اندازه قرارداد (Contract Size)

اندازه قرارداد (به انگلیسی Contract Size) به‌معنی مقدار مجاز قابل تحویل برای یک سهام، کامودیتی یا بقیه ابزارهای مالی است که مبنای قراردادهای آتی (futures contract) یا اختیار معامله (options contract) را تشکیل می‌دهد.

اندازه قرارداد، یک میزان و مقدار استانداردشده است که بر اساس شرایط و قوانین همان قرارداد، به خریداران و فروشندگان می‌گوید که به‌طور دقیق چه مقادیری در حال خرید یا فروش است.

استانداردسازی اندازه‌های قرارداد معمولاً توسط صرافی‌ها انجام می‌گیرد.

اندازه قرارداد بسته به کامودیتی یا ابزار مالی موردنظر متفاوت است. این مفهوم همچنین ارزش هر واحد تغییر سفارش (حداقل تغییر قیمت سفارش یا tick size) را در کامودیتی یا ابزار مورد معامله نشان می‌دهد.

حداقل تغییر قیمت سفارش برای یک ابزار معاملاتی در بازار، نشان می‌دهد که حداقل میزانی که می‌توان قیمت سفارش را کاهش یا افزایش داد چقدر است و قیمت سفارش حتماً باید مضربی از tick size باشد.

توضیح مفهوم اندازه قرارداد

قراردادهای ابزار مشتقه، اوراق بهاداری بر اساس دارایی پایه خود هستند و قیمت این ابزار مالی همان‌طور که از نامش پیداست، از دارایی پایه‌شان مشتق می‌شود. این دارایی پایه می‌تواند سهام، اوراق قرضه، کامودیتی‌ها، ارزهای رسمی و… باشد. میزان این دارایی پایه که در قرارداد مشتقه وجود دارد، همان اندازه قرارداد است.

ابزار مشتقه و دیگر ابزار مالی به روش‌های گوناگونی معامله می‌شوند. ممکن است تراکنشی بین خود بانک‌ها به روشی به نام معامله over-the-counter یا OTC انجام بگیرد.

در یک تراکنش OTC، خرید و فروش بین دو موسسه، به جای این که در یک صرافی رسمی و قانونی (regulated) انجام شود، به صورت مستقیم رخ می‌دهد (توجه کنید که منظور این نیست که تراکنش‌های OTC غیرقانونی‌اند؛ بلکه صرفاً چنین تراکنشی در یک صرافی تحت نظارت قانون انجام نمی‌گیرد).

ابزارهای مالی همچنین می‌توانند در یک صرافی قانونی معامله شوند. صرافی‌های قراردادهای آتی یا اختیار معامله، برای تسهیل معاملات قراردادها را از نظر تاریخ سررسید، روش‌های تحویل و اندازه قرارداد استانداردسازی می‌کنند. استانداردسازی قراردادها هزینه‌ها را کاهش داده و کارایی معاملات را بالاتر می‌برد. تعیین اندازه قرارداد بخش مهمی از این فرآیند است.

مزایا و معایب استانداردسازی اندازه قرارداد

تعیین اندازه قراردادها در فرآیند استانداردسازی هم خوب و هم بد است.

یکی از مزایای این کار این است که معامله‌گران به‌خوبی متوجه تعهدات خود بوده و از آن آگاه‌اند.

برای مثال اگر کشاورزی سه قرارداد آتی پسته بفروشد، می‌داند که باید 300 کیلوگرم پسته (100 کیلوگرم به ازای هر قرارداد) تحویل دهد. همچنین می‌داند که پول او دقیقاً به همان میزان که در اندازه قرارداد تعیین شده است پرداخت می‌شود.

یک ایراد قراردادهای استانداردسازی‌شده، غیر قابل اصلاح بودن آن‌هاست. اندازه قرارداد نمی‌تواند تغییر کند.

برای مثال اگر یک خرده‌فروش به 150 کیلوگرم پسته نیاز داشته باشد، یک راه پیش روی او این  است که تنها یک قرارداد پسته بخرد و 50 کیلوگرم کمتر از مقدار مورد نیازش پسته بگیرد یا دو قرارداد خریداری کند و بنابراین 50 کیلوگرم بیشتر از نیازش پسته دریافت کند.

در بازار خارج از بورس یا OTC، اندازه محصول مورد معامله بسیار انعطاف‌پذیرتر است؛ چرا که شرایط قراردادها، از جمله اندازه آن‌ها، استانداردسازی نشده‌اند.

نمونه‌هایی از اندازه قرارداد

اندازه قراردادهای کامودیتی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های دیگر، از جمله ارز کشورها و قراردادهای آتی نرخ بهره، می‌تواند بسیار تفاوت داشته باشد.

برای مثال، اندازه قرارداد آتی دلار کانادا، برابر با 100,000 واحد از این ارز است. اندازه یک قرارداد سویا در هیئت تجاری شیکاگو (Chicago Board of Trade)، به اندازه 5,000 بوشل (پیمانه غلات و میوه‌جات) و هر قرارداد آتی طلا در COMEX برابر با 100 اونس است. یعنی هر یک دلار تغییر قیمت طلا، منجر به 100 دلار افزایش یا کاهش در ارزش قرارداد آتی طلا می‌شود.

در بازارهای ثبت‌شده اختیار معامله، اندازه استاندارد قرارداد اختیار معامله سهام، برابر با 100 سهم است. این یعنی اگر برای مثال سرمایه‌گذاری اقدام به خرید قرارداد اختیار معامله خرید (call option) کرده باشد، به ازای هر قرارداد اختیار، اجازه خرید 100 سهم را دارد (در قیمت اعمال و در تاریخ سررسید).

در مقابل، دارنده یک قرارداد اختیار فروش (put option) هم در صورت تمایل به اعمال قرارداد می‌تواند به ازای هر قرارداد، 100 سهم بفروشد. به همین صورت مثلاً 10 قرارداد برابر با 1,000 سهم خواهد بود.

نکته: موارد ذکرشده در بالا، همگی مربوط به بازارهای بورس جهانی هستند.

اندازه قرارداد در بازارهای ایران

در بازارهای ایران هم برای قراردادهای بورس کالا و قراردادهای ابزار مشتقه آتی و اختیار معامله، اندازه قرارداد تعیین شده است.

این قراردادها شامل موارد مختلفی از جمله پسته، زعفران، زیره، صندوق طلا، نقره، مس، سهام و… هستند. اندازه این قراردادها در ایران توسط نهاد مربوطه یعنی سازمان بورس تعیین می‌شود و در صورت تمایل به بررسی آن‌ها می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید:

1. ابتدا وارد سایت بورس کالای ایران به نشانی www.ime.co.ir شوید.
2. در بالای صفحه، وارد سربرگ بازارها شوید.
3. قسمت مربوط به بازار مورد نظرتان (برای مثال بازار مشتقه آتی یا اختیار معامله) را پیدا کرده و روی «لیست دارایی‌های پایه» کلیک کنید.
4. در صفحه جدید، دارایی‌های پایه قابل معامله در بازار مورد نظر را مشاهده می‌کنید. در ستون مشخصات قرارداد (در قسمت سمت چپ صفحه) روی لینک کلیک کنید.
5. در صفحه جدید، تمامی مشخصات قرارداد، از جمله اندازه قرارداد، قابل مشاهده هستند.

شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:

• می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
• در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید

برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

نام شرکت	ویژگی‌ها	امتیاز	لینک ثبت‌نام
کارگزاری آگاه	باشگاه مشتریان با جایزه نرم‌افزار معاملاتی پیشرفته دریافت اعتبار معاملاتی خرید آنلاین صندوق‌ سرمایه‌گذاری ثبت‌نام آنلاین برای کد بورسی

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نام خدمات	ویژگی‌ها	لینک ثبت‌نام
دوره‌های آموزش تحلیل تکنیکال	دوره‌های حضوری + غیرحضوری شناخته‌شده‌ترین اساتید در سطح مقدماتی، متوسط و پیشرفته ارائه مدرک معتبر گذراندن دوره