نسبت دوپونت (به انگلیسی Dupont) یکی از فاکتورهای مهم در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران برای انتخاب یک شرکت است که اولین بار اوایل قرن 19 توسط یکی از کارمندان شرکت دوپونت معرفی شد.
این نسبت فاکتورهای مؤثر بر میزان بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) را می‌سنجد. به‌این‌ترتیب درک این نکته که نسبت دوپونت چیست به سرمایه‌گذاران، در انتخاب دارایی مناسب‌تر کمک می‌کند.
عناوین مطلب:
هرگونه تغییری در دارایی‌های شرکت، قیمت محصولات، اتوماسیون، گرفتن وام و غیره می‌تواند این فاکتور را تحت تاثیر قرار دهد.
نکات کلیدی
- تحلیل دوپونت، چارچوبی برای تحلیل عملکرد بنیادین سازمان‌ها و محرک‌های مختلف بازده حقوق صاحبان سهام سازمان که اولین بار شرکت دوپونت آن را معرفی کرد.
- دونالدسون براون که کارمند شرکت دوپونت بود، این فرمول را در سال 1914 ارائه کرد.
- سرمایه‌گذاران با استفاده از ابزارهای تحلیلی نظیر نسبت دوپونت می‌توانند کارایی عملیاتی دو شرکت مختلف را با هم مقایسه کنند. مدیران نیز متوجه نقاط ضعف خود می‌شوند تا تمرکز بیشتری بر آن قرار دهند.
نسبت دوپونت چیست؟
سرمایه‌گذاران با استفاده از تجزیه ROE می‌توانند روی معیارهای مختلف عملکرد مالی سازمان به‌صورت جداگانه تمرکز کنند تا نقاط ضعف و قوت آن را بشناسند. ابزارهای تحلیل دوپونت در دو نوع سه و پنج مرحله‌ای وجود دارند.
نسبت دوپونت در سال 1914 توسط دونالدسون براون که کارمند شرکت دوپونت بود توسعه یافت. او توضیح داد که نسبت دوپونت چیست و در فرمول آن، میزان درآمد، سرمایه‌گذاری و سرمایه در گردش را در قالب میزان بازگشت سرمایه (ROI) با هم ترکیب کرد.
به‌این‌ترتیب این معیار به‌عنوان یک استاندارد برای همه بخش‌های دوپونت در نظر گرفته شده و سایر شرکت‌ها هم آن را تایید کردند.
کاربرد مدل دوپونت در ارزیابی اجزای سازنده ROE یک شرکت است. به‌این‌ترتیب سرمایه‌گذار می‌تواند تعیین کند کدام فعالیت‌های مالی موجب افزایش یا کاهش ROE آن شرکت می‌شوند و به‌این‌ترتیب امکان مقایسه بازده عملیاتی دو شرکت مشابه فراهم می‌گردد.
به‌این‌ترتیب سرمایه‌گذار می‌تواند شرکتی که سهام آن بهترین بازدهی را دارد انتخاب نماید و مدیران هم با شناسایی نقاط ضعف و قوت خود به بهبود و تقویت شرکت می‌پردازند.
به‌طورکلی سه معیار اصلی بر میزان ROE سازمان‌ها اثر دارند:
- بازده عملیاتی که به واسطه حاشیه سود خالص یا درآمد خالص تقسیم بر میزان کل فروش یا درآمد محاسبه می‌شود.
- بازده مصرف دارایی که با نسبت گردش دارایی اندازه‌گیری می‌شود.
- اهرم مالی، معیاری که با ضریب سهام اندازه گرفته شده و برابر با میزان متوسط دارایی تقسیم بر میزان متوسط حقوق صاحبان سهام است.
بیشتر بخوانید: 4 روش برای ارزش گذاری سهام شرکت‌ها در ایران
فرمول و نحوه محاسبه نسبت دوپونت
فرمول سیستم دوپونت، حالت توسعه‌یافته فرمول بازده حقوق صاحبان سهام است که با ضرب حاشیه سود خالص (Net Profit Margin) در گردش دارایی (AT) در ضریب حقوق صاحبان سهام (EM) به دست می‌آید.
هر کدام از اجزای این فرمول سیستم دوپونت نیز به شکل‌های جداگانه‌ای باید محاسبه شوند.
حاشیه سود خالص حاصل تقسیم درآمد خالص (میزان سود به‌دست‌آمده پس از کسر همه هزینه‌ها) بر میزان عایدی شرکت ناشی از همه محصولات و خدمات، اجاره‌ها، وام‌ها یا سودهایی که به دست می‌آورد.
به مورد اول Net Income و به دومی Revenue می‌گویند.
AT یا گردش دارایی حاصل تقسیم میزان فروش خالص بر میزان متوسط کل دارایی‌هاست.
حقوق صاحبان سهام یا EM نیز حاصل تقسیم متوسط کل دارایی‌ها بر متوسط حقوق سهامداران است.
مولفه‌های نسبت دوپونت
نسبت دوپونت عوامل مؤثر بر میزان حقوق صاحبان سهام یا ROE را به مولفه‌های سازنده آن می‌شکند تا تعیین کند کدام‌یک از این فاکتورها بیش از سایرین در تغییر میزان ROE اثر داشته‌اند.
فاکتور حاشیه سود خالص
همان‌طور که اشاره کردیم این فاکتور نسبت سود نهایی را در مقایسه با کل درآمد یا کل فروش نشان می‌دهد و یکی از مهم‌ترین معیارها در تعیین میزان سودآوری شرکت است.
فرض کنید یک کالا یا خدمت به مبلغ 125 هزار تومان فروخته می‌شود.
شرکت پس از کسر هزینه‌هایی مثل اجاره انبار، حقوق پرسنل، بیمه، مالیات، سود بانکی و غیره، میزان سود به 25 هزار تومان می‌رسد که نشان می‌دهد حاشیه سود خالص آن کسب‌وکار 20 درصد است که حاصل تقسیم 125 بر 25 می‌باشد.
به‌این‌ترتیب می‌بینیم افزایش حاشیه سود یا کاهش هزینه‌های جانبی می‌تواند باعث افزایش ROE شود.
به‌همین‌دلیل است که وقتی شرکت‌ها در دستورالعمل‌های خود برای تعیین میزان حاشیه سود یک محصول، تغییر قیمت یا کاهش هزینه‌ها باعث می‌شود سهام آن شرکت نیز دچار نوسان زیادی گردد.
چراکه میزان سود سهامداران تحت تاثیر قرار می‌گیرد و ممکن است اقدام به خرید یا فروش بیشتری کنند.
فاکتور میزان گردش دارایی
نسبت گردش دارایی نشان می‌دهد که یک شرکت چه میزان از دارایی‌های خود را برای درآمدزایی به کار می‌گیرد.
فرض کنید شرکتی 500 میلیون تومان دارایی دارد و در طول یک سال توانسته 3 میلیارد تومان یعنی 6 برابر میزان دارایی خود درآمد کسب کند. بنابراین میزان گردش دارایی آن 6 است.
بیشتر بخوانید: نسبتهای مالی چیست؟ + تعریف و فرمول 20 نسبت مالی!
نسبت گردش دارایی در هر کسب‌وکاری و در هر صنعتی متفاوت از دیگری است.
مثلا ممکن است یک خرده‌فروشی، با فروش محصولات خود با تخفیف بالا و کسب حاشیه سود کم اما پرتعداد، گردش دارایی زیادی داشته باشد. درحالی‌که یک شرکت بزرگ صنعتی به‌خاطر هزینه‌های مختلف برق، تاسیسات، نیروی کار و غیره نسبت گردش دارایی کمتری را تجربه کند.
میزان گردش دارایی می‌تواند برای مقایسه شرکت‌ها هم مفید باشد.
ازآنجایی‌که متوسط دارایی‌ها، مولفه‌هایی مثل فهرست اموال شرکت را هم شامل می‌شود هرگونه تغییری در این نرخ می‌تواند نشان‌دهنده کند یا تندتر شدن سرعت فروش باشد و آن را نسبت به سایر معیارهای مالی، زودتر نشان دهد. به‌طورکلی افزایش گردش دارایی موجب بهبود ROE می‌شود.
فاکتور حقوق صاحبان سهام یا اهرم مالی
اهرم یا حقوق صاحبان سهام به معنی تحلیل غیرمستقیم استفاده شرکت از دارایی برای تامین مالی دارایی‌هایش است.
فرض می‌کنیم دارایی یک شرکت 500 میلیون و 125 میلیون دارایی سهام مالکان است. ترازنامه می‌گوید این شرکت 375 میلیون تومان بدهی دارد (حقوق صاحبان سهام برابر است با میزان بدهی‌ها منهای میزان دارایی‌ها) .
اگر شرکت برای خرید دارایی‌های بیشتر مثلا اتوماسیون، وام بگیرد این نسبت بیشتر می‌شود. حساب‌هایی که برای محاسبه حقوق صاحبان سهام استفاده می‌شود، هر دو در ترازنامه قرار دارند.
به‌این‌ترتیب تحلیلگران میزان دارایی متوسط را به میزان سهام متوسط تقسیم می‌کنند نه میزان بالانس انتهای دوره.
به‌این‌ترتیب داریم:
اهرم مالی یا میزان حقوق صاحبان سهام برابر است با میزان متوسط دارایی‌ها بر میزان متوسط سهام که در این مثال 500 تقسیم بر 125 می‌شود که برابر است با 4 است.
بیشتر شرکت‌ها برای رشد خود از سرمایه‌ای که سهامداران وارد شرکت می‌کنند به‌صورت بدهی استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: هر آنچه که باید درباره نسبت D/E (بدهی به حقوق صاحبان سهام) بدانید!
درصورتی‌که شرکت از هیچ لوریجی بهره نبرد در مقایسه با همتایان خود دچار مضیقه می‌شود. بااین‌حال استفاده از بدهی بیش‌ازحد به منظور افزایش نسبت لوریج مالی و در نتیجه افزایش ROE نیز می‌تواند خطرناک باشد.
بااین‌حال نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که برخی شرکت‌ها زمانی از میانگین ترازنامه استفاده می‌کنند که یکی از مولفه‌های آنها معیار صورت درآمد باشد.
در موردی که در بالا ذکر شد، نیازی به در نظر گرفتن میانگین نیست چراکه در خود فرمول سیستم دوپونت در نظر گرفته می‌شود.
مقایسه نسبت دوپونت با بازده حقوق صاحبان سهام (ROE)
سرمایه‌گذاران و تحلیل گران می‌توانند با استفاده از نسبت دوپونت بررسی کنند که چه چیزی باعث تغییر ROE می‌شود و چرا یک ROE را بالا یا پایین در نظر می‌گیرند.
به این معنی که تحلیل دوپونت می‌تواند به استنباط اینکه آیا سودآوری، استفاده از دارایی‌ها یا بدهی‌های آن باعث تغییر ROE می‌شود کمک کند.
معایب به‌کارگیری تحلیل دوپونت
مهم‌ترین مسئله‌ای که در تحلیل دوپونت وجود دارد این است که با وجود گسترده بودن، اما همچنان متکی به معادلات حسابداری و داده‌هایی است که ممکن است دستکاری شده باشند.
بعلاوه، تحلیل دوپونت حتی با اینکه جامع است، به ما نمی‌گوید چرا نسبت‌ها بالا یا پایین هستند، یا اینکه باید بالا در نظر گرفته شوند یا پایین.
مثالی از به‌کارگیری تحلیل دوپونت
در این قسمت برای نشان دادن نحوه عملکرد نسبت دوپونت یک مثال می‌آوریم. فرض کنید یک سرمایه‌گذار در حال بررسی دو شرکت SuperCo و Gear است.
هردوی این شرکت‌ها در مقایسه با سایر شرکت‌های هم‌گروه خود بازده سهامشان را بهبود داده‌اند که درصورتی‌که این شرکت‌ها از دارایی‌ها به شکل بهتری استفاده کنند یا حاشیه سودشان را بهبود دهند می‌تواند چیز خوبی باشد.
سرمایه‌گذاران برای انتخاب شرکتی که سود بیشتری به آنها می‌دهد از تحلیل دوپونت استفاده می‌کنند تا ببینند کدام شرکت ROE خود را بهبود می‌دهد و در کدام شرکت، چنین بهبودی پایدار است.
همان‌طور که می‌بینید شرکت SuperCo حاشیه سود خود را از طریق افزاش درآمد خالص و کاهش دارایی‌ها بهبود بخشیده است.
این تغییرات باعث بهبود حاشیه سود و گردش دارایی آن شد. به‌این‌ترتیب ممکن است سرمایه‌گذاران بگویند این شرکت برخی بدهی‌های خود را کاهش داده چون میانگین قیمت سهم، ثابت بوده است.
سرمایه‌گذاران با بررسی دقیق‌تر شرکت Gear متوجه می‌شوند که کل تغییر ROE آن به‌خاطر افزایش لوریج مالی بوده است. به این معنی که شرکت پول بیشتری قرض کرده که میانگین حقوق صاحبان سهام را کاهش می‌دهد.
سرمایه‌گذاران نگران‌اند چراکه بدهی بیشتر، باعث تغییر درآمد کلی، درآمد خالص یا حاشیه سود شرکت نشده است. به‌این‌ترتیب، ممکن است افزایش لوریج باعث افزایش واقعی ارزش شرکت نشود.
بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع صورت‌های مالی و اهمیت آن در حسابرسی شرکت‌ها
مثال دنیای واقعی
در مثال واقعی‌مان شرکت والمارت (WMT) را برای سال مالی منتهی به 31 ژانویه 2021 در نظر می‌گیریم. این شرکت در گزارش خود آورده است که:
- درآمد خالص در طی 12 ماه (TTM) حدود 4.75 میلیارد دلار بوده است.
- میزان عایدی (Revenue) برابر 559.2 میلیارد دلار
- میزان دارایی‌ها برابر 252.5 میلیارد دلار
- حقوق صاحبان سهام برابر 80.9 میلیارد دلار
با توجه به این اطلاعات می‌توانیم استنباط کنیم که:
- حاشیه سود 0.8 درصد که حاصل تقسیم 4.75 بر 559.2 دلار است.
- گردش دارایی 2.22 درصد و حاصل تقسیم 559.2 بر 252.5 میلیارد دلار است.
- لوریج مالی یا ضریب حقوق صاحبان سهام برابر 3.12 و حاصل تقسیم 252.5 بر 80.9 میلیارد دلار است.
با توجه به این اعداد و ارقام، بازده حقوق صاحبان سهام والمارت یعنی میزان ROE آن در این سال مالی برابر با 5.5 درصد است (0.8%*2.22*3.12).
نسبت دوپونت به ما چه می‌گوید؟
تحلیل دوپونت تکنیک مفیدی است که برای تجزیه محرک‌های مختلف بازده حقوق صاحبان سهام در کسب‌وکارها استفاده می‌شود.
سرمایه‌گذاران با بررسی این فاکتور متوجه می‌شوند که کدام فعالیت‌های مالی در تغییر ROE تاثیر بیشتری دارند. سرمایه‌گذاران می‌توانند برای مقایسه بازده عملیاتی دو شرکت مشابه از این نوع تحلیل استفاده کنند.
تفاوت نسبت دوپونت 3 و 5 گامی
نسبت دوپونت دو نوع است. یک نوع آن از تجزیه ROE در سه گام و دیگری در پنج گام استفاده می‌کند.
فرمول سه گامی محاسبه دوپونت ، ROE را به سه مولفه بسیار مهم تقسیم می‌کند که در فرمول زیر می‌بینید:
اما نسخه پنج مرحله‌ای به‌صورت زیر است:
در این فرمول سیستم دوپونت داریم:
- EBT: میزان درآمد قبل از مالیات
- S: فروش
- A: دارایی‌ها
- E: سهام
- TR: نرخ مالیات
محدودیت‌های استفاده از تحلیل دوپونت
بااینکه تحلیل دوپونت برای مدیران، تحلیل گران و سرمایه‌گذاران ابزار مفیدی است اما خالی از ضعف هم نیست.
اما ضعف‌های نسبت دوپونت چیست؟ این ابزار، ماهیت گسترده‌ای دارد به این معنی که نیاز به چندین ورودی دارد و نتیجه آن به میزان درستی و دقت ورودی‌ها وابسته است.
این ابزار از ترازنامه و صورت درآمد شرکت استفاده می‌کند که ممکن است خیلی هم دقیق نباشند. حتی اگر داده‌های بکار رفته برای محاسبه، مطمئن باشند باز هم مشکلات احتمالی دیگری مثل سخت بودن تعیین خوب یا بد بودن مقادیر در مقایسه با هنجارهای آن صنعت وجود دارد.
عوامل فصلی وابسته به صنعت هم می‌توانند مهم باشند چون باعث ایجاد اختلال در نسبت‌ها می‌شوند.
مثلا برخی شرکت‌ها همیشه در زمان خاصی از سال، فهرست دارایی بیشتری دارند. شیوه‌های مختلف حسابداری در شرکت‌های مختلف نیز باعث دشواری محاسبه دقیق فاکتورها و تعیین مدل دوپونت می‌شود.
جمع‌بندی
نسبت دوپونت یکی از فاکتورهای مهمی است که اکثر سرمایه‌گذاران قبل از اقدام به خرید یک دارایی به بررسی آن می‌پردازند.
این فاکتور نشان می‌دهد میزان بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) چقدر خواهد بود. محاسبه دوپونت نیازمند محاسبه عوامل مختلفی است که صحت و دقت آنها در هر شرکت و با توجه به نوع انجام عملیات‌های حسابداری می‌تواند متفاوت باشد و این چالشی به حساب می‌آید.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: