پوشش ریسک در بازارهای مالی چیست؟

پوشش ریسک (hedging) از مهم‌ترین مفاهیم حوزه مالی است که سرمایه‌گذاران و معامله‌گران مختلف قطعا با آن سروکار داشته و دارند. هر سرمایه‌گذار که به کاهش ریسک سرمایه‌‎‌گذاری خود علاقه دارد باید درباره پوشش ریسک اطلاعات و آگاهی داشته باشد.

در بازار سهام، پوشش ریسک راهی برای حفاظت از ارزش سبد سرمایه‌گذاری است. در اغلب موارد، این مسئله درست به اندازه افزایش ارزش پرتفوی اهمیت دارد.

معمولا درباره پوشش ریسک، گسترده‌تر و وسیع‌تر از این توضیحات بحث می‌شود. با این حال، پوشش ریسک، مفهوم پیچیده و سخت‌فهمی نیست. حتی اگر یک سرمایه‌گذار تازه‌کار باشید، یادگیری مفهوم پوشش ریسک و نحوه کارکرد آن می‌تواند برایتان مفید و سودمند باشد.

مروری بر نکات مهم

• پوشش ریسک، از استراتژی‌های مدیریت ریسک است. در این روش، برای جبران زیان‌های سرمایه‌گذاری، وارد پوزیشن معاملاتی مخالف در یک دارایی مرتبط می‌شوند.
• با پوشش ریسک، میزان ریسک کاهش می‌یابد و معمولا این کاهش ریسک، به طور همزمان باعث کاهش سود و بازدهی بالقوه می‌شود.
• کسی که قصد استفاده از ابزار پوشش ریسک را برای حفاظت از دارایی‌های خود داشته باشد، باید مبلغی را تحت عنوان حق پوشش ریسک یا پریمیوم (premium) بپردازد. برای مثال وقتی بیمه یا قرارداد اختیار معامله می‌خرید، مبلغی را به فروشنده بیمه یا قرارداد آپشن می‌پردازید که بر اثر آن بتوانید ریسک‌های خود را کاهش دهید؛ به این مبلغ پریمیوم گفته می‌شود.
• معمولا استراتژی‌های پوشش ریسک، با استفاده از ابزار مشتقه، مانند آپشن و فیوچرز (قراردادهای اختیار معامله و آتی) انجام می‌شوند.

پوشش ریسک چیست؟

بهترین راه برای درک پوشش ریسک این است که آن را به شکل یک نوع قرارداد بیمه ببینید.

وقتی افراد تصمیم می‌گیرند ریسک خود را پوشش دهند، در واقع خود را در مقابل اثرات نامطلوب یک رویداد منفی بر دارایی‌شان بیمه می‌کنند.

البته با این کار نمی‌توان جلوی همه اتفاقات منفی و نامطلوب را گرفت. با این حال اگر اتفاق بدی بیفتد و شما با پوشش ریسک، خود را از قبل آماده کرده باشید، اثرات منفی این اتفاق کاهش خواهد یافت.

در عمل و در دنیای واقعی، پوشش ریسک تقریبا در همه‌جا رخ می‌دهد. به عنوان نمونه اگر خانه خود را بیمه کنید، ریسک خود را در مقابل آتش‌سوزی، سرقت و سایر حوادث پیش‌بینی‌نشده پوشش داده‌اید.

مدیران پرتفوی یا سبد سرمایه گذاری، سرمایه گذاران حقیقی و شرکت‌ها، از تکنیک‌های پوشش ریسک استفاده می‌کنند تا کمتر در معرض ریسک‌های مختلف باشند. در علم مالی، برای اشاره به آسیب‌پذیری در برابر ریسک، از عبارت «exposure to risk» استفاده می‌شود.

در بازارهای مالی نمی‌توان به‌سادگی با پرداخت کارمزد سالانه یا ماهانه به یک شرکت بیمه، ریسک‌ها را پوشش داد.

پوشش ریسک‌های سرمایه‌گذاری به این معناست که از ابزار مالی یا استراتژی‌های بازار، برای جبران ریسک هرگونه حرکت نامطلوب قیمت استفاده کنیم. به بیان دیگر، سرمایه‌گذاران برای پوشش ریسک یک سرمایه گذاری، وارد معامله یا سرمایه گذاری دیگری می‌شوند.

از نظر فنی، برای این که بتوانید ریسک حرکت قیمت در جهت نامطلوب را پوشش دهید، باید روی دارایی‌هایی که با دارایی مورد نظر شما همبستگی منفی دارند، وارد معامله شوید. البته همچنان برای این نوع بیمه کردن هم لازم است که به شکلی، مبلغی را بپردازید.

برای مثال فرض کنید که سهام شرکت «الف» را خریداری کرده‌اید. با خرید یک قرارداد اختیار فروش (put option)، می‌توانید ریسک سرمایه‌گذاری خود را در برابر کاهش قیمت سهام پوشش دهید. البته همانطور که گفته شد، لازم است برای خرید این قرارداد آپشن، مبلغی را به عنوان پریمیوم بپردازید.

با توجه به همین مسئله است که در می‌یابیم کاهش ریسک، همواره به معنای کاهش سودهای بالقوه است. بنابراین هدف اصلی پوشش ریسک این است که زیان بالقوه را کاهش دهد، نه این که بازدهی بالقوه را به حداکثر برساند.

اگر سرمایه گذاری شما در جهت مطلوبتان پیش برود و باعث کسب سود شود، معمولا پوشش ریسک باعث کاهش سود بالقوه شما می‌شود. اما اگر در آن سرمایه گذاری دچار زیان شوید و پوشش ریسک شما موفقیت‌آمیز باشد، زیان خود را کاهش خواهید داد.

درک بیشتر مفهوم پوشش ریسک در بازارهای مالی

عموما تکنیک‌های پوشش ریسک در بازارهای مالی، همراه با استفاده از ابزار مشتقه مالی هستند. قراردادهای آتی و اختیار، رایج‌ترین ابزار مشتقه محسوب می‌شوند. با استفاده از ابزار مشتقه می‌توانید کاری کنید که زیان یک معامله با سودتان در قرارداد مشتقه جبران شود.

برای مثال فرض کنید که سهام یک شرکت حوزه فناوری مانند آلفابت (شرکت مادر گوگل) را خریداری کرده‌اید. ممکن است با این که رشد شرکت را در بلندمدت پیش‌بینی می‌کنید، نگران برخی زیان‌های کوتاه‌مدت در صنعت تکنولوژی باشید.

برای این که از سرمایه خود در برابر افت قیمت سهام این شرکت محافظت کنید، می‌توانید یک قرارداد پوت آپشن یا اختیار فروش برای سهام این شرکت خریداری کنید. با این کار، اختیار فروش سهام شرکت آلفابت را در یک قیمت مشخص (که به آن قیمت اعمال یا strike price گفته می‌شود) به دست خواهید آورد.

به این استراتژی، «married put» گفته می‌شود. اگر قیمت سهام خریداری‌شده شما به کمتر از قیمت اعمال قرارداد آپشن سقوط کند، زیان شما توسط سود حاصل از قرارداد پوت آپشن جبران می‌شود.

حال به یکی دیگر از مثال‌های کلاسیک پوشش ریسک می‌پردازیم. در این حالت با شرکتی سروکار داریم که وضعیتش وابسته به قیمت یک کالا یا کامودیتی خاص است. برای مثال، فرض کنید قصد خرید سهام یک شرکت پتروشیمی را دارید که نگران نوسانات قیمت نفت است. اگر قیمت نفت رشد زیادی کند، دست‌کم در کوتاه‌مدت، این شرکت با مشکلات شدیدی مواجه خواهد شد؛ زیرا نفت ماده اولیه این صنعت است و بنابراین، افزایش قیمت آن، به معنای افزایش هزینه‌ها و در نتیجه کاهش سود این شرکت خواهد بود.

برای این که این شرکت بتواند نااطمینانی خود درباره قیمت نفت را برطرف کند، می‌تواند وارد یک قرارداد آتی (futures contract) یا سلف (forward contract) شود. قرارداد آتی، نوعی ابزار پوشش ریسک است که به شرکت امکان خرید نفت را در قیمت مشخصی در تاریخ معینی در آینده می‌دهد. حالا شرکت پتروشیمی مورد نظر ما می‌تواند با خیال راحت به فعالیت خود ادامه دهد و نگرانی چندانی بابت نوسانات قیمت نفت در بازه کوتاه‌مدت نداشته باشد.

اگر قیمت نفت به بالاتر از قیمت مشخص‌شده در قرارداد آتی برسد، استراتژی پوشش ریسک نتیجه‌بخش خواهد بود؛ زیرا شرکت پتروشیمی مورد نظر می‌تواند با پرداخت قیمت کمتر بابت خرید نفت، پول ذخیره کند. اما حالا به حالت دیگری بپردازیم که در آن قیمت نفت کاهش می‌یابد. در این صورت، شرکت پتروشیمی به‌هرحال مجبور به پرداخت قیمت مشخص‌شده در قرارداد خواهد بود. بنابراین، در این حالت برای این شرکت بهتر است که ریسک خود را پوشش نداده باشد.

انواع بسیار مختلفی از قراردادهای آپشن و فیوچرز وجود دارند که باعث می‌شوند سرمایه‌گذار بتواند تقریبا هر ریسکی را پوشش دهد. از جمله این موارد می‌توان به سهام، کامودیتی‌ها، نرخ‌های بهره یا ارزهای مختلف اشاره کرد.

معایب پوشش ریسک

هر یک از استراتژی‌های پوشش ریسک، با هزینه‌ای همراه است. بنابراین، پیش از این که تصمیم بگیرید ریسک خود را پوشش دهید، باید فواید و مزایای بالقوه این کار را بررسی کنید. با این کار می‌توانید بفهمید که مزایای بالقوه پوشش ریسک برای شما از هزینه‌های آن بیشتر است یا خیر.

به خاطر داشته باشید که هدف از پوشش ریسک کسب پول نیست، محافظت در برابر زیان است. هزینه پوشش ریسک، اجتناب‌ناپذیر است. این هزینه‌ها می‌توانند هزینه خرید یک قرارداد آپشن یا سود از دست رفته به دلیل قرارگیری در سمت اشتباه یک قرارداد فیوچرز باشند.

ممکن است بخواهید پوشش ریسک را با بیمه مقایسه کنید. با این که چنین مقایسه‌ای در ظاهر به نظر منطقی و درست می‌رسد، در واقع بیمه بسیار دقیق‌تر عمل می‌کند.

وقتی که شما بیمه تهیه می‌کنید، زیان شما به صورت کامل توسط شرکت بیمه جبران می‌شود (البته معمولا باید مبلغ کاستنی یا deductible را از آن کم کرد). اما پوشش ریسک پرتفوی اصلا مسئله دقیق و بی‌نقصی نیست. همه‌چیز می‌تواند به‌سادگی به هم بریزد. با این که مدیران ریسک همیشه تلاش می‌کنند تا به پوشش ریسک کامل (perfect hedge) دست یابند، دست یافتن به چنین هدفی، در عمل بسیار دشوار است.

کاربرد پوشش ریسک برای شما

اکثر سرمایه‌گذاران هرگز وارد معاملات ابزار و قراردادهای مشتقه نمی‌شوند.

در حقیقت، بیشتر سرمایه‌گذارانی که از روش خرید و نگهداری (buy and hold) استفاده می‌کنند، تمامی نوسانات کوتاه‌مدت سرمایه‌گذاری خود را نادیده می‌گیرند.

برای این گروه از سرمایه‌گذاران، استفاده از پوشش ریسک، مزیت چندانی ندارد؛ زیرا این افراد اجازه می‌دهند که سرمایه‌گذاری‌شان همراه با روند کلی بازار رشد کند. بنابراین چرا باید پوشش ریسک را بیاموزند؟

حتی اگر قصد پوشش ریسک پرتفوی خود را نداشته باشید، باز هم باید نحوه کارکرد آن را یاد بگیرید. بسیاری از شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری از نوعی از پوشش ریسک استفاده می‌کنند.

برای مثال، شرکت‌های نفتی، ریسک خود را در برابر تغییرات قیمت نفت پوشش می‌دهند. یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بین‌المللی، ممکن است که ریسک خود را در برابر نوسانات نرخ ارزهای خارجی پوشش دهد. با برخورداری از دانش پایه‌ای و حداقلی از مسئله پوشش ریسک، می‌توان این سرمایه‌گذاری‌ها را بهتر درک و تحلیل کرد.

سخن آخر

ریسک، عنصری ضروری و در عین حال بی‌ثبات‌کننده در سرمایه‌گذاری است.

فارغ از این که چگونه سرمایه‌گذاری باشید، برخورداری از دانش ابتدایی از استراتژی‌های پوشش ریسک، می‌تواند باعث آگاهی بیشتر شما از نحوه حفاظت سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها از دارایی و سرمایه‌شان شود.

ممکن است شما بخواهید استفاده‌های پیچیده ابزار مشتقه را در معاملات خود به کار بگیرید یا تصمیم بگیرید که چنین کاری نکنید. در هر صورت، اطلاع از نحوه کارکرد پوشش ریسک می‌تواند درک شما را از بازار بهتر و عمیق‌تر کرده و شما را به سرمایه‌گذار بهتری تبدیل کند.

شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:

• می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
• در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید

برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

نام شرکت	ویژگی‌ها	امتیاز	لینک ثبت‌نام
کارگزاری آگاه	باشگاه مشتریان با جایزه نرم‌افزار معاملاتی پیشرفته دریافت اعتبار معاملاتی خرید آنلاین صندوق‌ سرمایه‌گذاری ثبت‌نام آنلاین برای کد بورسی

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نام خدمات	ویژگی‌ها	لینک ثبت‌نام
دوره‌های آموزش تحلیل تکنیکال	دوره‌های حضوری + غیرحضوری شناخته‌شده‌ترین اساتید در سطح مقدماتی، متوسط و پیشرفته ارائه مدرک معتبر گذراندن دوره