همه چیز درباره دائو (DAO) + معرفی پروژه‌های معروف آن

اگر فعال حوزه ارزهای دیجیتال باشید، قطعا نام دائو (DAO) یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز را شنیده‌اید.

دائو از رایج‌ترین مباحث در حوزه کریپتو است که امروزه درباره آن زیاد می‌شنویم.

 بسیاری از افراد، دائو را سازمان خودمختار غیرمتمرکزی می‌دانند که مستقل از نهادهای دولتی و اشخاص ثالث فعالیت می‌کند؛ همچنین کسب و کار و مدل سازمانی دائو با دیگر سازمان‌ها تفاوت بسیاری دارد.

در این مقاله قصد داریم تا درباره مفهوم دائو، نحوه کارکرد، معایب و مزایای آن صحبت کنیم. اگر در بازار ارز دیجیتال فعالیت می‌کنید، تا انتهای این مطلب همراه بورسینس باشید. 

دائو (DAO) چیست؟

واژه DAO مخفف Decentralized Autonomous Organization بوده که به معنای سازمان خودگردان غیرمتمرکز است.

همانطور که از نام آن پیداست، دائو سازمانی است که تحت حمایت یا حاکمیت شخص یا گروهی نیست و به صورت خودمختار و غیرمتمرکز اداره می‌شود.

در واقع یک سازمان اینترنتی است که اعضای آن، افرادی از تمام نقاط جهان هستند.

برای درک بهتر دائو، بانکی را در نظر بگیرید که به صورت خودگردان و غیرمتمرکز اداره می‌شود. این بانک به صورت اینترنتی کار می‌کند و همه کاربران آن نقش رئیس بانک را ایفا می‌کنند.

حال اگر این بانک بخواهد تغییراتی را در سیستم مالی خود ایجاد کند، باید با نظرسنجی از تمام اعضا، پیشنهادی با بالاترین رای را اجرا کند.

پس با توجه به تعاریفی که ارائه کردیم، دائو یک سیستم غیرمتمرکز و خودگردان در اداره سازمان است که هر عضوی از آن، حق یکسانی در ایجاد تغییرات دارند. 

DAO چه ویژگی‌هایی دارد؟

با توجه به موارد فوق، می‌توانیم ویژگی‌های زیر را برای دائو مشخص کنیم:

• بدون سلسله مراتب: برخلاف سیستم‌های سلسله مراتبی که توسط رؤسا یا مدیران اجرایی مدیریت می‌شوند، دائو سیستم‌ غیرمتمرکزی است که تحت مالکیت و اداره هولدرهای (Holder) توکن قرار دارد.
• خودپایدار: اعضای دائو با قراردادن توکن‌های خود در استخرهای نقدینگی (Liquidity Pool)، نقدینگی سیستم را فراهم می‌کنند. همچنین، اعضای دائو این توانایی را دارند تا با برگزاری کمپین‌های تامین مالی، سرمایه‌گذاران و شرکت‌های سرمایه‌دار را جذب کنند.
• کاربرد گسترده: دائوها می‌توانند هرچیزی باشند؛ سیستم آن‌ها امکان ایجاد توکن‌های غیرمثلی (NFT)، توکن‌های دیجیتال (مانند توکن DASH) و برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) را می‌دهد.
• نظارت بر بستر بلاک‌چین: اعضای دائو برای ارائه پیشنهاد، تصمیم درباره تغییر پروتکل‌ها و شرکت در رای‌گیری، باید مقدار مشخصی توکن را استیک یا سهام‌گذاری کنند؛ بنابراین، تصمیم یا تغییر با نظارت تمام اعضا در فضای بلاک‌چین اجرا می‌شود.
• متن باز (Open Source): قوانین دائو به صورت کدها در قراردهای هوشمند (Smart Contract) ذخیره می‌شوند و برای همه قابل مشاهده است. هر عضوی از دائو می‌تواند داده‌هایی از قبیل تراکنش‌ها و تغییرات در پروتکل‌ها را مشاهده کند.

دائوها در حوزه‌های مختلفی فعالیت می‌کنند، از جمله در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)، صنعت بازی‌های بلاک‌چینی، پلتفرم‌های پخش فیلم و موسیقی در بستر بلاک‌چین و خدماتی که به صورت غیرمتمرکز و بر بستر بلاک‌چین هستند.

دائو، از مهم‌ترین دستاوردهای امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) به شمار می‌رود؛ دقیقا زمانی که مسئله تمرکززدایی در دنیای ‌بلاک‌چین به یک موضوع مهم و اساسی تبدیل شده بود، سازمان خودگردان غیرمتمرکز کار خود را آغاز کرد.

یکی از معروف‌ترین دائوها در سال 2016 ایجاد شد که نام سازمان خود را The DAO گذاشت. در ادامه درباره سرگذشت The DAO صحبت خواهیم کرد.

 ماجرای هک اولین دائو در سال 2016!

در آوریل سال 2016، سه توسعه‌دهنده به نام‌های Stephan Tual، Christoph Jentzsch و Simon Jentzsch یک شرکت سرمایه‌گذاری غیرمتمرکز تاسیس کردند و بعد از نوشتن کدهای مربوط به این شرکت، نام آن را The DAO گذاشتند.

این شرکت کار خود را با جذب سرمایه‌های عمومی آغاز کرد و تنها در سه هفته اول از فعالیت خود، توانست 150 میلیون دلار سرمایه به دست آورد.

توسعه‌دهندگان The DAO

قبل از اعلام برای جذب سرمایه عمومی، متخصصان بسیاری از وجود باگ در کدهای The DAO صحبت می‌کردند.

ولی در همان زمان که توسعه‌دهندگان شرکت مشغول رفع باگ‌ها بودند، یک هکر از فرصت پیش آمده سوءاستفاده کرد و تمام دارایی‌های موجود در The DAO را خارج کرد!

این اتفاق، به عنوان یکی از بزرگترین هک‌های انجام شده در تاریخ ارزهای دیجیتال ثبت شده که هم منجر به ضرر توسعه‌دهندگان و سرمایه‌گذاران شرکت شد و هم اعتبار اتریوم را زیر سوال برد.

تا جایی که بنیان‌گذار اتریوم تصمیم گرفت یک هاردفورک برای جبران خسارت سرمایه‌گذارن اجرا کند؛ البته تمام اعضای جامعه اتریوم با این هاردفورک موافق نبودند به همین خاطر اتریوم به دو بلاک‌چین مستقل به نام‌های اتریوم و اتریوم کلاسیک تبدیل شد.

بیشتر بخوانید: داستان هارد فورک لندن اتریوم (و تاثیر آن روی کارمزد تراکنش)

دائوها چگونه کار می‌کنند؟

در بخش‌های قبل گفتیم که دائوها سازمان خودگردان غیرمتمرکزی هستند که تمام اعضا برای ایجاد تغییرات حق رای دارند.

حال شاید این سوال برای شما پیش بیاید که دائو چگونه کار می‌کند و چگونه هر یک از اعضا نقش حاکمیتی در این سازمان‌ها ایفا می‌کنند؟

هر دائو از سه بخش اساسی تشکیل شده است:

• قرارداد هوشمند (Smart Contract): هر دائو از کدهایی تشکیل شده که در قراردادهای هوشمند ذخیره و سپس اجرا می‌شوند؛ بنابراین در بلاک‌چین‌هایی که از فناوری قرارداد هوشمند پیروی می‌کنند، می‌توان یک دائو ایجاد کرد. به طور مثال، بیت‌کوین دائو محسوب نمی‌شود، چون بلاک‌چین آن از فناوری قرارداد هوشمند پیروی نمی‌کند.
• توکن حاکمیتی (Governance Token): هر دائو یک توکن حاکمیتی دارد که دارندگان آن توکن می‌توانند حق رای داشته باشند. هر عضوی که تعداد بیشتری از توکن حاکمیتی را در اختیار داشته باشد، از حق رای بیشتری برخوردار است.
• پیشنهاد (Proposal): سومین بخش اساسی دائو پشنهادها هستند. اگر عضوی از دائو پیشنهادی مبنی بر ایجاد تغییر یا بهبود کارایی داشته باشد، پیشنهاد خود را بر روی شبکه ثبت می‌کند و اعضای دیگر با استفاده از توکن حاکمیتی خود به آن پیشنهاد رای می‌دهند؛ اگر این پیشنهاد اکثریت آرا را به دست آورد اجرا خواهد شد، درغیر این صورت لغو می‌شود.

اگر هنوز هم تعریف دائو برای شما مبهم است، در ادامه برای درک بیشتر، روند ایجاد یک دائو را شرح داده‌ایم:

نقش‌های اساسی در دائو

 اگر قصد ایجاد یک دائو را دارید، ابتدا باید یک سازمان غیر سلسله مراتبی با عضوهایی که هرکدام نقش‌های مشخصی دارند، تشکیل دهید.

نقش‌های اساسی دائو به شر ح زیر است:

• توسعه‌دهندگان: توسعه‌دهندگان، کدهای قرارداد هوشمند را می‌نویسند و آن را بر روی بلاک‌چینی که برای استقرار دائو مشخص شده است، منتشر می‌کنند. هم‌چنین آن‌ها مسئول حفظ و نگهداری کدها نیز هستند.
• دارندگان توکن: این افراد با نگه‌ داشتن (Hold یا Hodle) توکن‌های بومی دائو، اکوسیستم دائو را تقویت می‌کنند و با توجه به سطح تعهدشان نسبت به دائو، از همان توکن‌های بومی پاداش دریافت می‌کنند. دارندگان توکن می‌توانند در رای‌گیری‌ها و ارائه پیشنهادات، شرکت کنند.
• متصدیان: این نقش به منظور جلوگیری از حمله 51 درصد (Attack 51%)، بسیار حائز اهمیت است. وظیفه اصلی متصدی این است که آدرس‌های پیشنهاد تجاری قرارداد هوشمند را در لیست سفید قرار دهد.
• مدیران انجمن: این افراد مدیریت کانال‌های شبکه اجتماعی دائو، پاسخ به سوالات اعضای دائو و آموزش اعضای جدید را برعهده دارند.
• مدیران مالی: برای مدیریت سرمایه‌های موجود در دائو، مدیران مالی با سابقه زیاد در امور مالی حضور دارند. وظیفه اصلی آن‌ها مدیریت سرمایه‌ها، حسابداری و ارائه گزارش‌های مالی است.

نوشتن قرارداد هوشمند

 بعد از مشخص شدن نقش‌های اساسی دائو، نوبت به ایجاد قرارداد هوشمند می‌رسد.

توسعه‌دهندگان کدها را در قراردادهای هوشمند ذخیره کرده و بر رو بلاک‌چین انتخابی خود قرار می‌دهند؛ معمولا بلاک‌چین اتریوم برای ایجاد و توسعه دائو انتخاب می‌شود اما بلاک‌چین سولانا (Solana) هم یک جایگزین فوق‌العاده برای توسعه‌دهندگان محسوب می‌شود.

قرارداد هوشمند باید در برابر همه سناریوهای ممکن آزمایش شود، بنابراین ممکن است ایجاد آن چند روز یا حتی چند هفته طول بکشد.

منابع مالی

پس از اتمام مراحل آزمایش و ایجاد قرارداد هوشمند، دائو به بودجه نیاز دارد.

علاوه بر تزریق نقدینگی توسط اعضای دائو، استراتژی‌های رایجی از قبیل فروش توکن به منظور افزایش سرمایه و جذب اعضا نیز مناسب به نظر می‌رسد.

توسعه دائو بر روی بلاک‌چین

آخرین گام، استقرار دائو بر روی بلاک‌چین است.

پس از انجام این کار، دائو به یک سازمان کاملا کاربردی تبدیل شده و وارد عمل می‌شود.

لازم به ذکر است که در این مرحله ممکن است چالش‌هایی وجود داشته باشد؛ مانند باگ، نقص‌های امنیتی و سایر مسائلی که امنیت دائو را به خطر می‌اندازد.

تنها راه‌ حل برای رفع حفره‌های امنیتی، تغییر کد اصلی قرارداد هوشمند است که این کار نیازمند ارائه پیشنهاد و رای‌گیری برای آن است. ولی ممکن است در حین فرآیند رای‌گیری، یکی از اعضا از این موضوع سوءاستفاده کرده و موجب هک در دائو شود؛ همانند ماجرای هک در سال 2016.

قوانین تنظیم شده برای دائوها

شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که اکثر دائوها در وایومینگ (یکی از معدود ایالت‌های طرفدار کریپتو در آمریکا) متمرکز هستند.

در جولای 2021، قانون‌گذاران وایومینگ قانونی را با عنوان DAO LLC ایجاد کردند. این قانون، به توسعه‌دهندگان و سازمان‌ها امکان ایجاد دائوهای کاملا قانونی را می‌دهد که می‌توانند از تمام مزایای LLC بهره‌مند شوند.

اگر یک دائو به عنوان عضوی از LLC شناخته شود، باید تمام قوانین را پذیرفته و آن‌ها را اجرا کند.

به طور مثال، CryptoFed یک دائوی مستقر در ایالات متحده و اولین نهادی است که به صورت قانونی در وایومینگ شناخته شد. این دائو موظف است از تمام قوانین و مقررات LLC پیروی کند؛ البته علاوه بر این قوانین، رویکردهایی از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) نیز اجرا خواهند شد که عمل به آن‌ها ضروری است.

معروف‌ترین پروژه‌های دائو (DAO)

با توجه به اینکه تمایل به حوزه دیفای و ارزهای دیجیتال روز به روز درحال افزایش است، تعداد زیادی از پروژه‌ها در حوزه دائو فعالیت می‌کنند که در ادامه مشهورترین آن‌ها را بررسی خواهیم کرد:

یونی‌سواپ (UniSwap)

یونی‌سواپ محبوب‌ترین صرافی غیرمتمرکز است که در حال حاضر بر روی بلاک‌چین اتریوم فعالیت می‌کند.

توکن حاکمیتی آن یونی (UNI) نام دارد. دارندگان توکن یونی می‌توانند نظرات خود را درباره قوانین، پیشنهادات جدید و نقشه راه صرافی بیان کنند.

آوی (Aave)

Aave یک پلتفرم وام‌دهی غیرمتمرکز است که به کاربران اجازه می‌دهد تا با استفاده از استخرهای نقدینگی، دارایی‌های دیجیتال خود را وام بدهند یا این دارایی‌ها را وام بگیرند.

توکن حاکمیتی این پلتفرم AAVE نام دارد که دارندگان آن می‌توانند پیشنهادات خود را درباره مسائلی مانند مدیریت ابزارهای جدید پلتفرم و نرخ وثیقه برای وام ابزار کنند.

میکردائو (MakerDAO)

میکردائو یکی از اولین دائوهای مبتنی بر بلاک‌چین اتریوم است که در سال 2017 راه‌اندازی شد.

میکردائو دو توکن دارد: توکن میکر (Maker) که توکن حاکمیتی این پلتفرم است و توکن دای (DAI) که یک استیبل‌کوین تحت مدیریت جامعه و متصل به دلار آمریکا است.

 بیت‌دائو (BitDAO)

بیت‌دائو، یکی از بزرگ‌ترین دائوهای جهان است که توکن حاکمیتی آن بیت (BIT) نام دارد. بیت‌دائو توسط دارندگان توکن BIT راه‌اندازی شده و مدیریت می‌شود.

هدف این پروژه، ایجاد یک اکوسیستم غیرمتمرکز با استفاده از وب 3 و نهادهای مستقل در فضای دیفای است. 

مزایای DAO

دائوها به دلیل کاربردهای بالقوه‌ای که دارند، نه تنها در فضای دیفای بلکه در خارج از این فضا هم برای جامعه کریپتو بسیار جذاب هستند.

دائوها مزایای بسیاری دارند، از جمله:

• امکان سرمایه‌گذاری برای افراد
• ایجاد کمپین‌ برای کمک‌های مالی
• ایجاد و شرکت در پلتفرم‌های وام‌دهی
• امکان معاملات غیرمتمرکز
• شفافیت در انجام تراکنش‌ها و تصمیمات
• وجود دموکراسی برای انجام تغییرات
• توسعه NFT ها

معایب DAO

• وجود باگ در کدهای قرارداد هوشمند: همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، ممکن است که در کدهای قرارداد هوشمند دائو، باگ و حفره‌های امنیتی وجود داشته باشد که می‌تواند کل سرمایه سرمایه‌گذاران را به خطر بیندازد.
• وجود قوانین محدودکننده: اگر یک دائو به صورت انتفاعی طراحی شده باشد، ممکن است با قوانین نظارتی شدید مواجه شود که توانایی دائو را برای مدیریت سرمایه و  توسعه اکوسیستم محدود می‌کند.
• رای‌گیری و تصمیم اشتباه: درست است که رای‌گیری در دائو باعث ایجاد دموکراسی می‌شود، اما گاهی ممکن است که رای اکثریت منجر به انجام یک تصمیم منفی شده و در ادامه این تصمیم منفی، کل سیستم را از هدف خود دور کند. 

سخن پایانی

 همزمان با ظهور دیفای، پروژه‌های زیادی معرفی شدند و روز به روز در حال پیشرفت نیز هستند.

در این میان سازمان‌های خودگردان مستقل (DAO) نیز در فضای دیفای رشده کرده و سیستم‌های دموکراتیک و تحت حاکمیت یک جامعه را جایگزین سیستم‌های سلسله‌مراتبی و سنتی کرده‌اند.

اگرچه هنوز دائو‌ها راه طولانی در جهت گسترش امور مالی غیرمتمرکز دارند، ولی هم‌اکنون پروژه‌های قدرتمند بسیاری در این زمینه فعالیت می‌کنند که کاربران را جذب خود کرده‌اند.

در این مقاله، مفهوم دائو، کاربرد، ویژگی‌ها، پروژه‌های مشهور، مزایا و معایب آن را مورد بررسی قرار داده‌ایم. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید باشد.