ضریب معامله ارز خارجی به ریال را نرخ ارز می‌نامند که تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله تحریم، جنگ، تورم، روابط سیاسی و اقتصادی و… قرار دارد.
با توجه به وجود چنینی عواملی در تعیین نرخ ارز، این نرخ دارای نوسانات فراوانی در بازار بوده که همین امر باعث به وجود آمدن تفاوت ریالی در تبدیل ارز می‌گردد.
در حالت کلی به تاثیرات حاصل از تغییرات قیمتی نرخ ارز خارجی در زمان تبدیل ارز به ریال، نرخ تسعیر گفته می‌شود. یعنی سود یا زیان حاصل از تبدیل ارز خارجی به ریال را نرخ تسعیر می‌نامیم، ولی به دلیل تغییرات شدید قیمتی ارز، تعیین نرخ تسعیر به صورت بازه‌ای و تقریبی بیان می‌گردد.
عناوین مطلب:
بازه‌های مورد استفاده برای بیان نرخ تسعیر معمولا روزانه، هفتگی یا ماهانه بوده که از میانگین قیمتی نرخ ارز در این بازه‌ها برای تبدیل به ریال و مشخص کردن نرخ تسعیر آن استفاده می‌شود.
معاملاتی که ممکن است در آنها تسعیر منفی یا مثبت رخ دهد عبارت‌اند از:
خرید و فروش کالاها و خدماتی که قرار است بهای آنها به ارز پرداخت یا دریافت شود.
استقراض یا اعطای تسهیلاتی که قرار است تسویه آنها با ارز خارجی صورت بگیرد.
معاملات ناشی از قراردادهای ارزی اجرا نشده که یک طرف آن واحد تجاری باشد.
معاملات مربوط به تحصیل یا فروش دارایی‌ها و تقبل یا تسویه بدهی‌ها به ارز.
دارایی‌های ارزی بلوکه شده که تعیین تکلف نشده و به علل مختلف برای شرکت غیر قابل استفاده هستند اما مالکیت آنها برای شرکت محفوظ است.
هر واحد تجاری که دارای فعالیت‌های بین‌المللی باشد باید نرخ تسعیر را در صورت مالی شرکت به منظور تفکیک سود و زیان واقعی شرکت از سود و زیان اسمی لحاظ نماید.
فعالیت‌های بین‌المللی شرکت‌ها ممکن است از طریق معاملات مستقیم ارزی یا عملیات‌های خارجی انجام گیرد، که در هر صورت، وجود تغییرات قیمتی ارز باعث ایجاد تسعیر در صورت‌های مالی شرکت می‌گردد همین امر نیز می‌تواند باعث بروز سود یا زیان کاذب در صورت مالی گردد.
یک مثال ساده در مورد نرخ تسعیر ارز
فرض کنید یک شرکت تولیدی با یک شرکت خارجی جهت صادرات کالای تولید شده در ایران معامله نماید.
به طور معمول وجه معامله‌ای مابین شرکت‌های داخلی و خارجی، یک ارز خارجی بوده که در تبادلات بین‌الملل مورد استفاده قرار می‌گیرد، بنابراین فرض را بر پایه انجام معامله مربوطه بر پایه دلار می‌گذاریم که قرار است پس از ارسال کالای صادراتی مبلغ قرارداد به شرکت داخلی صادر کننده پرداخت گردد.
در زمان عقد قرارداد نرخ دلار 200.000 ریال است.
نحوه ثبت معامله به این شکل رقم می‌خورد:
قیمت فروش کالا = قیمت کالا به دلار* نرخ دلار در زمان قرارداد
با فرض فروش 1 عدد کالا به قیمت هر کدام 1000 دلار، قیمت فروش هر کالا به صورت زیر محاسبه می‌گردد.
قیمت فروش کالا=1000*200000
که برابر است با 200.000.000، یعنی برای فروش کالا به مبلغ 200 میلیون ریال توافق گردیده است که همان مبلغ کل قرارداد در این مثال است.
پس از انعقاد قرارداد و تحویل کالا به خریدار مبلغ 1000 دلار از خریدار توسط شرکت دریافت می‌گردد.
اما نرخ دلار دچار نوسان شده و قیمت دلار به 250.000 ریال رسیده است.
در این صورت با استفاده از فرمول بالا، می‌توان نتیجه گرفت که مبلغ قرارداد به علت تغییر قیمت ارز به 250 میلیون ریال افزایش یافته است که این 50 میلیون افزایش به طور خودکار در صورت مالی شرکت به عنوان سود ثبت می‌گردد، این سود را سود اضافی حاصل از تغییرات قیمت ارز می‌نامیم.
حالا فرض کنیم از زمان تحویل مبلغ 1000 دلار به شرکت تا زمان تبدیل ارز به ریال مدتی برای طی مراحل اداری سپری شده باشد و در این میان، نرخ دلار به 280.000 افزایش یابد، با توجه به فرمول قبل مبلغ 30 میلیون ریال بیشتر از محاسبه قبل در صورت مالی شرکت نمایان می‌گردد این مبلغ سود یا زیان تسعیر است که در صورت مالی باید به صورت سود تسعیر ثبت گردد.
لازم به ذکر است که در صورت نزول قیمت ارز در بازار داخلی ممکن است سود تسعیر تبدیل به زیان تسعیر گردد یعنی در صورت مالی احتمال بروز زیان تسعیر نیز وجود دارد. همچنین برای شرکت‌های واردات محور در مثال قبل با توجه به پرداخت بدهی به صورت ارز، زیان تسعیر رخ خواهد داد.
بیشتر بخوانید: سهام دلاری و غیردلاری چیست؟
محاسبه نرخ تسعیر ارز چگونه است؟
به طور معمول سه روش محاسبه نرخ تسعیر در صورت مالی از نظر بازه زمانی وجود دارد که عبارتند از:
- محاسبه روزانه نرخ ارز، نرخ تسعیر و ثبت در صورت مالی شرکت. این روش با توجه به تغییرات فراوان نرخ ارز بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است.
- محاسبه میانگین نرخ ارز در یک بازه مشخص هفتگی یا ماهانه و تعیین نرخ تسعیر بر اساس آن.
- تعیین یک قیمت برای ارز در ابتدای سال مالی و محاسبه کل معاملات مالی براساس نرخ ارز پایه سال مالی، در این روش پس از اتمام سال مالی تمامی سود و زیان های خارج از صورت مالی به عنوان نرخ تسعیر سالانه در نظر گرفته می‌شود.
تاثیر تغییر قیمت ارز بر سهام
در صورتی که شرکتی عموما وارد کننده باشد با توجه به تغییرات نرخ ارز در سال‌های گذشته، معاملات دلاری شرکت و وجود بدهی‌های ارزی شرکت به سادگی می‌توان درک کرد که نرخ تسعیر به ضرر این نوع شرکت ها بوده و باعث به وجود آمدن زیان انباشه در شرکت می‌گردد.
این امر نیز باعث ایجاد زیان در صورت مالی شرکت شده که عامل مهمی در سرمایه گذاری در حوزه بورس و اوراق بهادار است.
یعنی با توجه به افزایش زیان انباشه شرکت‌های وارد کننده، سرمایه گذاری بر روی سهام چنین شرکت‌هایی دارای ریسک بالایی خواهد بود و ممکن است باعث بروز ضررهایی برای سرمایه گذاران گردد.
بالعکس در صورتی که شرکتی عموما صادر کننده باشد با توجه به موارد ذکر شده می‌توان گفت نرخ تسعیر به سود این نوع شرکت‌ها رقم می‌خورد و باعث به وجود آمدن سود انباشه در شرکت می‌گردد.
یعنی با توجه به افزایش سود انباشه شرکت‌های صادر کننده، سرمایه گذاری بر روی سهام چنین شرکت‌هایی دارای ریسک کمتری بوده و احتمال سود دهی سهام این شرکت‌ها در بلند مدت بیشتر است.
بیشتر بخوانید: بنیادی‌ترین اصل سرمایه گذاری در بورس چیست؟
نرخ تسعیر و تاثیر آن بر سهام و صورت مالی بانک‌ها
بسیاری از بانک‌ها با توجه به مراودات بین‌المللی تحت تاثیر نرخ تسعیر هستند.
به این ترتیب که اگر دارایی ارزی بانک‌ها بیشتر از بدهی ارزی آنها باشد از افزایش نرخ ارز به طریق نرخ تسعیر سود کسب خواهند نمود و در غیر این صورت افزایش نرخ ارز به ضرر آنها تمام می‌شود.
در صورتی که بانک‌ها دارای نوعی دارایی ارزی بلوکه شده باشند، امکان دسترسی به این منابع مالی برای بانک‌ها تا زمان تعیین تکلیف وجود نخواهد داشت، اما با توجه به مالکیت بانک‌ها بر این دارایی‌ها و افزایش نرخ ارز، در صورت‌های مالی نرخ تسعیر این منابع وجود خواهد داشت که باعث بروز سود کاذب در صورت مالی بانک‌ها می‌گردد.
لذا در خرید و فروش سهام بانک‌ها توجه به میزان تاثیر نرخ تسعیر در صورت مالی و میزان منابع ارزی بلوکه شده بانک الزامی است. با افزایش نرخ تسعیر، بانک‌ها می‌توانند دارایی‌های خود را با نرخ بالاتری محاسبه نمایند که باعث افزایش سود محاسبه شده در صورت‌های مالی می‌گردد که این خود خبر خوبی برای سهامداران بانکی به شمار می‌رود.
نتیجه گیری
در حالت کلی نرخ تسعیر می‌تواند عاملی مهم و تعیین کننده‌ای در بررسی سهام شرکت‌ها باشد.
به طور خلاصه شرکت‌های صادرات محور و بانک‌ها از افزایش نرخ ارز و نرخ تسعیر منتفع می‌گردند و بالعکس، شرکت‌های واردات محور از این امر متضرر می‌گردند.
بنابراین از این جنبه، سرمایه گذاری بر روی سهام شرکت‌های صادرات محور یا بانک‌ها می‌تواند سود بیشتری برای سهامداران داشته باشد.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: