با کمی فعالیت در بازار بورس، با اصطلاحاتی مانند “رانت در بورس” یا “سهام رانتی” مواجه خواهید شد.
به طور خلاصه، رانت یک موقعیت خاص است که برای همه افراد وجود ندارد و تنها مختص به افراد خاصی خواهد بود.
در واقع، رانت در بورس به اطلاعاتی اشاره دارد که قبل از این که در اختیار عموم قرار بگیرد، امکان کسب درآمد را برای آن افراد خاص فراهم می کند.
عناوین مطلب:
در این مقاله قصد داریم تا درباره مفهوم رانت در بورس بیشتر صحبت کنیم.
رانت در بورس به چه معناست؟
کلمه رانت از کلمه انگلیسی Rent گرفته شده که به معنای اجاره است.
به عنوان مثال، اگر شما به یقین بدانید که قیمت خودرو از ماه آینده گران می‌شود (رانت در بازار خودرو داشته باشید)، با خرید خودرو قبل از گران شدن در بازار، سود خوبی کسب خواهید کرد.
اقتصاددان های بزرگ معتقدند که رانت و رانت خواران، آسیب جدی برای نظام اقتصادی کشورها محسوب شده و از عوامل مهم به وجود آمدن رکود اقتصادی می باشند. علاوه بر این، موجب از بین رفتن انگیزه افراد کارآفرین و مانع از تولید واقعی در جامعه می‌شوند.
همواره، ارزشمندترین چیز در بازارهای مالی، داشتن اطلاعات است؛ اگر شما از رشد 100 درصدی سهام یک شرکت مطمئن شوید، قطعا دانستن این اطلاعات برای شما و سایر افراد ارزشمند است.
رانت در بورس نیز به همین صورت است؛ شامل اطلاعاتی است که پیش از همگانی شدن آن، موقعیت کسب سود را فراهم می‌کند.
متاسفانه باید بگوییم که رانت، این قابلیت را دارد که اقتصاد را فلج کند و عدم وجود عواملی همچون نبود شفافیت در بورس، باعث ایجاد رانت بازی در بورس اوراق بهادار می شود.
بیشتر بخوانید: راهنمای جامع انواع تخلف معاملاتی در بازار بورس ایران
امکان از بین بردن رانت در بورس، حتی در کشورهای پیشرفته نیز وجود ندارد؛ اما با ارائه راهکارهایی می‌توان آن را کاهش داد.
به طور کلی، 2 روش برای کاهش رانت در اقتصاد و بورس وجود دارد:
- افزایش میزان شفافیت در بازار
- افزایش رونق بازار بورس
چه افرادی در بورس، رانت دارند؟
فرض کنید شرکتی قصد دارد که یک کسب‌وکار یا خط تولید مهمی را راه‌اندازی کند که برای شروع آن لازم است تا قرارداد مهمی را امضا کند؛ در واقع صاحبان این شرکت از درآمد قابل توجه این کار، مطلع هستند.
بنابراین، تا زمانی که قرارداد نهایی و کامل نشود، سخنی از جزئیات زده نخواهد شد و هیچ‌کس از جریان آن خبر کاملی نخواهد داشت (یعنی اطلاعات نهان است).
اما فرض کنید قبل از اینکه جزئیات این قرارداد یا تغییر و تحول مهم در شرکت برای عموم آشکار شود، افرادی غیر از صاحبان شرکت، به هر طریقی به اطلاعات مذکور دست پیدا کرده و از آن در راستای منافع خود استفاده کنند؛ در این صورت این افراد دارای رانت اطلاعاتی هستند.
یکی از راهکارهای تشخیص درز اطلاعات، مقایسه وضعیت معاملاتی نمادها در روزهای قبل از اعلام خبر است. این یک روش علمی در شناسایی “عدم تقارن اطلاعات” یا information asymmetric در بازار است که فقط هم مختص به بازار بورس نیست.
هر کجا که معاملاتی شکل بگیرد و دو طرف معامله اطلاعات یکسانی راجع به کالا و یا سهام و خدمات مورد معامله نداشته باشند؛ در این صورت “عدم تقارن اطلاعات” وجود دارد. به عنوان مثال در قراردادهای بیمه یا فروش املاک، شاهد این موارد هستیم.
مهمترین کانال‌های درز اطلاعات در بازار بورس، به شرح زیر است:
- زیرمجموعه های دولت، نهادهای قیمت‌گذاری و افراد حقیقی مسئول در این نهادها: به عنوان مثال؛ مرجع قیمت‌گذاری در صنعت پالایش، افرادی که در نرخ گذاری سیمان، فولاد و خودرو دخیل هستند.
- هیئت مدیره شرکت‌ها: از دیگر کسانی که از اطلاعات نهان با خبر هستند، هیئت مدیره شرکت‌ها هستند.
- حسابرسان، کارکنان شرکت و وکلای شرکت: این افراد نیز به سطوحی از اطلاعات تاثیرگذار شرکت دسترسی دارند که می‌تواند در معامله سهام بسیار مهم باشد.
با وجود این کانال‌ها، انواع رانت‌های اطلاعاتی، قبل از اعلام به بازار به افراد خاص می‌رسد و این افراد وارد بازار می‌شوند و در نقش خریدار (هنگام خبر مثبت) و یا فروشنده (هنگام خبر منفی) ظاهر می‌شوند.
بدین ترتیب، دقیقا در همین زمان، عدم تقارن اطلاعات در معامله به وجود آمده و تنها یک طرف معامله، با اطلاعات نهانی که طرف مقابل ندارد، از معامله سود می‌برد.
بیشتر بخوانید: عوامل موثر بر قیمت سهام شرکت‌ها و شاخص بورس ایران
آیا رانت در بورس خوب است یا بد؟
پاسخ به این پرسش، کمی سخت است؛ چراکه این موضوع برای افراد دارای رانت، خوب و برای افراد بدون رانت، بد است. از گذشته تا کنون، افرادی که رانت اطلاعاتی داشته‌اند، در همه بورس‌های دنیا وجود داشته و دارند.
همچنین، اگر رانت در بورس شرکت‌ها موجب ایجاد زیان و ضایع شدن حقوق سهامداران شود، قطعاً امری غیرقانونی خواهد بود.
چگونه می‌توان در بازار بورس، رانت داشت؟
داشتن رانت برای همه آزاد است؛ به شرط این که بتوانید به اطلاعات نهانی دست پیدا کنید.
یکی از راه‌های کشف حرکات افرادی که رانت دارند، استفاده از تکنیک‌های کندل شناسی و تحلیل تکنیکال مانند price action است. معمولا افرادی که اطلاعات نهانی دارند، برای کسب سود شخصی، از این اطلاعات استفاده می کنند.
به عنوان مثال؛ شرکتی که تصمیم به فروش محصولات خود به مشتریان خارجی می‌گیرد و به اصطلاح راه صادرات را برای خود باز کرده است؛ زمینه را برای دسترسی به این اطلاعات برای مدیران عالی رتبه شرکت باز کرده است.
بنابراین، این افراد به دور از چشم قانون و به طور غیرمستقیم اقدام به خرید سهام شرکت می‌کنند.
گاهی خرید سنگین مدیران یک شرکت، باعث ایجاد اختلال و اشکال خاصی در نمودار قیمت سهام آن شرکت می‌شود که می‌تواند نشانه‌ای از سهام رانتی باشد؛ اما نکته قابل توجه این است که هرگز از روی نمودار نمی‌توان از وجود رانت در یک سهم به طور صد در صدی مطمئن شد.
نقش موسسات نظارتی در جلوگیری از رانت بازی در بازار بورس چیست؟
در بسیاری از سازمان‌ها و حوزه‌های قضایی، قوانین سفت و سختی جهت ممنوعیت معاملاتی که توسط اعضای صاحب منصب صورت می گیرند و اطلاعات نهانی دارند، تصویب شده است.
در ادامه، برخی از فعالیت‌های نظارتی انجام شده برای جلوگیری از رانت بازی در بورس مطرح کرده‌ایم:
- شناسایی طرفین معاملات مشکوک
- جمع‌آوری اطلاعات تراکنش‌های مشکوک
- بررسی فعالیت‌های اشخاصی که با افراد دارای اطلاعات نهانی یا با طرفین معاملات مشکوک، رابطه نزدیکی دارند.
- شناسایی و بررسی فعالیت‌های افرادی که به اطلاعات نهانی دسترسی داشته و دارند.
- بررسی فعالیت‌های سرمایه‌گذارانی که در گذشته به عنوان افراد دارای رانت شناسایی شده‌اند.
همانطور که گفتیم، از بین بردن کامل رانت، امری غیرممکن است؛ اما با استفاده از این روش‌ها، امکان کاهش رانت در بازار بورس وجود خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره سهام تحت احتیاط یا مشمول فرآیند تعلیق
نحوه شناسایی سهام رانتی
با توجه به عملکرد افراد و سرمایه‌گذاران موفق، می‌توان فهمید که این افراد، با استفاده از روان‌شناسی بازار، تحلیل تکنیکال، تابلوخوانی، تحلیل بنیادی و چک کردن گزارش‌های منتشر شده در سایت کدال، عملکرد سریع‌تری نسبت به سایر افراد دارند.
در ادامه با روشی که مطرح می‌کنیم، شما هم می‌توانید سهام رانتی را تا حدودی تشخیص دهید.
برای شناسایی سهام رانتی، ابتدا باید وارد سایت tsetmc.com شوید و هماهنطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، در قسمت بالا سمت چپ، بر روی گزینه سبز رنگ به نام نمایش فهرست کلیک کنید.
در صفحه جدید، چند مربع و مستطیل آبی رنگ برای شما نمایان می‌شود.
شما باید در این صفحه، بر روی گزینه “تغییر سهامداران” کلیک کنید. بعد از آن تصویری را می‌بینید که باید نکات زیر را برای بررسی این صفحه بدانید:
- نکته اول: اگر این فلش‌ها سبز باشند، یعنی اینکه حقیقی‌ها یا حقوقی‌های بزرگ (یا به اصطلاح بازیگران)، این سهام را خریده‌اند و اگر هم قرمز باشد به این معنی است که فروخته‌اند.
- نکته دوم: اگر این 4 فلش، یعنی ستون اول در روزهای مختلف، هر چقدر بیشتر به سمت بالا باشد، یعنی احتمال اینکه یک خبر رانتی در آن سهم وجود داشته باشد، بیشتر است.
- نکته سوم: سهم‌هایی که احتمالا رانت در آن‌ها وجود دارد، به این شکل هستند که سهم‌های غیرهم‌گروه یکدیگر را می‌خرند. اگر مثلا یک هم‌گروه خودرویی، خودرویی را بخرد زیاد مهم نیست و هدف‌شان احتمالا گرفتن جایگاه‌های مدیریتی یا حمایت از آن سهم‌های خودرویی است که دارند؛ نه صرفا افزایش قیمت آن سهم یا ایجاد رانت در آن.
اما اگر مثلا سهام بانکی، یک سهم خودرویی یا هر سهم دیگری را بخرد، احتمالا خبرهایی از آن سهم دارد که این کار را انجام می‌دهد. این نکته نسبت به دو نکته بالاتر بسیار حائز اهمیت است.
به عنوان مثال؛ در تصویر زیر، شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی، سهم گروه پتروشیمی را خریده است؛ بنابراین، احتمال دارد که خبرهایی از آن سهم داشته باشد. حال سوال این است که ما باید این سهم را خریداری کنیم؟ قطعا خیر. قبل از هر چیزی لازم است تا تابلوی سهام پتروشیمی شازند را چک کنیم.
بیشتر بخوانید: آموزش تابلو خوانی در بورس؛ هر آنچه باید درباره تابلو خوانی بدانید
و نکته خیلی مهمی که وجود دارد این است که باید قسمت سهامداران این سهم که سهامداران عمده این سهم را نشان می‌هد نیز چک کنیم.
بعد از آن باید تکنیکال سهم مذکور را بررسی کنیم. شما می‌توانید با مراجعه به سایت رهاورد به نشانی rahavard365.com، و با جستجوی سهام مورد نظرتان، نمودار قیمتی آن را مشاهده و تحلیل تکنیکال را روی آن انجام دهید.
اولین کاری که باید انجام دهید این است که حتما حد ضرر خود را در آن سهم مشخص کنید. برای این کار پیشنهاد می‌کنیم که کف معتبر قبلی همان سهم را به عنوان حد ضرر در نظر بگیرید. یعنی اینکه اگر سهم‌تان به آن قیمت رسید و پایین‌تر از آن رفت، شما باید آن را بفروشید؛ حتی اگر آن سهم طلا باشد!
با وجود شرایط گفته شده، احتمال رانت در سهم مورد نظر وجود دارد؛ اما شما می‌توانید براساس نکات گفته شده، سهم را خریداری کرده و سود خوبی به دست آورید.
سخن پایانی
به طور کلی رانت در بورس به معنای داشتن اطلاعات نهان و استفاده از این اطلاعات در جهت منافع شخصی است. لازم به ذکر است که در چنین شرایطی، انجام معامله و کسب سود، کاری غیراخلاقی و حتی غیرقانونی است.
در این مقاله درباره مفهوم رانت در بازار بورس، رانت اطلاعاتی، چگونگی تشخیص رانت از طریق تابلوخوانی و کاهش رانت در بورس صحبت کردیم. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید باشد.
مقالات مرتبط:
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: