سرمایه در گردش (به انگلیسی Working Capital)، تفاوت بین داراییهای جاری و بدهیهای جاری یک شرکت است که از آن بهعنوان سرمایه در گردش خالص نیز شناخته می‌شود.
در دنیای گسترده مالی اصطلاحات زیادی وجود دارد که دانستن مفهوم آنها به ما در درک درست موقعیت و در نتیجه تصمیم‌گیری سودمندتر کمک می‌کند.
عناوین مطلب:
در ادامه قصد داریم مفهوم سرمایه در گردش را مورد بررسی قرار دهیم، همچنین به نحوه مدیریت سرمایه در گردش نیز اشاره خواهیم کرد.
نکات کلیدی
- سرمایه در گردش که سرمایه در گردش خالص نیز نامیده می‌شود، تفاضلی از داراییهای جاری و بدهیهای جاری شرکت است.
- سرمایه در گردش معیاری برای سنجش نقدینگی و سلامت مالی کوتاهمدت یک شرکت محسوب می‌شود.
- اگر نسبت داراییهای جاری به بدهیهای شرکت کمتر از یک باشد، شرکت دارای سرمایه در گردش منفی است.
- سرمایه در گردش مثبت نشاندهنده این است که یک شرکت می‌تواند پروژه‌های جاری خود را از نظر مالی تأمین کند و در فعالیت‌ها و پروژه‌های جدید نیز سرمایهگذاری کند.
تعریف سرمایه در گردش چیست؟
برآورد سرمایه در گردش از مجموعه دارایی‌ها و بدهی‌ها در ترازنامه شرکت به دست می‌آید. با بررسی بدهی‌ها و تسویه آنها با نقدشونده‌ترین داراییهای جاری، یک شرکت می‌تواند متوجه شود که چه نوع نقدینگی در آینده نزدیک در انتظارش خواهد بود.
سرمایه در گردش ازاینجهت اهمیت دارد که میزان کارایی عملیاتی و سلامت مالی کوتاهمدت یک شرکت را مشخص می‌کند و معیاری برای سنجیدن نقدینگی محسوب می‌شود.
اگر یک شرکت سرمایه در گردش مثبت قابل‌توجهی داشته باشد می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که شرکت قادر به سرمایهگذاری در جهت توسعه و رشد است.
از سوی دیگر اگر داراییهای شرکت از بدهیهای جاری آن بیشتر نباشد، در رشد یا بازپرداخت بدهی‌ها با مشکل مواجه می‌شود و اگر این کسری بیش از اندازه باشد حتی می‌تواند منجر به ورشکستی نیز بشود، بنابراین مهم است که سلامت مالی شرکت بررسی شده و برای آن راهکارهای درست و سودمند در نظر گرفته شود.
در دنیای مالی شرکت‌ها، “جاری” به دوره زمانی یک‌ساله یا کمتر اطلاق می‌شود. به‌این‌ترتیب داراییهای جاری به مدت 12 ماه در دسترس خواهند بود و بدهیهای جاری ظرف 12 ماه سررسید می‌شود.
میزان سرمایه در گردش یک شرکت معمولاً به نوع صنعت آن بستگی دارد. برخی از شرکت‌هایی که چرخه‌های تولید طولانی‌تری دارند، ممکن است نیاز به سرمایه در گردش بیشتری داشته باشند، زیرا در صورت لزوم نمی‌توانند سریعاً وجه نقد موردنیاز خود را تأمین کنند.
از سوی دیگر، شرکت‌های خرده‌فروشی که روزانه با هزاران مشتری تعامل دارند اغلب می‌توانند وجوه کوتاهمدت را بسیار سریع‌تر جمع‌آوری کنند، بنابراین به سرمایه در گردش کمتری نیاز دارند.
فرمول سرمایه در گردش
برای محاسبه سرمایه در گردش تنها لازم است بدهیهای جاری شرکت را از داراییهای جاری آن کم کنید.
در مورد شرکت‌های دولتی این دو رقم معمولاً در صورت‌های مالی عمومی در دسترس است، اما ممکن است این اطلاعات راجع به شرکت‌های خصوصی به‌راحتی در دسترس نباشد.
سرمایه در گردش= داراییهای جاری – بدهیهای جاری
برای مثال فرض کنید یک شرکت 100 میلیارد تومان دارایی جاری و 30 میلیارد تومان بدهی جاری دارد، بنابراین می‌توان گفت این شرکت 70 میلیارد تومان سرمایه در گردش دارد. بیشتر بخوانید: تفاوت دارایی ثابت با دارایی جاری چیست؟
این بدان معناست که اگر شرکت به هر دلیل خاصی به پول احتیاج داشته باشد، در کوتاهمدت 70 میلیارد در اختیار دارد.
هنگامی سرمایه در گردش مثبت است که داراییهای جاری شرکت بیشتر از بدهیهای جاری آن باشد، مانند مثالی که پیش‌تر خواندید.
در این صورت شرکت برای پوشش بدهی کوتاهمدت خود، منابع کافی در اختیار دارد و در صورت انحلال تمام داراییهای جاری برای پرداخت بدهی، نقدینگی باقی‌مانده موجود است.
البته سرمایه در گردش بالا همیشه هم چیز خوبی نیست. ممکن است نشاندهنده این باشد که کسب‌وکار دارای موجودی بیش از حد است یا شرکت پول نقد اضافی خود را برای سرمایهگذاری مورداستفاده قرار نمی‌دهد.
از سوی دیگر ممکن است این معنا را داشته باشد که شرکت بهجای دریافت وامهای کمبهره یا بدون بهره، در حال استفاده از منابع خود است که در بلندمدت می‌تواند آسیب‌زا باشد.
هنگامی که سرمایه در گردش منفی محاسبه شود، به این معنی است که داراییهای جاری شرکت برای پرداخت تمام بدهیهای جاری آن کافی نیست و بدهیهای کوتاهمدت بیشتر از منابع مالی کوتاهمدت است.
سرمایه در گردش منفی نشاندهنده سلامت مالی ضعیف، نقدینگی کم و مشکلات احتمالی در پرداخت تعهدات بدهی خود در زمان سررسید است.
شایان‌ذکر است که سرمایه در گردش منفی همیشه چیز بدی نیست، بلکه بسته به نوع کسب‌وکار می‌تواند خوب یا بد باشد. بااین‌حال، سرمایه در گردش منفی طولانی‌مدت می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
اجزای سرمایه در گردش
همه اجزای سرمایه در گردش را می‌توان در ترازنامه یک شرکت یافت، اگرچه ممکن است یک شرکت از همه عناصر سرمایه در گردش زیر استفاده نکند. به‌عنوان‌مثال، یک شرکت خدماتی می‌تواند به‌سادگی موجودی را در محاسبه سرمایه در گردش خود لحاظ نکند.
داراییهای جاری و بدهیهای جاری از اجزای تشکیل‌دهنده سرمایه در گردش هستند:
داراییهای جاری
برای درک بهتر مفهوم سرمایه در گردش باید نگاهی به معنی دارایی جاری بیندازیم.
به تمام داراییهای متعلق به شرکت که می‌توان ظرف مدت یک سال به وجه نقد تبدیل کرد، دارایی جاری گفته می‌شود. دارایی‌هایی که ارزش آنها در حساب داراییهای جاری ثبت شود، جزو داراییهای جاری به‌حساب آورده می‌شوند.
به‌عنوان‌مثال، وجه نقد، تمام حساب‌های دریافتی از مشتریان که ظرف سال مالی وصول می‌شوند، موجودی سهام، اوراق بهادار قابل‌فروش، بدهیهای پیش‌پرداخت، همگی دارایی جاری محسوب می‌شوند.
حال نگاهی به انواع داراییهای جاری می‌اندازیم:
پول نقد و معادل‌های نقدی
تمام پولی که شرکت در دست دارد اعم از ارز خارجی و انواع خاصی از سرمایه‌گذاری‌ها مانند حساب‌های بازار پول با ریسک بسیار کم و دوره‌های سرمایهگذاری، همگی در دسته معادل‌های نقدی قرار می‌گیرند.
موجودی کالا
تمام کالاهای فروخته نشده و انبارشده به‌نوعی دارایی جاری محسوب می‌شود. این موارد شامل مواد خام خریداری شده برای تولید، کالاهای نیمه مونتاژ شده که در حال تولید هستند و کالاهای نهایی که هنوز فروخته نشده‌اند، است.
حساب‌های دریافتنی
حساب‌های دریافتنی در واقع تمام مطالبات مربوط به نقدینگی برای اقلام فروخته شده به‌صورت اعتباری است، بنابراین اگر شرکتی کالایی را فروخته باشد و پول آن را طلب داشته باشد، این طلب جزو حساب‌های دریافتنی است.
هزینه‌های پیش‌پرداخت
تمام هزینه‌هایی که بهعنوان پیش‌پرداخت دریافت شدهاند نیز دارایی جاری محسوب می‌شوند.
بدهیهای جاری
ازآنجایی‌که یک‌سوی دیگر سرمایه در گردش به بدهیهای جاری وصل است، لازم است به طور مختصر راجع به این اصطلاح نیز اطلاعات کسب کنیم.
بدهیهای جاری تعهدات مالی کوتاهمدت یک شرکت هستند که ظرف یک سال سررسید می‌شوند.
حساب‌های پرداختی، بدهیهای کوتاهمدت، سود سهام و مالیات‌بردرآمد جزو بدهیهای جاری محسوب می‌شوند. این بدهیهای جاری معمولاً با استفاده از داراییهای جاری تسویه می‌شوند.
حساب‌های پرداختنی
تمام صورت‌حساب‌های پرداخت نشده به فروشندگان برای لوازم خریداری شده، مواد خام، آب و برق، مالیات بر دارایی، اجاره یا هر هزینه عملیاتی دیگری که شرکت به یک شخص ثالث بدهکار است.
دستمزدهای قابل‌پرداخت
کلیه حقوق و دستمزدهایی که باید به کارکنان پرداخت شود جزو بدهیهای جاری محسوب می‌شوند.
بخش جاری بدهی بلندمدت
منظور تمام پرداخت‌های کوتاهمدت مربوط به بدهیهای بلندمدت است. بیایید با یک مثال این مورد را بهتر درک کنیم. فرض کنید شرکتی انبار خود را تأمین مالی می‌کند و باید در طی 10 سال حساب خود را با فروشندگان تسویه کند.
12 ماه اول جزو بدهی کوتاهمدت و 9 سال باقی‌مانده جزو بدهی بلندمدت در نظر گرفته می‌شود. باید توجه داشت که هنگام محاسبه سرمایه در گردش فقط همان 12 ماه ابتدایی لحاظ می‌شود.
مالیات
تمام مالیات‌هایی که باید به ارگان‌های دولتی پرداخت شوند، بدهی جاری محسوب می‌شوند و معمولاً ماهیت کوتاهمدت دارند.
سود سهام‌داران
یکی دیگر بدهیهای جاری سودی است که باید از سوی شرکت به سهام‌داران پرداخت شود.
درآمد دریافت نشده
اگر یک شرکت پروژه‌ای را قبول کند و از مشتری پول دریافت کند، اما نتواند کار را تکمیل کرده و تحویل دهد ممکن است مجبور شود کل مبلغ گرفته شده را بازگرداند.
نسبت بازده سرمایه در گردش چیست؟
اگر سود خالص شرکت پیش از کسر مالیات را بر کل سرمایه در گردش تقسیم کنیم، نسبت بازده سرمایه در گردش به دست می‌آید.
هر چه این نسبت عدد بالاتری به دست آید، نشاندهنده این است که شرکت به طور مداوم داراییهای جاری خود را به محصول یا خدمات و… تبدیل می‌کند و سپس با فروش آنها مجدد دارایی کسب می‌نماید.
هر چه چرخه تبدیل دارایی به کالا و بعد کالا به دارایی بیشتر و سریع‌تر باشد، میزان بازدهی سرمایه در گردش بالاتر است. هر شرکت برای بالاتر بردن بازده سرمایه در گردش باید تلاش کند با داراییهای خود محصول تولید کند و محصول خود را بفروشد و به دارایی تبدیل کند.
تفاوت سرمایه ثابت و سرمایه در گردش چیست؟
مفهوم سرمایه در گردش را به طور کامل شرح دادیم، اما مفهومی دیگر به نام سرمایه ثابت یا دارایی ثابت نیز وجود دارد.
باتوجه‌به تعریف هر دو مفهوم می‌توان به‌سادگی فرق سرمایه ثابت و سرمایه در گردش را متوجه شد. در مفهوم سرمایه در گردش سرعت نقدشوندگی اهمیت زیادی دارد، حال‌آنکه در سرمایه ثابت معمولاً امکان نقدشوندگی سریع، پایین است.
از سوی دیگر سرمایه ثابت اغلب به‌صورت داراییهای ثابتی هستند که عمر طولانی دارند و می‌توان از آنها در درازمدت بهره برد، اما سرمایه در گردش در یک دوره مالی مشخص فرازوفرود بسیاری را تجربه می‌کند و به‌صورت درازمدت در نظر گرفته نمی‌شود.
مدیریت سرمایه در گردش چیست؟
مدیریت سرمایه در گردش یک استراتژی تجاری است که به‌منظور اطمینان از عملکرد کارآمد شرکت مورداستفاده قرار میگیرد. این استراتژی با نظارت و استفاده از دارایی‌ها و بدهیهای جاری، مؤثرترین راه برای سود بردن از آنها را ارائه میدهد.
در حقیقت هدف اصلی مدیریت سرمایه در گردش، توانمند ساختن شرکت برای حفظ جریان نقدی کافی برای تأمین هزینه‌های عملیاتی کوتاهمدت و پرداخت بدهی‌ها است.
مولفه‌های اصلی مدیریت سرمایه در گردش، پول نقد، مطالبات و بدهی‌ها هستند و اگر شرکتی قصد دارد با موفقیت تجارت خود را ادامه دهد باید این موارد را به طور مداوم و دقیق رصد کند.
مدیریت سرمایه در گردش، موجودی و حساب‌های دریافتنی و پرداختنی را مدیریت می‌کند و از طریق استفاده بهینه از منابع مالی، کیفیت سود شرکت را بهبود می‌بخشد.
در مدیریت سرمایه در گردش برخی نسبت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند که در ادامه به شرح هر یک می‌پردازیم:
نسبت جاری
نسبت جاری یا نسبت سرمایه در گردش از تقسیم داراییهای جاری بر بدهیهای جاری حاصل می‌شود. این نسبت یک شاخص کلیدی از سلامت مالی یک شرکت است، زیرا توانایی آن را در انجام تعهدات مالی کوتاهمدت خود نشان میدهد.
اگر نسبت سرمایه در گردش زیر 1 باشد به این معنی است که شرکت بدهیهای بیشتری نسبت به دارایی کوتاهمدت دارد و ممکن است در انجام تعهدات مالی خود با مشکل مواجه شود.
نسبت جاری 1.2 تا 2 مطلوب در نظر گرفته می‌شود، زیرا در این صورت شرکت داراییهای جاری بیشتری در مقایسه با بدهی‌ها دارد.
بااین‌حال، اگر نسبت بالاتر از 2 باشد ممکن است نشان دهد که شرکت به طور مؤثر از داراییهای خود برای افزایش درآمد و رشد استفاده نمیکند و میزان دارایی‌ها بسیار بیشتر از بدهی‌ها است.
نسبت گردش موجودی
یکی دیگر از معیارهای مهم مدیریت سرمایه در گردش، نسبت گردش موجودی است.
برای پیشبرد تجارت با حداکثر کارایی و سودآوری، یک شرکت حتماً باید موجودی کافی در دسترس داشته باشد تا نیازهای مشتریان را برآورده کند. بااین‌وجود، شرکت همچنین باید تلاش کند تا هزینه‌ها و ریسک را به حداقل برساند.
نسبت گردش موجودی از تقسیم بهای تمام شده کالای فروخته شده بر میانگین موجودی کالا به دست می‌آید.
هدف از محاسبه نسبت گردش موجودی تخمین قابلیت تبدیل موجودی کالا به وجه نقد است. اگر نسبت پایین باشد به این معناست که موجودی کالا بیش از موردنیاز است، بنابراین شرکت می‌تواند تولید را کاهش دهد.
اگر این نسبت عدد بزرگی را نشان دهد، یعنی تعداد کالاهای تولید شده کم است و ممکن است منجر به نارضایتی مشتریان شود.
نسبت فروش به سرمایه در گردش
اگر بخواهیم تأثیر سرمایه در گردش بر میزان فروش شرکت را محاسبه کنیم می‌توانیم از این نسبت استفاده نماییم و فروش را بر سرمایه در گردش تقسیم کنیم.
افزایش این نسبت نشاندهنده دو رخداد است: اول اینکه ممکن است سرمایه در گردش ما کاهش یافته باشد و دوم احتمال دارد فروش افزایش یافته باشد.
محدودیت‌های سرمایه در گردش چیست؟
سرمایه در گردش می‌تواند برای تعیین سلامت کوتاهمدت یک شرکت بسیار روشنگر و مفید واقع شود. بااین‌حال، برخی نکات منفی در محاسبه آن وجود دارد که گاهی اوقات سبب می‌شود این معیار نتواند به‌درستی عمل کند و بهجای روشنگری، گمراه‌کننده باشد.
اولین نکته منفی این است که سرمایه در گردش همواره در حال تغییر است.
اگر یک شرکت به طور کامل در حال فعالیت باشد، این احتمال وجود دارد که حساب‌های دارایی جاری و بدهی جاری تغییر کند، بنابراین ممکن است درحالی‌که اطلاعات مالی از پیش ثبت شدهاند، وضعیت سرمایه در گردش شرکت تغییر کرده باشد و دیگر مطابق با آن اطلاعات ثبت‌شده نباشد.
مورد دوم این است که سرمایه در گردش انواع خاصی از حساب‌های اساسی را در نظر نمی‌گیرد.
به‌عنوان‌مثال، شرکتی را تصور کنید که داراییهای جاری آن صددرصد به حساب‌های دریافتنی وابسته است. اگرچه شرکت ممکن است سرمایه در گردش مثبتی داشته باشد، اما سلامت مالی آن کاملاً به این بستگی دارد که آیا مشتریانش به‌موقع بدهیهای خود را تسویه می‌کنند یا خیر؟
اگر مشتریان پرداخت بدهی‌ها را به تعویق بیندازند، شرکت برای تأمین مالی بدهیهای جاری خود به دردسر خواهد افتاد.
از سوی دیگر ارزش دارایی‌ها می‌تواند به‌سرعت کاهش پیدا کند. مثلاً اگر یکی از مشتریان اصلی اعلام ورشکستی کند، ارزش موجودی حساب‌های دریافتنی از آن مشتری به خطر می‌افتد.
در واقع ممکن است شرکت دیگر نتواند بدهی خود را وصول کند، بنابراین سرمایه در گردش یک شرکت ممکن است صرفاً بر اساس نیروهای خارج از کنترل آن، تغییر کند.
در نهایت، در محاسبه سرمایه در گردش فرض می‌شود که تمام تعهدات بدهی مشخص هستند. این در حالی است که ممکن است توافق‌نامه‌ها فسق شوند یا در ثبت فاکتورها اشتباه رخ دهد.
سرمایه در گردش به‌شدت به شیوه‌های صحیح حسابداری، به‌ویژه کنترل داخلی و حفاظت از دارایی‌ها، متکی است.
سؤالات متداول
سرمایه در گردش چیست؟
سرمایه در گردش تفاضل داراییهای جاری و بدهیهای جاری است.
چرا محاسبه سرمایه در گردش مهم است؟
سرمایه در گردش بهعنوان معیاری برای تعیین سلامت مالی کوتاهمدت یک شرکت و نیز میزان نقدینگی آن مورداستفاده قرار میگیرد و ازاینجهت دارای اهمیت است.
آیا سرمایه در گردش بالا همیشه نشانه خوبی است؟
خیر، زیرا گاهی ممکن است نشاندهنده این باشد که شرکت از پول نقد مازاد خود برای سرمایهگذاری و رشد استفاده نمیکند و یا بهجای استفاده از وامهای کمبهره، منابع خود را مورداستفاده قرار میدهد.
سخن پایانی
برای رسیدن به قله‌های مالی و همچنین حفظ جایگاه تجاری لازم است با برخی اصطلاحات آشنا شویم.
سرمایه در گردش نیز یکی از همین اصطلاحات ضروری است که به‌منظور سنجش سلامت مالی کوتاهمدت شرکت‌ها مورداستفاده قرار میگیرد و کمک می‌کند یک شرکت بدون نیاز به دریافت منابع مالی خارجی، از عهده بدهیهای خود برآید.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایهگذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایهگذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایهگذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: