بودجه‌بندی را فرایند تخصیص منابع محدود به نیازهای نامحدود می‌دانند.
مجموع کوشش‌هایی که صرف تدوین و تخصیص منابع می شود، به منظور حداکثر استفاده از منابعی است که معمولا در حد کفایت نبوده و در اصطلاح اقتصادی کمیاب هستند. بنابراین، در راه رسیدن به اهداف مطلوب ضرورت دارد به نحوی از هر یک از منابع محدود استفاده شود که در تبدیل کل منابع به پول، بتوان گفت که با حداقل هزینه، حداکثر استفاده صورت گرفته است.
تضاد و برخورد این دو واقعیت، یعنی نامحدود بودن نیازها و محدود بودن منابع، انسان متفکر و اندیشمند را به این نتیجه‌گیری می‌رساند که از منابع محدود باید به گونه‌ای برای رفع نیازهای نامحدود یاری گرفت که حد متناسب رضایت به دست آید و این نخستین تصور بودجه است. ضرورت بودجه‌نویسی نیز از همین مسئله ناشی می‌شود.
عناوین مطلب:
واحدهای تجاری مختلف همه ساله مبالغ هنگفتی را در تاسیسات، ماشین‌آلات ، تجهیزات، حفظ محیط زیست و سایر دارایی‌های جدید سرمایه گذاری می‌کنند.
دارایی‌های بلندمدت که دارایی‌های سرمایه‌ای نامیده می‌شوند در فرایند فیزیکی تولید کالاها و خدمات طی چند دوره مختلف توسط واحد تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اهمیت بودجه بندی سرمایه‌ای (Capital Budgetin)
1- دوره های بلند مدت
2- هزینه های اساسی
مفروضات بودجه‌بندی سرمایه‌ای
1 –انگیزه اصلی به حداکثر رساندن ثروت سهامداران است
2 –قطعی بودن میزان درآمدها و هزینه‌ها
3 –جریانهای ورودی و خروجی به صورت نقد
4 –الگوی متعارف جریانهای نقدی
5 –ثابت بودن و مشخص بودن نرخ بازده مورد انتظار
6 –عدم وجود جیره‌بندی سرمایه‌ای
انواع تصمیمات بودجه‌بندی سرمایه‌ای
– جایگزینی هزینه‌های سرمایه‌ای فرسوده یا از رده خارج شده با هزینه‌های سرمایه‌ای جدید.
– جایگزینی دارایی‌های ثابت فعلی (ماشین آلات) با تجهیزات جدید جهت کاهش هزینه‌هایی نظیر مواد اولیه، کارگر، سوخت و برق.
– گسترش محصولات فعلی در بازار از طریق افزایش تولیدات.
– گسترش بازار فروش محصولات از طریق تولید محصولات جدید و بازاریابی آن.
– پروژه‌های زیست محیطی برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست.
– به طور کلی، هرگونه سرمایهگذاری در دارایی‌های بلندمدت که منافع آن نیز در بلند مدت عاید شود در تصمیمات بودجه‌بندی سرمایه‌ای قرار می‌گیرد.
منظور از بودجه‌بندی سرمایه‌ای فرآیندی است که طی آن طرحهای مختلف با توجه به هزینه اجرای آنها و عایداتی که طی سالهای مختلف ایجاد می‌کنند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و طرح مطلوب‌تر انتخاب خواهد شد.
هدف بودجه‌بندی سرمایه‌ای
هدف بودجه‌بندی سرمایه‌ای به حداکثر رساندن ثروت سهامداران است
فرآیند بودجه‌بندی سرمایه‌ای به طور کلی شامل مراحل زیر است:
1 – تشخیص و شناسایی طرحهای سرمایهگذاری
2 – ارزیابی و تعیین مطلوبیت هریک از طرح‌ها
3 – گزینش یا انتخاب طرح مطلوب
4 – طبقه بندی طرح‌ها و انتخاب بهترین آنها
5 – تجزیه و تحلیل نتایج تصمیمات گذشته
شناسایی پروژه‌های سرمایهگذاری
اولین مرحله بودجه‌بندی سرمایه‌ای، شناسایی پروژه‌های بالقوه سرمایهگذاری است. در واحدهای بزرگ تجاری – تولیدی، این پروژه‌ها معمولاً توسط بخش‌های مختلف تهیه و پیشنهاد می‌گردد. مدیران این بخش‌ها نیز سعی می‌کنند که پروژه‌های مورد نیاز بخش خود را پیشنهاد و برای به تصویب رساندن آن تلاش نمایند.
ارزیابی و تعیین مطلوبیت هر یک از پروژه‌ها
در این مرحله پروژه‌ها با توجه به هزینه ها و عایداتی که طی سالهای مختلف ایجاد می کنند مورد ارزیابی قرار می گیرند و طرحهایی که عایدات آنها از هزینه های آنها بیشتر است انتخاب می‌شوند
گزینش یا انتخاب طرح مطلوب
در این مرحله پس از ارزیابی طرحهای مختلف با توجه به عایدات و هزینه‌های آنها طرحهایی که عایدات آنها بیشتر از هزینه‌های آنها است انتخاب می‌شوند
طبقه‌بندی طرح‌ها و انتخاب بهترین آنها
در صورتی که وجوه موجود برای تأمین مالی مجموعه ای از سرمایه گذاری‌ها کافی نباشد طرح‌ها را طبقه بندی و سپس بهترین آنها را انتخاب می‌کنیم
ارزیابی مجدد پروژه‌ها پس از تصویب
احتمال دارد برخی طرحهای سرمایه گذاری در مراحل قبلی رد شوند نتایج به دست آمده از طرحهایی که پیش از این به اجرا درآمده‌اند در این مرحله مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند و در این مرحله نسبت به ادامه یا توقف طرح یا ایجاد تغییراتی در آن تصمیم‌گیری می‌شود اجرای طرح هنگامی موقف می‌شود که مدیران شرکت اطمینان یابند که ادامه آن تأثیری در افزایش ثروت سهامداران نخواهد داشت.
بودجه‌بندی سرمایه‌ای را غالبا فرآیندی پویا می‌دانند زیرا می‌توان طرحهای مختلف را به صورت مستمر شناسایی کرد.
تکنیک‌های بودجه‌بندی سرمایه‌ای
جهت ارزیابی طرحهای سرمایه گذاری، تکنیک های سنتی مختلفی وجود دارد که عبارت است از:
- دوره برگشت سرمایه
- نرخ بازده داخلی
- خالص ارزش فعلی
- نرخ بازده حسابداری
شاخص سودآوری این تکنیک‌ها عمدتاً در شرایط اصمینان کامل قابل استفاده است و احتمالات و مخاطرات آتی را لحاظ نمی‌کند. لذا با توجه به عدم اطمینان‌های موجود در محیط کسب وکار امروزی، بکارگیری تکنیک‌های پیچیده بودجه‌بندی سرمایه‌ای توصیه شده است کاربرد مدلهای درخت تصمیم‌گیری و شبیه سازی مونت کارلو از جمله تکنیک‌های پیچیده بودجه‌بندی سرمایه‌ای محسوب می‌شود که عدم اطمینان‌های محیطی در آنها لحاظ شده است.
داده‌های لازم برای ارزیابی پروژه‌های سرمایهگذاری
1 – سرمایه گذاری اولیه: خالص وجوهی است که بابت تحصیل دارایی یا انجام سرمایه گذاری صرف می شود در صورتی که تصمیم از نوع انتخابی یا گزینشی است این مبلغ را از رابطه ذیل بدست می آوریم
هرگونه هزینه حمل و نصب و راه اندازی + بهای خرید = سرمایه گذاری اولیه
اگر تصمیم از نوع جایگزینی باشد با ورود دارایی جدید معمولا دارایی قبلی به فروش می رود لذا ممکن است سود یا زیانی تحقق یابد که اثر مالیاتی دارد در این حالت داریم :
مالیات فروش دارایی قدیمی + وجوه حاصل از فروش دارایی قدیمی – بهای تمام شده دارایی جدید = سرمایه گذاری اولیه
2 – جریانهای نقدی ورودی: هر گونه وجوهی که پس از کسب دارایی طی دوره نگهداری بدست می آید جریان های نقدی را می توان به طور مستقیم یا به طور غیر مستقیم از طریق تبدیل سود تعهدی به نقدی پیش بینی کرد
3 – جریانهای نقدی نهایی: معمولا شامل ارزش واگذاری پروژه و یا ارزش اسقاط آن و اثرات مالیاتی ناشی از سود یا زیان فروش آن است روش محاسبه این سود یا زیان مشابه به روش محاسبه مالیات فروش دارایی قدیمی است
دو روش محاسبه خالص جریانات نقدی
1 – محاسبه جریانات نقدی خروجیجریانات خروج نقد در پروژه‌های سرمایه‌ای عبارتند از:
سرمایه گذاری اولیه بابت خرید ماشین آلات ،زمین،ساختمان، هزینه های راه اندازی و سرمایه در گردش مورد نیاز تا مرحله بهره برداری سرمایه در گردش + هزینه های راه اندازی +خرید دارایی های بلند مدت = سرمایه گذاری اولیه
2 – محاسبه جریانات نقدی ورودی: بر آورد عایدات حاصل از سرمایهگذاری نظیر فروش محصولات برای محاسبه جریانات نقد ورودی باید مد نظر قرار گیرد :
محاسبه خالص جریانات نقدی
جریانات خروجی نقدی – جریانات ورودی نقدی = خالص جریانات نقدی
مالیات سود قبل از استهلاک و مالیات
CFAT = خالص جریانات نقدی (بعد از کسر مالیات )
S = جریانات نقدی ورودی (درآمد نقدی عملیاتی)
C = جریانات نقدی خروجی (هزینه های عملیاتی نقدی)
t = نرخ مالیات
D = استهلاک
CFAT=(S-C-D)(1-t)+D
نقش ارزش اسقاط در محاسبه CFAT چنانچه محاسبه CFAT برای سال آخر پروژه مد نظر باشد آنگاه از رابطه زیر استفاده می شود:
CFAT=(S-C-D)(1-t)+D+R
در حقیقت تفاوت رابطه اخیر برای محاسبات CFAT سال آخر با رابطه استفاده شده برای سالهای قبل از سال آخر، فقط در احتساب ورودی نقد حاصل از واگذاری ماشین آلات (سرمایه گذاری ثابت) اسقاطی است، یعنی برگشت ارزش اسقاطی ماشین آلات که در طول دوره از محاسبات مربوط به برآورد استهلاک خارج شده است.
نقش سرمایه در گردش و تاثیر فروش سرمایه گذاری بلند مدت بر مالیات برای محاسبه CFAT بازیافت سرمایه در گردش درسال آخر سرمایه گذاری بلند مدت موجب افزایش خالص CFAT و بر خالص جریانات سال آخر سرمایه گذاری تاثیر خواهد گذاشت علاوه بر آن با فروش سرمایه گذاری بلندمدت علاوه بر اینکه عایدی حاصل از آن موجب افزایش خالص جریانات نقد می‌شود و ممکن است با کسب سود یا تحمل زیان همراه شود.
الف: محاسبه CFAT با احتساب بازیافت سرمایه در گردش و فروش سرمایهگذاری بلند مدت با تحقق سود
ب: محاسبه CFAT با احتساب بازیافت سرمایه در گردش و فروش سرمایهگذاری بلند مدت با تحقق زیان
روش‌های دیگر تعیین جریانهای نقدی برای محاسبه خالص سرمایه گذاری اولیه توجه به نکات ذیل ضروری است
1: محاسبه ارزش دفتری
2: محاسبه سود و زیان حاصل از فروش
3: محاسبه مالیات پرداختنی یا صرفه جویی مالیاتی
4: محاسبه خالص نقد دریافتی از فروش ماشین قدیم
5: محاسبه خالص سرمایهگذاری اولیه
ارزش اسقاط به جای قیمت فروش <——– ارزش اسقاط = قیمت فروش
زیان
قیمت ماشین جدید
– وجه دریافتی از فروش ماشین قدیم قیمت فروش < ارزش دفتری
– صرفه جویی مالیاتی
NI))خالص سرمایه گذاری اولیه
سود
قیمت ماشین جدید
+ مخارج نصب قیمت فروش > ارزش دفتری
+مالیات
– قیمت فروش ماشین قدیم
NI))خالص سرمایه گذاری اولیه
نرخ هزینه سرمایه (نرخ تنزیل – نرخ مقایسه ای) حداقل نرخی که سرمایه گذار از سرمایه گذاری خود از خود انتظار دارد معادل متوسط نرخی است که سرمایه گذار بابت تامین مالی از طریق وام،اوراق قرضه و انواع سهام متحمل می شود انواع پروژه ها از نظر بودجه بندی سرمایه‌ای:
1- مستقل: بدون توجه به پروژه‌های دیگر مورد ارزیابی قرار می گیرند
2 – ناسازگار: اجرای یک پروژه به معنای نپذیرفتن یا رد کردن سایر پروژه هاست
ارزش فعلی خالص
قاعده ارزش فعلی خالص بیان می کند که یک پروژه سرمایه‌ای هنگامی مورد قبول واقع خواهد شد که ارزش فعلی گردش وجوه نقد حاصل از آن در دوره های آتی بیش از بهای تمام شده آن باشد. یعنی خالص ارزش فعلی پروژه مورد ارزیابی مثبت باشد.
خالص ارزش فعلی عبارت از منافع خالصی است که بر اثر قبول پروژه سرمایه‌ای عاید واحد تجاری می‌شود، خالص ارزش فعلی مثبت به این معنی است که پروژه سرمایه‌ای، نرخ بازده‌ای بیش از نرخ هزینه تامین مالی است و در مرز قبول یا رد قرار دارد.
خالص ارزش فعلی منفی نیز به معنای کمتر بودن نرخ بازده پروژه‌ها از نرخ هزینه تامین مالی است و پروژه مورد بررسی غیر قابل قبول خواهد بود.
نرخ بازده داخلی
این نرخ سود تضمین شده‌ای است که موجب تساوی ارزش فعلی کلیه وجوه دریافتی آتی پروژه سرمایهگذاری با مبلغ سرمایهگذاری یا مخارج اولیه آن می‌گردد.
پس از محاسبه این نرخ، مدیریت می‌تواند آن را با نرخهای بازده داخلی سایر پروژه‌های سرمایهگذاری مقایسه و تصمیم‌گیری کند. در این گونه موارد یک نرخ بازده داخلی حداقل تعیین و پروژه‌هایی که بازده‌ای کمتر از آن دارد رد می شود
چنانچه نرخ بازده پروژه‌های سرمایه گذاری از هزینه تامین مالی بیشتر باشد ، پروژه مورد برسی سود آور خواهد بود ، زیرا هزینه تامین مالی کمترین نرخ بازده مورد انتظار است . تساوی نرخ بازده پروژه سرمایه گذاری با هزینه تامین مالی موجب بی تفاوتی بین قبول و یا رد پروژه ها خواهد شد
شاخص سودآوری
به منظور تسهیل تجزیه و تحلیل ارزیابی پروژه‌ها بر مبنای مقیاسی مشابه، می‌توان از شاخص سودآوری استفاده کرد
این شاخص از تقسیم ارزش فعلی وجوه نقد حاصل از اجرای پروژه بر ارزش فعلی وجوه سرمایه گذاری شده در پروژه به دست می آید.
هرچه شاخص سود آوری یک پروژه بیشتر باشد مطلوب تر است زیرا بازده بیشتری نسبت به مبالغ سرمایه گذاری شده ایجاد می نماید
شاخص سود آوری مساوی یک ، معرف نقطه بی تفاوتی و و مرز قبول یا رد پروژه‌های سرمایه گذاری است . شاخص سود آوری کوچکتر از یک نیز معرف ارزش فعلی خالص منفی پروژه تحت بررسی است.
مطلبی که شاید دوست داشته باشید: Enterprise value ارزش سرمایهگذاری
سایر روش‌های ارزیابی پروژه‌های سرمایهگذاری
دوره بازیافت سرمایه
نرخ بازده حسابداری
دوره بازیافت سرمایه
دوره بازیافت سرمایه عبارتست از مدت زمانی که لازم است سرمایه گذاری اولیه از طریق وجوه نقد دریافتنی مرتبط با این سرمایه گذاری بازیافت شود .مثلا چنانچه سرمایه گذاری مبلغ 4,000,000 ریال بشود دوره بازیافت یک پروژه سرمایه گذاری در صورتی قبول می شود که دوره بازیافت آن کمتر از مدت تعیین شده توسط مدیریت باشد.
این روش ضمن محاسبه‌ای بسیار آسان، زمینه ارزیابی پروژه‌ها را فراهم می‌کند و مدتها است که مورد استفاده مدیران قرار دارد. در این روش، مدت زمان لازم برای بازیافت مبلغ سرمایهگذاری شده از راه تحصیل وجوه نقد سالانه محاسبه می‌شود.(مدت زمانی که طرح به نقطه سربه سر می‌رسد)
نرخ بازده حسابداری
نام گذاری این روش ارزیابی پروژه‌های سرمایهگذاری، به دلیل بکارگیری مفهوم سود حسابداری در محاسبه آن است و از جمع هزینه‌های سالانه اجرای پروژه – درآمد سالانه حاصل از اجرای پروژه تقسیم بر مبلغ سرمایه گذاری در پروژه به دست می آید.
این روش، به دلیل به کار بردن مفهوم سود حسابداری در محاسبه نرخ بازده و توجه به جریانهای نقدی بعد از دوره بازیافت مورد پشتیبانی برخی از حسابداران قرار می‌گیرد. اما به دلیل اینکه سود حسابداری معمولا مساوی وجه نقد حاصل از دارایی نیست ،و نادیده گرفتن زمان بندی گردش وجوه نقد در طول عمر پروژه و ارزش زمانی پول چندان مورد اعتماد نیست.
درخت تصمیم گیری
درخت تصمیم گیری را نیز می توان در برخی وضعیت های برآورد توزیع احتمال خالص گردش وجوه نقد که مستلزم ارزیابی تصمیمات آینده است، به کار برد. بورسینس: در این تکنیک معمولا از شبکه ای شامل شاخه های متعدد استفاده می شود که هر شاخه نشان دهنده حوادث احتمالی (ممکن الوقوع) در آینده هستند. در تجزیه تحلیل درخت تصمیم گیری از بین تمامی تصمیمات احتمالی آتی تنها تصمیماتی مورد توجه قرار می گیرد که به طور معقول در شرایط واقعی اتخاذ خواهد شد.
سایر عوامل موثر بر تصمیمات بودجه بندی سرمایه
برخی از عوامل که ممکن است بر تصمیمات سرمایه گذاری مدیران اثر بگذارد به شرح زیر است:
شرایط اقتصادی
سیاستهای رشد
ارزیابی مخاطره
عوامل ادراکی
شرایط اقتصادی
شرایط اقتصادی و تغییرات آن بر عملیات تجاری و نحوه تصمیم گیری مدیران آن موثر است. مثلا اگر مدیریت پیش بینی کند دوره رونق اقتصادی در حال پایان است در قبول پروژه‌های سرمایه گذاری جدید احتیاط خواهد کرد. میزان و نحوه تاثیر تغییرات اقتصادی بر یک واحد تجاری – تولیدی معمولا به ماهیت کار و تجارت آن بستگی دارد.
سیاستهای رشد
بسیاری از واحدهای تجاری- تولیدی در حال پیشرفت ، بیش از توان مدیریتی خود پروژه ای سرمایه گذاری سود آور در اختیار دارند ، در این گونه موارد به جای قبول کلیه پروژه‌های سود آور تنها آن تعداد پروژه پذیرفته می شود که بتوان آن را با موفقیت اداره کرد و به موقع به اجرا گذاشت.
ارزیابی مخاطره
در بودجه بندی سرمایه‌ای اصطلاح مخاطره به معنی نوسانات احتمالی دروجوه نقد مورد انتظار پروژهای سرمایه گذاری بکار برده می شود هرقدر این نوسانات بیشتر باشد مخاطره پروژه مورد بررسی نیز بیشتر خواهد بود.
عوامل ادراکی
مدلهای ارزیابی پروژه‌های سرمایه گذاری ، الزاماً و در کلیه موارد به اتخاذ تصمیمات بهینه منجر نمی شود. برخی از مدیران معتقدند که سالهای تجربه همراه با درک مسایل تجاری نیز عوامل ارزنده ای در تصمیم گیریهای بودجه بندی سرمایه‌ای است. در عمل نیز مدیران موفقی مشاهده شده اند که بدون استفاده از مدلهای ریاضی ، تصمیمات مناسب بودجه بندی سرمایه‌ای را اتخاذ کرده اند.
ریسک
ریسک عبارت ات از احتمال متفاوت بودن نرخ بازده واقعی با نرخ بازده مورد انتظار
دو بخش ریسک شرکت: ریسک مالی وریسک تجاری
ریسک مالی: نسبت بین وام به حقوق صاحبان سهام نشان دهنده ریسک مالی است
ریسک تجاری: بخشی از ریسک کل شرکت است که منشأ آن تصمیمات سرمایه گذاری و عملیاتی شرکت است
وبودجه بندی سرمایه که یک تصمیم سرمایه‌ای است پس با ریسک تجاری سروکار دارد و طرحی را ریسک دار میدانیم که میزان خالص سرمایه گذاری و جریانهای نقدی آن قابل پیش بینی نباشد. در مورد ریسک این مطلب را بخوانید
بازده
پاداش سرمایه گذار از سرمایه گذاری
شامل:
1- تغییر قیمت دارائی
2- سود یا سایر دریافت‌ها
مفروضات رفتاری
1-مدیران ریسک‌گریزند یعنی طرحهای مخاطره آمیز (دارای ریسک) را نمی پذیرند مگر اینکه سود مورد انتظار آنها زیاد باشد.
2-تئوری مطلوبیت نهایی پول: آخرین درآمدی که فرد بدست می‌آورد مطلوبیت کمتری نسبت به درآمدهای قبلی او دارد .
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایهگذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایهگذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایهگذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: