نظریه حراج یا تئوری حراج (به انگلیسی Auction Theory) یکی از این نظریه‌های علم اقتصاد است که برای شناخت بهتر رفتار افراد در برخورد با مسائل اقتصادی، مطرح شده است. اهمیت این نظریه تا حدی است که جایزه نوبل اقتصاد در سال 2020 به پاول میلگرام و رابرت ویلسون که فعالیت‌هایی در زمینه تشریح کارکرد نظریه حراج انجام داده‌اند، اهدا شد.
عناوین مطلب:
نظریه حراج چیست؟
انجام معامله از طریق حراج، از گذشته‌های دور در بازارهای سنتی رواج داشته است و اقشار مختلف جامعه در سراسر جهان از کلکسیونرهای ثروتمند در اروپا تا کشاورزان هندی، خریدوفروش کالاهای خود را از طریق حراج انجام می‌دادند. نظریه حراج نیز تا حد زیادی بر اساس رفتارشناسی معامله‌گران طی این‌گونه معاملات و تاثیری که بر قیمت‌گذاری نهایی کالا داشته است، شکل گرفته است.
نظریه حراج، انواع مختلف قالب‌ها و ساختارهایی که عملیات حراج و خریدوفروش در آن صورت می‌گیرد را مورد مطالعه قرار می‌دهد و رفتار معامله‌گران تحت شرایط مختلف بازار را بررسی می‌کند.
بیشتر بخوانید: عوامل موثر در ایجاد رفتار هیجانی در بورس + راهکارهایی برای کنترل آن!
تئوری حراج برخلاف انتظار، با بخش‌های مختلفی از زندگی افراد در ارتباط است. زیرا علاوه بر معاملات بین فردی، در بسیاری از معاملات سطح کلان، اعلام قیمت اولیه‌ای صورت می‌گیرد و قیمت‌گذاری نهایی جنس مورد معامله، می‌تواند افزایش یا کاهش قیمت را در پی داشته باشد و این معاش افراد جامعه است که تحت‌تاثیر این تغییر قیمت‌ها قرار می‌گیرد.
بنابراین توجه به تئوری حراج، به انجام معاملات مطابق با ارزش واقعی و تخصیص بهینه کالا، سهام و… کمک بسیاری می‌کند.
شاخصه‌های کلیدی در نظریه حراج
نظریه حراج، روی ارزشی که معامله‌گران برای سهم، کالا و… در نظر می‌گیرند تاکید دارد. به این ترتیب که رشد، رکود و یا کاهش قیمت را به ارزشی که خریداران و فروشندگان برای مورد معامله در نظر دارند، نسبت می‌دهد.
بنابراین می‌توان گفت بنابر تئوری حراج، خریداران تا وقتی که کالا یا سهمی ارزش خرید داشته باشد، حتی در قیمت‌های بسیار بالا نیز مایل به خرید آن هستند، اما اگر ارزش سهم زیرسوال برود، در اکثر موارد، این فروش است که اتفاق میفتد.
بیشتر بخوانید: تفاوت ارزش و قیمت سهام؛ کدام مبنای خرید است؟
تئوری حراج نقاط عطفی که در آن خریدوفروش صورت می‌گیرد و عواملی که باعث می‌شود قیمت به این نقطه برسد را نیز تحلیل و بررسی می‌نمایند. هم‌چنین عملکرد معامله‌گران را در شکل‌گیری روند صعودی و یا نزولی قیمت‌ها در نظر گرفته و براساس آن الگوها و یا پیش‌بینی‌هایی را نتیجه می‌گیرد.
این نظریه، تنها به بازارهای کلاسیک و روش‌های معامله سنتی ارتباط ندارد و امروزه نیز در تحلیل انواع بازارهای مالی از آن استفاده می‌شود.
انواع مختلف حراج
همان‌طور که گفته شد، تئوری حراج، انواع گوناگون حراج را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد اما این قالب‌های حراج به چه صورت هستند و چه رویه‌ای بر هریک حاکم است؟
از مهم‌ترین روش‌های حراج می‌توان به حراج قیمت صعودی یا حراج انگلیسی، حراج قیمت نزولی یا حراج هلندی، حراج مخفی و… اشاره کرد که در ادامه به هریک از این موارد پرداخته خواهد شد.
معمولا هریک از این انواع حراج بین اشخاص حقیقی و حقوقی و به صورت حضوری و اینترنتی قابل اجرا است.
حراج صعودی
در این نوع حراج، فروشنده یک قیمت را به عنوان قیمت کف خرید مشخص می‌کند و خریداران متناسب با ارزشی که برای آن کالا، سهم و … در نظر دارند قیمت‌های پیشنهادی خود را به ترتیب و به شکل صعودی اعلام می‌کنند. درنهایت، کالا یا جنسی که مورد حراج قرار گرفته است به خریداری که بالاترین پیشنهاد قیمتی را مطرح کند، تعلق می‌گیرد.
از آن‌جا که این نوع حراج بیشتر در انگلستان رایج بوده است به آن حراج انگیسی نیز گفته می‌شود و جزو مشهورترین انواع حراج است.
حراج نزولی
یکی دیگر از انواع حراج که در نظریه حراج نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد، حراج قیمت نزولی یا حراج هلندی است. در این روش، قیمت‌گذاری نهایی به این صورت انجام می‌پذیرد که فروشنده، بالاترین قیمتی که برای فروش کالا در نظر دارد را مشخص می‌کند و خریداران قیمتی کم‌تر از آن را پیشنهاد می‌دهند.
رقابت در این روش معمولا تنگاتنگ خواهد بود و در نهایت موردی که به حراج گذاشته است، به شخصی که بهترین قیمت را مطابق با ارزش کالا اعلام کند، فروخته می‌شود.
حراج مخفی
در این نوع حراج، همان‌طور که از نام آن پیداست، اعلام قیمت موردنظر خریداران به صورت محرمانه صورت می‌گیرد و برخلاف دو نوع قبلی، خریداران از قیمت پیشنهادی یکدیگر اطلاعی ندارند. فروشنده با در نظر گرفتن قیمت‌های پیشنهادی، کالا را به خریداری که بالاترین قیمت را تعیین کرده است می‌فروشد.
نوعی از این حراج به نام ویکری نیز به این صورت است کسی که برنده حراج شده است، برای خرید کالا، مبلغی برابر با دومین پیشنهاد برتر می‌پردازد.
نظریه حراج و بازارهای مالی
تا به این‌جا درباره صورت کلی تئوری حراج و انواع مختلف آن که بررسی رفتار معامله‌گران در هر یک، نقشی مهمی در پی‌ریزی این نظریه داشته است، مطالبی مطرح شد. کاربرد این نظریه در بازارهای مالی نیز بسیار مهم و قابل توجه است به طوری که بسیاری از افرادی که به کسب دانش برای فعالیت در این بازار می‌پردازند، با این نظریه برخورد خواهند کرد.
برای درک بهتر این موضوع، فرض کنید سهام یک شرکت در بازار بورس 100 دلار ارزش دارد، بر اثر رویدادی، قیمت سهام این شرکت به 70 دلار کاهش پیدا می‌کند و این قیمت، ناحیه ارزش جدیدی را ایجاد می‌کند. پس از مدتی عامل تاثیرگذار بر کاهش قیمت کم‌رنگ شده و قیمت سیر صعودی پیدا می‌کند اما این بار احتمال توقف این جریان افزایشی تا کجاست؟ همان 100 دلار اولیه!
درواقع معامله‌گران در بازار، قیمت‌ها را بین ارزش‌های متعادل و نامتعادل مذاکره می‌کنند. مانند اتفاقی که در حراج‌های کلاسیک رخ می‌دهد و تعادل و منصفانه بودن قیمت حائز اهمیت است و قیمتی خیلی بیشتر از میزان ارزش واقعی کالا، پیشنهاد نمی‌شود.
بنابراین می‌توان گفت تئوری حراج در بازارهای مالی با در نظر گرفتن اصل تعادل قیمت‌ها ضمن بررسی رفتار معامله‌گران، به تحلیل این بازارها کمک می‌کنند.
جمع‌بندی
نظریه حراج یکی از مهم‌ترین نظریه‌های مطرح‌شده در حوزه اقتصاد است که به منظور تحلیل روند بازار و رفتار معامله‌گران به کار می‌رود.
در این نظریه، نحوه ارزش‌گذاری کالا، سهام و… طی معاملات مختلف بررسی می‌شود و براساس آن پیش‌بینی‌ها و الگوهایی برای عملکرد بهتر در بازار مطرح می‌شود . شناخت و به‌کارگیری این نظریه در انجام معاملات در سطح خرد و کلان می‌تواند نتایج بهتری را حاصل کند.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: