال توسعه است تا به پیشرفت اقتصادی این کشورها کمک کند.
این بانک بیشتر به عنوان سازمانی ایفای نقش می‌کند که سعی دارد با کمک به توسعه کشورهای با درآمد کم و متوسط، با فقر مبارزه کند.
در حال حاضر بانک جهانی دو هدف دارد که می‌خواهد تا سال 2030 محقق شده باشند. هدف اول این است که تعداد افرادی که درآمدشان کمتر از 1.90 دلار در روز است به زیر 3 درصد جمعیت جهان برسد و با این کار، فقر شدید پایان یابد.
عناوین مطلب:
بیشتر بخوانید: نابرابری اقتصادی چیست؟ آیا وجود آن در جوامع امری ناگزیر است؟
مروری بر نکات مهم
- بانک جهانی یک سازمان بین‌المللی است که با تامین مالی، دادن مشاوره و انجام تحقیقات برای کشورهای در حال توسعه، به پیشرفت اقتصاد آنها کمک می‌کند.
- بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول (International Monetary Fund) یا IMF، به طور همزمان تحت قرارداد برتون‌وودز (Bretton Woods) تاسیس شدند و هدف هر دوی آنها ارائه خدمت به دولت‌های بین‌المللی است.
- بانک جهانی گسترش یافته و به عنوان گروه بانک جهانی (the World Bank Group) شناخته می‌شود. گروه بانک جهانی شامل پنج سازمان است که گاهی به آنها «بانک‌های جهانی» گفته می‌شود.
- گروه بانک جهانی کمک‌های مالی، محصولات و راه حل‌های اختصاصی بسیاری به دولت‌های بین‌المللی ارائه می‌دهد. همچنین این سازمان بر اساس تحقیقات صورت گرفته، برای اقتصاد جهانی در مقیاس وسیع تعیین جهت می‌کند.
- پروژه سرمایه انسانی بانک جهانی (The World Bank’s Human Capital Project) به ملت‌های مختلف کمک می‌کند که روی سرمایه انسانی خود سرمایه‌گذاری کنند و آن را توسعه دهند تا بتوانند جامعه و اقتصاد بهتری داشته باشند.
درک بهتر بانک جهانی و وظایف آن
world bank به کشورهای مختلف جهان از نظر مالی و فنی کمک می‌کند. این سازمان، خود را یک موسسه مالی منحصر به‌فرد می‌داند که با ایجاد پروژه‌های مشارکت و همکاری، در راستای کاهش فقر و حمایت از توسعه اقتصادی گام برمی‌دارد.
بانک جهانی کشورهای واجد شرایط را از طریق وام‌های با بهره پایین، اعتبار بدون بهره و کمک‌هزینه حمایت می‌کند تا به توسعه اقتصادی آنها کمک کند. این سازمان با با قرض دادن و تزریق نقدینگی به آموزش جهانی، خدمات درمانی و بهداشت، مدیریت دولتی، زیرساخت‌ها و توسعه بخش خصوصی یاری می‌رساند.
همچنین این بانک از طریق توصیه‌ها و مشاوره‌های سیاست‌گذاری، تحقیق و تحلیل و کمک‌های فنی، اطلاعات خود را با نهادهای مختلف به اشتراک می‌گذارد. این سازمان خدمات مشاوره‌ای و آموزشی خود را هم به بخش دولتی و هم بخش خصوصی ارائه می‌دهد.
بیشتر بخوانید: اقتصاد کلان جهانی بر بازار کریپتو چه تأثیری دارد؟
مثال‌هایی از فعالیت‌های بانک جهانی
بانک جهانی در حوزه‌های آموزش، امنیت عمومی، سلامت و سایر حوزه‌های مورد نیاز، خدماتی مثل تامین مالی، مشاوره و سایر منابع را در اختیار کشورهای در حال توسعه قرار می‌دهد.
پروژه سرمایه انسانی
world bank در سال 2017 پروژه سرمایه انسانی را ایجاد کرد. هدف این پروژه این است که به کشورها در سرمایه‌گذاری روی مردم خود و توسعه توانایی‌های آنها کمک کند تا بتوانند شهروندان مفیدتری بوده و در پیش‌برد اقتصاد مشارکت فعال داشته باشند.
در این پروژه رهبران جهان ترغیب می‌شوند که سرمایه‌گذاری در مسئله آموزش، بهداشت و سلامت و حمایت‌های اجتماعی را در اولویت خود قرار دهند و در ازای آن، اقتصادی قوی‌تر و پر از افراد سالم و موفق داشته باشند.
پروژه سرمایه انسانی در مسائل مختلفی با دولت‌ها همکاری می‌کند. از جمله آنها، فراهم کردن برنامه‌های مراقبت از کودکان است. این برنامه‌ها برای حمایت از کودکان و بهبود توسعه آنها انجام می‌گیرد. موارد دیگری که می‌توان به آنها اشاره کرد، افزایش دسترسی زنان به فرصت‌های بهتر شغلی و افزایش رشد اقتصادی است. این پروژه برای دولت‌ها مشخص می‌کند که چگونه در این موارد سرمایه‌گذاری کنند تا بتوانند شرایط بهتری را رقم بزنند.
بانک جهانی برای ساخت و تقویت سرمایه انسانی در سطح جهانی، چندین حوزه را تعیین کرده و روی آنها تمرکز می‌کند: شاخص سرمایه انسانی (Human Capital Index) یا HCI، اندازه‌گیری و تحقیق و مشارکت کشوری.
بیشتر بخوانید: رشد اقتصادی چیست؟
شاخص سرمایه انسانی در اکتبر 2018 ایجاد شده و سرمایه‌گذاری‌های یک کشور روی سرمایه انسانی‌اش و به خصوص در مسائل سلامت و آموزش را نشان می‌دهد. از این شاخص برای این استفاده می‌شود که ببینیم در سرمایه‌گذاری در موضوع سرمایه انسانی چه چیزی از قلم افتاده است. همچنین رهبران کشورها را به این فکر وامی‌دارد که چگونه می‌توان این کاستی‌ها را برطرف کرد.
بانک جهانی، از تحلیل سرمایه انسانی فراتر می‌رود و اثرگذاری سیستم‌های آموزش و سلامت و بهداشت کشورها را اندازه می‌گیرد. این کار به آنها کمک می‌کند که بفهمند باید چه کاری را ادامه داده و کدام را تغییر دهند. همچنین می‌تواند درباره محل تخصیص منابع، بینشی ایجاد کند.
پروژه حمایت از ایمنی‌سازی ملی
در آوریل سال 2016، بانک جهانی پروژه حمایت از ایمنی‌سازی ملی را برای پاکستان تایید کرد. هدف این پروژه که طبق برآوردها هزینه‌ای در حدود 377.41 میلیون دلار دارد، این است که توزیع منصفانه و برابر واکسن برای کودکان 0 تا 23 ماهه را افزایش دهد.
این پروژه شامل 5 جزء است که برای تقویت توزیع واکسن به آسیب‌پذیرترین‌ها طراحی شده‌اند. جزء اول یک ساختار دولتی ایجاد می‌کند و مسائل تدارکات، نظارت و ارزیابی سیستم‌ها را مدنظر قرار می‌دهد. بخش دوم به برنامه‌ریزی عملکردی و تنظیم منابع انسانی ماهر و متخصص می‌پردازد.
قسمت سوم آگاهی شهروندان پاکستانی را افزایش داده و این برنامه را بین آنان ترویج می‌کند. این قسمت همچنین تطابق برنامه‌های آموزشی مدارس با این برنامه را مورد هدف قرار می‌دهد.
جزء چهارم تجهیزات لازم برای توزیع گسترده واکسن و افزایش زنجیره تولید واکسن‌ها را فراهم می‌کند. در نهایت، بخش پنجم ناحیه اثرگذاری این برنامه را وسیع‌تر کرده و تحقیق و توسعه در این بخش را افزایش می‌دهد.
آموزش برای آینده
پروژه آموزش برای آینده، جهت افزایش آمادگی کودکان برای مدرسه و افزایش اثرگذاری تحصیل در دوره دبیرستان در جوامع خاصی از جمهوری قرقیزستان ایجاد شد.
این پروژه متشکل از دو جزء است: افزایش دسترسی برابر به تحصیلات دوره ابتدایی برای کودکان و بهبود اثرگذاری آموزش در مقطع دبیرستان.
این برنامه برای دست‌یابی به این اهداف، 500 مهدکودک جامعه‌محور تاسیس می‌کند که 20,000 کودک می‌توانند در آن ثبت‌نام شوند.
این پروژه برای افزایش اثرگذاری آموزش، برنامه‌ای برای آموزش به 500 معلم جدید را تامین مالی کرده و همچنین منابع دیجیتالی را فراهم می‌کند تا به عنوان مکمل منابع آموزشی موجود، یعنی کتاب‌های درسی متنی، به کار روند.
این پروژه به بهبود یادگیری دانش‌آموزان هم از نظر شناختی و غیرشناختی کمک می‌کند.
مسائل مالی بانک جهانی
درون این سازمان، بخش‌های مختلفی کار می‌کنند:
- بانک بین‌المللی بازسازی و توسعه ( International Bank of Reconstruction and Development) یا IBRD
- انجمن بین‌المللی توسعه (International Development Association) یا IDA
- موسسه مالی بین‌المللی (International Finance Corporation) یا IFC
- آژانس چندجانبه تضمین سرمایه‌گذاری (Multilateral Investment Guarantee Agency) یا MIGA
بخش IBRD که همان بانک جهانی اصلی است، به کشورهای خوش‌اعتبار (creditworthy یا معتبر؛ یعنی کشورهایی که می‌توانند بدهی خود را پس بدهند) که درآمد پایین یا متوسطی دارند، وام می‌دهد.
در سال مالی که در 30 ژوئن 2020 به پایان رسید، بهره دریافتی خالص IBRD برابر با 2,414 میلیون دلار و درآمد قابل توزیع آن برابر با 1,381 میلیون دلار بوده است. نسبت سرمایه به وام (equity-to-loans ratio) برابر با 22.8% بوده است.
قسمت IDA به فقیرترین کشورها اعتبار یا وام بدون بهره می‌دهد. در سال مالی پایان 30 ژوئن 2020، بانک جهانی درآمد خالص تعدیل‌شده (adjusted net income) برابر با 724 میلیون دلار ثبت کرد.
نسبت سرمایه استراتژیک قابل استفاده (deployable strategic capital) یا DSC که عبارت است از سرمایه در دسترس تقسیم بر سرمایه مورد نیاز برای حمایت از پورتفولیو است، برابر با 35.8% بود.
بخش IFC از طریق تامین مالی و راهنمایی، به بخش خصوصی کشورهای در حال توسعه کمک می‌کند که در مسیر رشد باقی بمانند. در سال مالی منتهی به 30 ژوئن 2020، زیان خالص ثبت شده توسط بانک جهانی برابر با 1,672 میلیون دلار و زیان جامع کل آن برابر با 2,424 میلیون دلار بوده است. نسبت DSC آن هم 18% بوده است.
مورد آخر، قسمت MIGA است که سرمایه‌گذاری را به سمت فقیرترین کشورها هدایت می‌کند تا به کاهش فقر و افزایش رفاه شهروندان آن کشور کمک کند. این بانک در سال مالی منتهی به 30 ژوئن 2020، سود خالص به ارزش 57 میلیون دلار داشته است.
تاریخچه بانک جهانی
بانک جهانی در سال 1944 ایجاد شده و از دل توافق برتون‌وودز بیرون آمده است. این سازمان تحت حمایت ملل متحد در روزهای پس از جنگ جهانی دوم ایجاد شد.
توافق برتون‌وودز شامل چندین جزء بود: یک سیستم پولی بین‌المللی مشترک، شکل‌گیری world bank و ایجاد صندوق بین‌المللی پول یا IMF.
بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول از زمان تاسیس‌شان، اهداف مشترک زیادی را دنبال کرده‌اند. هدف اصلی این بانک و صندوق بین‌المللی پول این بوده است که از کشورهای اروپایی و آسیایی در تامین مالی مورد نیاز برای بازسازی‌های پس از جنگ حمایت کنند.
هر دو سازمان بانک جهانی و IMF، بعد از برچیده شدن سیستم پولی مشترک بین‌المللی که هسته توافق برتون‌وودز بود، همچنان به حیات خود ادامه داده و باقی مانده‌اند. سیستم مالی بین‌المللی برتون‌وودز در دوره ریاست جمهوری نیکسون در دهه 1970 و توسط او لغو شد. با این حال، بانک جهانی و IMF تعطیل نشدند و به تلاش برای تامین کمک‌های جهانی ادامه دادند.
بانک جهانی و IMF در ایالت واشنگتن مستقر هستند. این بانک در حال حاضر بیش از 10,000 کارمند دارد که در بیش از 130 دفتر کار این سازمان در جهان مشغول به کارند.
با این که بانک جهانی در عنوان خود کلمه «بانک» را دارد، در واقع لزوماً به طور دقیق یک بانک محسوب نمی‌شود. world bank و گروه‌های زیرمجموعه آن، با شرایط و قوانین خاص خودشان کار می‌کنند و محصولات خاص خودشان را برای حمایت مالی ارائه می‌دهند.
ساختار همتای بانک جهانی، یعنی IMF، بیشتر به یک صندوق اعتباری شبیه است. تفاوت ساختاری این دو نهاد و فرقی که بین محصولات پیشنهادی آنها وجود دارد، این امکان را برایشان مهیا می‌کند که انواع مختلفی از وام‌دهی و حمایت مالی را فراهم نمایند. همچنین، هر یک از این نهادها مسئولیت‌های متمایزی برای خدمت به اقتصاد جهانی دارد.
بانک‌های جهانی
در طی سال‌ها، بانک جهانی از یک موسسه واحد به گروهی شامل 5 سازمان مجزا تبدیل شده است که به آنها بانک‌های جهانی یا گروه بانک جهانی گفته می‌شود.
سازمان اول، «بانک بین‌المللی بازسازی و توسعه» است. این موسسه به تامین مالی دولت‌های با درآمد متوسط از طریق بدهی می‌پردازد. دومین سازمان در گروه بانک جهانی، «انجمن بین‌المللی توسعه» است. این گروه، به دولت کشورهای فقیر، وام بدون بهره می‌دهد.
«موسسه مالی بین‌المللی»، سومین سازمان از این گروه است. این سازمان روی بخش خصوصی تمرکز کرده و به تامین مالی سرمایه‌گذاری و ارائه خدمات مشاوره مالی برای کشورهای در حال توسعه می‌پردازد.
چهارمین بخش گروه بانک جهانی، «آژانس چندجانبه تضمین سرمایه‌گذاری» است. این سازمان سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی در کشورهای در حال توسعه را ترویج می‌کند. پنجمین سازمان، «مرکز بین‌المللی حل‌وفصل اختلافات سرمایه‌گذاری (International Centre for Settlement of Investment Disputes)» یا ICSID است. این نهاد همان‌طور که از اسم‌اش مشخص است، به حل‌وفصل منازعات سرمایه‌گذاری بین‌المللی می‌پردازد.
سوالات رایج درباره بانک جهانی
هدف بانک جهانی چیست؟
بانک جهانی سازمانی است که خدماتی مثل تامین مالی، ارائه مشاوره و تحقیقات را در اختیار کشورهای در حال توسعه قرار می‌دهد تا به پیشرفت اقتصاد آنها کمک کرده و با فقر مبارزه نماید.
چه کسی مالک بانک جهانی است؟
هیچ شخص، سازمان، دولت یا ملتی مالک و صاحب بانک جهانی نیست. این بانک سازمانی شامل کشورهاست که اعضای آن را تشکیل می‌دهند و توسط هیئت رئیسه نمایندگی می‌شوند.
این هیئت، مدیریت و سیاست‌گذاری سازمان را برعهده دارد و مدیران اجرایی را انتخاب می‌کند. مدیران اجرایی، کسب‌وکار و بودجه بانک را مدیریت و اداره می‌کنند و اجازه وام‌ها را صادر می‌نمایند. رئیس و مدیران، مدیریت فعالیت‌های روزانه را برعهده دارند.
منبع پول بانک جهانی از کجاست؟
بانک جهانی توسط کشورهای ثروتمند و همچنین با استفاده از انتشار ابزار بدهی مثل اوراق قرضه تامین مالی می‌شود.
بانک جهانی در کدام کشور است؟
بانک جهانی در ایالت واشنگتن آمریکا مستقر است. با این حال، این سازمان در بیش از 130 کشور، از جمله آرژانتین و چین حضور دارد.
مدیر عامل بانک جهانی چه کسی است؟
دیوید مالپس (David Malpass) ریاست و مدیریت بانک جهانی را برعهده دارد. هیئت مدیره سازمان شامل چهار هیئت مجزاست که هر کدام برای یکی از بخش‌های این بانک است.
هر هیئت روی عملکرد و فعالیت‌های بخش تحت نظر خودش نظارت می‌کند. برای مثال، هیئت مدیره بانک بین‌المللی بازسازی و توسعه روی فعالیت‌های همان قسمت نظارت دارد و هیئت مدیره انجمن بین‌المللی توسعه هم به نظارت روی کارهای بخش خودش می‌پردازد.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: