بانک گریزی (به انگلیسی Bank Run) زمانی رخ می‌دهد که تعداد زیادی از سپرده‌گذاران یکباره شروع به برداشت دارایی‌های خود از بانک می‌کنند.
گاهی در مسیر پرفرازونشیب سرمایه‌گذاری ممکن است گرفتار اخبار بد یا شایعات شویم و نتوانیم بر ترس خود غلبه کنیم. گاهی این ترس موجب بانک گریزی میشود.
عناوین مطلب:
در ادامه ضمن توضیح بانک گریزی، عواملی که باعث به‌وجودآمدن آن میشود را بررسی می‌کنیم و راهکارهایی برای جلوگیری از هجوم بانکی ارائه می‌دهیم.
بانک گریزی چیست؟
بانک گریختگی معمولاً نتیجه وحشت است تا ورشکستی واقعی بانک‌ها، اما اغلب در نهایت به یک وضعیت پیش‌فرض واقعی تبدیل میشود و واقعاً بانک‌ها ورشکسته می‌شوند.
بانک ران چگونه اتفاق می‌افتد؟
هنگامی که تعداد زیادی از سپرده‌گذاران در مدت کوتاهی وجوه خود را برداشت کنند، مؤسسات مالی با کمبود پول نقد مواجه می‌شوند.
در این حالت بانک‌ها و این مؤسسات لزوماً فاقد بودجه لازم برای پرداخت به مشتریان نیستند، بلکه این پول به‌صورت نقد موجود نیست.
بانک‌ها اغلب سپرده‌های مشتریان را به مشتریان دیگر به‌صورت وام قرض می‌دهند یا از آنها برای سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند. همچنین میزان پول نقد موجود در بانک‌ها به دلیل کاهش خطرات احتمالی، محدود است و اغلب فقط نیاز معمول مشتریان را پاسخ می‌دهد.
برای جلوگیری از ورشکستی ناشی از هراس بانکی، بانک‌ها مجبور می‌شوند با فروش دارایی‌هایشان با قیمت پایین مقدار پول نقد را افزایش دهند. بانک‌ها می‌توانند به‌عنوان آخرین راه‌حل از بانک‌های مرکزی وام بگیرند که البته یک راه‌حل تضمینی نیست و ممکن است نتواند بانک را از ورشکستگی نجات دهد.
نه‌تنها برای بانک‌ها بلکه صرافی‌های ارز دیجیتال نیز با بانک گریزی مواجه می‌شوند. درحالی‌که کمیسیون بورس و اوراق بهادار، قانون حمایت از مشتری را که دارایی‌های کارگزار و مشتری را از هم جدا می‌نماید، اجرا می‌کند باز هم بسیاری از کارگزاران از متولیان برای رسیدگی به معاملات استفاده می‌کنند.
بانک ران در صرافی‌های ارز دیجیتال برای سرمایه‌گذاران مشکلات متعددی ایجاد می‌کند.
تاریخچه بانک گریزی
فعالیت‌های بانکی به اوایل ظهور بانکداری باز می‌گردد، زمانی که طلاسازان در اروپا در قرن‌های 15 و 16 قبض‌های کاغذی صادر می‌کردند.
این نمونه اولیه بانکداری ذخایر کسری بود که به‌موجب آن بانک‌داران می‌توانستند بیشتر از طلایی که در اختیار داشتند، قبض‌های قابل بازخرید برای آن منتشر کنند.
آنها می‌دانستند درصورتی‌که در هر روز فقط میزان معینی طلا مطالبه شود، اوضاع به‌خوبی پیش خواهد رفت. اما چندین بار در واکنش به شرایطی مانند آشفتگی‌های سیاسی مردم زیادی طلاهای خود را مطالبه کردند و فاجعه به بار آمد.
امروزه بانک گریزی اغلب با رکود‌های بزرگ در ارتباط است. به‌عنوان‌مثال در پی سقوط بازار سهام در سال 1929 سپرده‌گذاران آمریکایی وحشت کردند و برای نگهداری سرمایه‌شان به‌صورت پول نقد تمام دارایی‌شان را از بانک برداشت کردند.
یک مثال دیگر از فراگیرشدن ناگهانی این وحشت را می‌توان در دسامبر 1930 در آمریکا مشاهده کرد. زمانی که بانک ایالات متحده به یک نیویورکی توصیه کرده بود سهام خاصی را بفروشد و او پس از ترک بانک به مردم گفت که بانک نمی‌خواهد یا نمی‌تواند سهامش را بفروشد.
در پی این شایعه مشتریان بانک که بوی ورشکستگی به مشامشان خورده بود در عرض چند ساعت بیش از 2 میلیون دلار از بانک برداشت کردند!
هجوم بانکی در سال‌های پس از آن نیز به دلایل مختلف رخ داد. در ادامه به دلایل عمده‌ای که می‌تواند به بانک ران منجر شود می‌پردازیم.
چه چیزی باعث بانک گریزی میشود؟
دلایل متعددی وجود دارد که باعث میشود هراس بانکی رخ دهد.
همان‌طور که گفته شد بانک گریزی فقط به این دلیل که چند نفر تصور می‌کردند یک سرمایه‌گذاری پرخطر است و وجوه خود را برداشت کردند اتفاق نیفتاده است. در بسیاری از موارد هجوم بانکی پاسخی به عوامل خارجی سیاسی یا اقتصادی بود.
امروزه به دلیل امکان برداشت الکترونیکی شما شاهد صف‌های طولانی برای برداشت وجه از بانک نخواهید بود؛ اما همچنان بانک گریزی بسیار سریع و غیرمنتظره رخ می‌دهد.
همچنین بانک ران در صرافی‌های کریپتو اغلب دارای چند علامت هشداردهنده هستند که نشان می‌دهد صرافی با مشکل مواجه شده است.
برخی دلایل رخ‌دادن هراس بانکی عبارت‌اند از:
شهرت بد
پخش تبلیغات منفی به‌خصوص در مورد ارزهای دیجیتال می‌تواند باعث بانک ران شود.
ازآنجایی‌که بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های دیجیتال سوداگرانه هستند، ایجاد ترس در سرمایه‌گذاران نیاز به تلاش زیادی ندارد.
چند توییت بد می‌تواند سرمایه‌گذاران را ترغیب کند درباره محل نگهداری دارایی‌شان تجدیدنظر کنند. با ادامه روند برداشت دارایی و در صورت کمبود خریدار، قیمت‌ها کاهش قابل‌توجهی را تجربه می‌کنند.
سوءمدیریت دارایی
اثبات ذخایر برای مبادلات ارزهای دیجیتال بسیار مهم است.
حتی اگر یک صرافی در حال انجام فعالیت‌های بانکی ذخیره کسری باشد باید بتواند به‌راحتی دارایی‌ها را ردیابی کرده و به آنها دسترسی داشته باشد. در غیر این صورت سوءمدیریت وجوه یا اشتباهات حسابداری می‌توانند منجر به بانک گریزی شوند.
اثرات بانک گریزی
بانک گریختگی اثرات نامطلوب زیادی در جهات مختلف می‌گذارد که می‌تواند کوتاه‌مدت با بلندمدت باشد.
برخی از این اثرات به‌صورت زیر هستند:
تأثیرات بر شرکت‌ها و صرافی‌های ارز دیجیتال
علاوه بر مسائل روابط‌عمومی، بانک‌ها و صرافی‌های ارز دیجیتال می‌توانند دچار مشکلات نقدینگی شوند.
این مشکلات زمانی اتفاق می‌افتند که بانک و صرافی نتواند کمک مالی پیدا کند و مجبور شود به‌سرعت دارایی‌های خود را اغلب پایین‌تر از قیمت واقعی بفروشد تا از سقوط نجات یابد. اگر مبلغ بدهی از مقدار پول نقدی که بانک با صرافی ایجاد می‌کند بیشتر باشد، ورشکستگی رخ می‌دهد.
تأثیرات روی سرمایه‌گذاران
بسته به‌سرعت بانک، مشتریان ممکن است زمان زیادی برای واکنش نداشته باشند.
در صرافی ارز دیجیتال وحشت می‌تواند با سرعت خیلی زیادی گسترش یابد به‌خصوص اگر ارزش توکن اصلی صرافی رو به کاهش باشد.
این امر می‌تواند اثر گلوله برفی را ایجاد کند که باعث میشود پلتفرم یا دارایی آن در عرض چند ساعت یا چند روز بی‌ارزش شود. اگر صرافی تعطیل شود یا دارایی ارزش خود را از دست بدهد، تمام سرمایه مشتریان در معرض خطر قرار می‌گیرد.
مهم‌ترین تفاوت بین بانک گریزی در یک بانک تجاری و در یک صرافی ارز دیجیتال مقررات و بیمه سپرده است که از فروپاشی سیستم مالی و ورشکستگی جلوگیری می‌کند، اما معمولاً برای صرافی‌ها چنین قوانینی وجود ندارد.
چگونه بانک گریزی را کاهش دهیم؟
پس از تجربه هجوم بانکی، برخی کشورها گام‌هایی در راستای کاهش بانک گریزی انجام داده‌اند.
الزام بانک‌ها به نگهداری درصد معینی از سپرده‌ها به‌صورت نقد یکی از این گام‌هاست.
کنگره ایالات متحده آمریکا نیز در سال 1933 اقدام به تأسیس FDIC کرد. این آژانس علاوه بر حفظ ثبات و اعتماد عمومی به سیستم مالی، وظیفه دارد سپرده‌های بانکی را بیمه کند.
در برخی موارد هنگانی که بانک‌ها با تهدید رکود بانکی مواجه می‌شوند باید رویکردهای فعالانه‌تری را اتخاذ کنند، مانند:
- کاهش سرعت: همان‌طور که گفتیم بانک گریزی معمولاً ناشی از وحشت و ترس است نه مسائل واقعی در مورد سوءاستفاده مؤسسات مالی از سپرده‌ها. به همین دلیل کند کردن روند می‌تواند به کاهش تنش عمومی کمک کند. در صورت مواجهه با تهدید بانک‌ها یا صرافی‌ها ممکن است تصمیم بگیرند برای مدت کوتاهی تعطیل شوند. در این حین بازرسان نیز می‌توانند برای جمع‌آوری مدارک از ذخایر مالی تلاش کنند تا آرامش خاطر عمومی فراهم شود.
- قرض گرفتن: پس از کاهش سرعت برداشت پول لازم است بانک‌ها و صرافی‌ها اقدام به جمع‌آوری سرمایه کنند. بانک‌ها می‌توانند از سایر مؤسسات یا بانک مرکزی وام بگیرند. برخی از صرافی‌های ارز دیجیتال نیز ممکن است صندوق بازیابی ارائه دهند. به‌عنوان‌مثال بایننس پس از سقوط FTX برای کمک به بهبود صنعت کریپتو بودجه بازیابی 1 میلیارد دلاری را پیشنهاد کرد.
- بیمه‌کردن: با بیمه‌کردن سپرده‌ها به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهید در صورت بروز هرگونه مشکلی آنها می‌توانند دارایی‌های خود را مس بگیرند. در صورت سقوط یک بانک، FDIC به بانک‌های دیگر اجاره می‌دهد تا بانکی را که به مشکل برخورده خریداری کنند و مشتریان می‌توانند به وجوه خود دسترسی داشته باشند. متأسفانه در عرصه کریپتو، دارایی‌ها مانند وجوه بانکی بیمه نمی‌شوند و این مورد باعث نگرانی برخی کاربران میشود.
- تنظیم سپرده مدت‌دار: یکی از روش‌های پیشگیری از بانک گریزی، تنظیم سپرده‌های مدت‌دار است. زمانی که مشتریان پول خود را در بانک سپرده می‌کنند تا موعد اتمام زمان سپرده نمی‌توانند پول خود را برداشت کنند. برای تشویق افراد به سپرده‌گذاری مدت‌دار برای این نوع سپرده سود در نظر گرفته میشود.
چگونه از دارایی دیجیتال خود در خلال بانک ران حفاظت کنیم؟
همان‌طور که گفتیم نهاد یا آژانس خاصی برای بیمه‌کردن دارایی‌های دیجیتال وجود ندارد و امین امر ممکن است شما را نگران کند.
در ادامه برخی راهکارها برای حفاظت از دارایی‌های دیجیتالتان به شما ارائه می‌دهیم:
- فقط از صرافی‌های معتبر استفاده کنید: پیش از انتخاب صرافی ارز دیجیتال بررسی‌های لازم را انجام دهید تا مطمئن شوید از صرافی معتبری استفاده خواهید کرد. درحالی‌که بانک گریزی می‌تواند در هر صرافی ارز دیجیتالی اتفاق بیفتد؛ اما کار با پلتفرمی که قابل‌اعتماد که چندین سال است با موفقیت کار می‌کند، می‌تواند احتمال تأثیرپذیری بانک ران را کاهش دهد.
- اطمینان حاصل کنید که صرافی ارز دیجیتال شما دارای اثبات ذخایر است: ازآنجایی‌که FDIC بیمه سپرده را در صرافی‌های ارز دیجیتال ارائه نمی‌کند باید در انتخاب صرافی بسیار دقت کنید. یک صرافی قابل‌اعتماد می‌تواند مدارکی را در راستای داشتن ذخایر مناسب ارائه دهد. این مدارک تأیید می‌کند که صرافی از نظر مالی باثبات است و نشان می‌دهد آیا روش‌های بانکداری ذخیره کسری در حال اجرا هستند یا خیر. همچنین صرافی باید ثابت کند که دارایی‌های بیشتری نسبت به موجودی حساب کاربران خود دارد.
- دارایی‌ها را در کیف پول خود ذخیره کنید: حتی اگر از یک صرافی قابل‌اعتماد برای انجام تراکنش‌هایتان استفاده می‌کنید باید اطمینان حاصل کنید که همیشه به دارایی‌های خود دسترسی دارید. هرگز دارایی‌های خود را در صرافی شخص ثالث رها نکنید. با ذخیره دارایی‌های دیجیتال در کیف پول از آنها در صورت بروز مشکلات مختلف محافظت می‌کنید. استفاده از کیف پول سرد می‌تواند بر برابر حمله هکرها و کلاهبرداران نیز از دارایی شما حفاظت کند.
- به سرمایه‌گذاری‌هایتان تنوع ببخشید: یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای جلوگیری از بحران مالی، تنوع بخشیدن به سبد سرمایه‌گذاری است. برخی سرمایه‌گذاران نیز با چندین صرافی کار می‌کنند تا در صورت لزوم همواره آماده معامله باشند.
- اخبار موثق را دنبال کنید: دنیای ارزهای دیجیتال به‌سرعت در حال گسترش است و دنبال‌کردن چند سایت خبری معتبر می‌تواند بسیار سودمند باشد. با بررسی اخبار در مورد دارایی‌ها و پلتفرم‌های مختلف می‌توانید از عواقب بانک گریزی در امان بمانید.
بانک گریزی در مقابل بانک گریزی خاموش
در گذشته به هنگام بروز بانک گریختگی صف‌های طولانی از مشتریان در مقابل بانک‌ها ایجاد می‌شد که منتظر بودند نوبت آنها فرابرسد و سپرده‌های خود را دریافت کنند.
امروزه وقتی هجوم بانکی رخ می‌دهد صف‌های طولانی تشکیل نمی‌شود و به‌اصطلاح بانک گریزی خاموش اتفاق می‌افتد. به این معنی که سپرده‌گذاران وجوه خود را به‌صورت الکترونیکی در حجم زیاد و بدون حضور فیزیکی در بانک برداشت می‌کنند.
در بانک گریزی خاموش موانعی که به کاهش سرعت کمک می‌کردند؛ مانند ایستادن در صف‌های طولانی دیگر کاربرد ندارد. به طور مشابه مشتریان امروزه نیازی به صبرکردن برای ثبت سفارش در ساعات کاری بانک ندارند و می‌توانند به‌صورت آنلاین سفارش صادر کنند.
ثبت سفارش به‌صورت الکترونیکی مزایایی هم دارد. برای مثال سپرده‌گذاران دیگر با دیدن صف‌های طولانی به برداشت وجوه خود ترغیب نمی‌شوند؛ زیرا فرایندها الکترونیکی است و علائم بانک گریزی خاموش کمتر از پیش عینی هستند.
سخن پایانی
بانک گریزی یکی از اتفاقاتی است که هم برای سپرده‌گذاران و هم برای بانک‌ها و صرافی‌ها مشکلات متعددی ایجاد می‌کند. در این مقاله به طور کامل هجوم بانکی و تاریخچه آن را مورد بررسی قرار دادیم. همچنین عواقب این مسئله و راهکارهایی را برای جلوگیری از هراس بانکی ارائه دادیم تا بتوانید به‌خوبی از سرمایه‌تان محافظت کنید.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه میشود: