فاکتورهایی که باعث تغییر در نرخ بهره می‌شوند

نرخ بهره، همان هزینه قرض یا وام گرفتن پول است و اگر از دید وام‌دهنده به مسئله نگاه کنیم شاید بتوان گفت که نرخ بهره همان جبران خدمات و ریسک ناشی از وام دادن پول است.

در هر دو حالت، این امر با تشویق مردم به وام گرفتن، وام‌ دادن و هزینه کردن، باعث پویایی اقتصاد خواهد شد.

اما نرخ بهره عمومی و رایج همیشه در حال تغییر است و انواع مختلف وام، نرخ بهره‌های متفاوتی را ارائه می‌دهند.

اگر شما یک وام‌دهنده یا وام‌گیرنده هستید و یا هر دو نقش را در شرایط مختلف دارید، مهم است که دلایل این تغییرات و اختلافات را درک کنید.

این تغییرات و دلایل آنها در بازارهای جهانی، همچنین تأثیر سنگینی بر تجارت فلزات کمیاب از جمله سهام شرکت‌های استخراج نقره دارند.

نکات کلیدی این مطلب:

• نرخ بهره، همان هزینه وام گرفتن پول است.
• بهره به عنوان جبرانی برای تحمل ریسک ناشی از وام دادن پول در نظر گرفته می‌شود.
• سطوح نرخ بهره متاثر از عرضه و تقاضای اعتبارات است.
• نرخ بهره هر نوع وامی به ریسک اعتباری، زمان، ملاحظات مالیاتی و قابلیت تبدیل آن وام خاص بستگی دارد.

وام‌دهندگان و وام‌گیرندگان

شخص وام‌دهنده مرتکب ریسک می‌شود چرا که فرد وام‌گیرنده ممکن است به هر دلیلی وام را پس ندهد.

بنابراین، بهره می‌تواند نقش جبران‌کننده ریسسکی را بازی کند که وام‌دهنده با قرض دادن پول خود مرتکب آن شده است.

در کنار این ریسک پیشفرض، ریسک تورم نیز وجود دارد.

هنگامی که در زمان حال یا هر برهه زمانی خاص دیگری اقدام به وام دادن می‌کنید، ممکن است قیمت کالاها و خدمات تا موعد بازپرداخت وام شما افزایش یابد، لذا قدرت خرید اصلی پول شما کاهش می‌یابد.

بنابراین، بهره در برابر افزایش تورم در آینده نیز به نوعی از سرمایه شما محافظت می‌کند. یک ارگان وام‌دهنده مانند بانک نیز از بهره برای پردازش هزینه‌های حساب استفاده می‌کند.

وام‌گیرندگان نیز بهره می‌پردازند زیرا به جای آنکه سال‌ها صبر کنند تا پول کافی و مدنظرشان را پس‌انداز کنند، می‌توانند اکنون صاحب آن پول شوند و آن را هزینه کنند.

در واقع وام‌گیرندگان با پرداخت بهره، هزینه توانایی مالی کسب شده را می‌پردازند.

به عنوان مثال، یک فرد یا یک خانواده ممکن است برای خانه‌ای که در حال حاضر قادر به خرید آن نیستند، وام مسکن بگیرند و این وام به آنها اجازه می‌دهد تا در آینده‌ای نزدیک صاحب خانه شوند.

کسب‌وکارها نیز برای کسب سود آتی وام می‌گیرند.

کسب‌وکارهای مختلف، بخصوص تولیدی‌ها، ممکن است اکنون برای خرید تجهیزات وام بگیرند تا بتوانند از این طریق روند کسب درآمدشان را آغاز کنند.

بانکها نیز برای افزایش فعالیت‌های خود وام می‌گیرند؛ فعالیت‌هایی از جمله اعطای وام، سرمایه‌گذاری و پرداخت بهره به مشتریان بابت این خدمات.

بنابراین می‌توان بهره را بعنوان هزینه‌ای برای یک نهاد و درآمدی برای شخصی دیگر در نظر گرفت.

این مسئله می‌تواند به خوبی نمایانگر فرصت از دست رفته یا هزینه فرصت مربوط به سرمایه بلااستفاده شما باشد، یعنی آن بخشی از پول‌تان که بصورت وجه نقد در زیر تشک خود نگه می‌دارید و آن را وام نمی‌دهید.

همچنین اگر وام می‌گیرید، باید بدانید بهره‌ای که می‌پردازید می‌تواند خیلی کمتر از هزینه رد کردن فرصت دسترسی به پول در زمان حال باشد.

چگونه نرخ بهره تعیین می‌شود

نرخ بهره براساس چندین معیار تعیین می‌شود که در ادامه برخی از آنها را می‌خوانید.

1. عرضه و تقاضا

سطح نرخ بهره متاثر از عرضه و تقاضای اعتبارات است: افزایش تقاضا برای پول یا اعتبار باعث افزایش نرخ بهره می‌شود، در حالی که کاهش تقاضای اعتبارات باعث کاهش این نرخ خواهد شد.

برعكس، افزایش عرضه اعتبارات باعث كاهش نرخ بهره شده در حالی كه كاهش عرضه اعتبارات باعث افزایش آن می‌شود.

افزایش میزان پولی که در اختیار وام‌ گیرندگان قرار می‌گیرد، باعث افزایش عرضه اعتبارات می‌شود.

به عنوان مثال، وقتی یک حساب بانکی افتتاح می‌کنید، در واقع دارید به بانک وام می‌دهید.

بسته به نوع حسابی که شما باز می‌کنید (یک سپرده کوتاه‌مدت یا بلندمدت نرخ سود بانکی بالاتری را نسبت به یک حساب جاری ارائه می‌دهد)، بانک می‌تواند از این پول برای فعالیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری خود استفاده کند.

به عبارت دیگر، بانک می‌تواند این پول را به سایر مشتریان وام دهد.

هرچه بانک‌ها بتوانند بیشتر وام دهند، اعتبارات بیشتری به چرخه اقتصاد وارد می‌شود و با افزایش عرضه اعتبار، قیمت استقراض یا همان نرخ بهره کاهش می‌یابد.

اگر بازپرداخت وام‌های گرفته شده از بانک به تعویق بیفتد، اعتبار و سرمایه در دسترس در چرخه اقتصاد کاهش می‌یابد.

به عنوان مثال، هنگامی که تصمیم می‌گیرید پرداخت قسط وام‌تان را تا ماه آینده یا حتی چندین ماه بعد به تعویق بیاندازید، نه تنها میزان بهره‌ای که باید پرداخت کنید را افزایش می‌دهید بلکه میزان سرمایه و اعتبار موجود در بازار را نیز کاهش می‌دهید. این به نوبه خود باعث افزایش نرخ بهره در اقتصاد خواهد شد.

2. تورم

تورم نیز روی سطوح نرخ بهره تأثیر خواهد گذاشت.

هرچه نرخ تورم بالاتر باشد، نرخ بهره بیشتر می‌شود.

این امر به این دلیل اتفاق می‌افتد که تورم بالا باعث کاهش شدیدتر در قدرت خرید پول در طول زمان خواهد شد، لذا وام‌دهندگان برای جبران کاهش قدرت خرید پولی که در آینده به آنها پرداخت می‌شود، خواهان نرخ بهره بالاتری هستند.

3. دولت

دولت در مورد چگونگی تعیین نرخ بهره تأثیرگذار است. در آمریکا، فدرال رزرو ایالات متحده (FED) اغلب اعلام می‌کند که چگونه سیاست پولی بر نرخ بهره تأثیر خواهد گذاشت.

نرخ صندوق‌های سرمایه‌گذاری فدرال یا نرخی که موسسات مالی یکدیگر را به پرداخت آن در رابطه با وام‌های بسیار کوتاه‌مدت متعهد می‌کنند، بر نرخ بهره‌ای که بانک‌ها برای وام‌های خود مشخص می‌کنند تأثیرگذار است.

این نرخ در نهایت روی نرخ سایر وام‌های کوتاه‌مدت نیز تاثیر می‌گذارد.

فدرال رزرو با استفاده از “معاملات بازار آزاد”، یعنی خرید یا فروش اوراق بهاداری که پیشتر توسط ایالات متحده صادر شده است، نرخ بهره وام‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

وقتی دولت اوراق بهادار بیشتری خریداری می‌کند، پول بیشتری نسبت به آنچه بانک‌ها برای وام دادن نیاز دارند به آنها تزریق می‌شود و نرخ بهره کاهش می‌یابد.

هنگامی که دولت اوراق بهادار می‌فروشد، پول از بانک‌ها جهت انجام معامله تخلیه می‌شود، در نتیجه وجوه کمتری جهت وام دادن در دسترس بانک‌ها بوده و همین امر باعث افزایش نرخ بهره می‌شود.

انواع وام

از بین عواملی که در بالا توضیح داده شد، همانطور که در ابتدا نیز اشاره کردیم، عرضه و تقاضا فاکتورهای اصلی در تعیین میزان نرخ بهره هستند.

نرخ بهره برای وام‌های مختلف به ریسک اعتباری، زمان، ملاحظات مالیاتی و قابلیت تبدیل آن وام خاص بستگی دارد.

ریسک، به احتمال بازپرداخت وام اشاره دارد.

هرچه احتمال عدم بازپرداخت وام بیشتر باشد، نرخ بهره نیز بالاتر خواهد بود.

با این حال، اگر وام از نوع “تضمین شده یا وثیقه‌دار” باشد، به این معناست که نوعی وثیقه (مانند سند خانه) وجود دارد که در صورت عدم بازپرداخت وام، طرف وام‌دهنده می‌تواند از آن برای وصول طلب خود استفاده کند.

این نوع وام احتمالا نرخ بهره پایین‌تری خواهد داشت و دلیل این امر نیز آنست که عامل ریسک توسط وثیقه پوشش داده می‌شود.

اوراق قرضه صادر شده توسط دولت حداقل ریسک را دارند، زیرا طرف وا‌م‌گیرنده دولت است. به همین دلیل و نیز به این دلیل که بهره آن بدون مالیات خواهد بود، نرخ بهره برای اوراق بهادار خزانه (treasury securities) نسبتاً پایین است.

زمان نیز عاملی موثر بر میزان ریسک وام است.

احتمال عدم بازپرداخت برای وام‌های طولانی‌مدت بیشتر است زیرا مدت زمان بیشتری برای بروز مسائل مختلفی که منجر به انجام ندادن تعهدات از سوی وام‌گیرنده می‌شوند وجود دارد.

همچنین، ارزش اسمی وام بلندمدت، در مقایسه با وام کوتاه‌مدت، در برابر اثرات تورم آسیب پذیرتر است. بنابراین، هر چه دوره بازپرداخت برای وام‌گیرنده طولانی‌تر باشد، وام‌دهنده باید بهره بیشتری دریافت کند.

سرانجام، برخی از وام‌ها می‌توانند به سرعت تبدیل به پول شوند، لذا ضرر بسیار ناچیزی را در مبلغ وام اصلی متحمل خواهند شد. این وام ها معمولاً نرخ بهره کمتری دارند.

سخن آخر

نرخ بهره عامل بسیار مهمی از درآمدی است که می‌توانید از وام دادن بدست آورید.

نرخ بهره بر روی قیمت‌گذاری اوراق بهادار و مبلغی که برای گرفتن وام باید پرداخت کنید نیز تاثیرگذار است.

بنابراین مهم است بدانید که چگونه نرخ بهره عمومی تغییر می‌کند: این تغییر در درجه اول متاثر از نیروهای عرضه و تقاضاست و همچنین تحت تأثیر تورم و سیاست‌های پولی نیز قرار دارد.

هنگامی که شما تصمیم به سرمایه‌گذاری در هر گونه اوراق قرضه‌ای می‌گیرید یا به زبان ساده‌تر؛ هنگامی که تصمیم می‌گیرید وام بدهید، مهم است که بدانید مشخصات آن اوراق قرضه یا وام خاص چگونه می‌تواند نوع نرخ بهره دریافتی از سوی شما را تعیین کند.