قبل از توضیح قراردادهای آتی همیشگی یا دائمی (Perpetual)، بیایید قراردادهای آتی را با هم مرور کنیم:
قرارداد آتی یا فیوچرز (Futures) یک توافقنامه برای خرید یا فروش کالا، ارز یا دارایی دیگر با قیمتی از پیش تعیین شده در تاریخ آینده است.
برخلاف بازار اسپات، در بازار آتی (فیوچرز) معاملات فورا تکمیل نمی‌شود بلکه طرفین معامله قراردادی را معامله می‌کنند که تکمیل معامله را به یک تاریخ در آینده موکول می‌کند.
عناوین مطلب:
در یک بازار آتی، معامله‌گران اجازه ندارند بصورت مسقیم آن دارایی دیجیتال یا کالا را خرید یا فروش کنند. بلکه آنها یک قرارداد که نماینده آن دارایی یا کالاست را معامله می‌کنند و معامله واقعی دارایی در آینده (سررسید قرارداد) انجام می‌گیرد.
به عنوان یک مثال ساده، بازاری که در آینده یک کالای فیزیکی مانند طلا یا زعفران معامله می‌شود را در نظر بگیرید. در برخی بازارهای آتی سنتی، این قراردادها برای تحویل به خریدار علامتگذاری می‌شوند به این معنا که تحویل فیزیکی کالا وجود دارد.
در نتیجه، طلا یا زعفران یا هر کالای دیگری باید در مکان مناسب نگهداری و انتقال یابد که باعث ایجاد هزینه‌های اضافه می‌شود.
اما در حال حاضر بیشتر بازارهای آتی دارای فرایند تسویه نقدی (Cash settlement) هستند به این معنی که فقط معادل نقدی قرارداد تسویه می‌شود و هیچ کالای فیزیکی تحویل داده نمی‌شود.
علاوه بر این، قیمت طلا یا زعفران در یک بازار آتی (متناسب با تاریخ قرارداد) می‌تواند متفاوت از قیمت فعلی باشد.
هرچقدر مدت زمان قرارداد بیشتر باشد، هزینه نقل و انتقال کالای فیزیکی بیشتر، عدم اطمینان از قیمت کالا یا دارایی در آینده بالاتر و در نتیجه اختلاف قیمت قرارداد با بازار سنتی زیادتر می‌شود.
چرا افراد در بازار آتی معامله می‌کنند؟
- پوشش ریسک و مدیریت ریسک: دلیل اصلی ایجاد بازار آتی و قراردادهای فیوچرز، پوشش و مدیریت ریسک بود.
- معامله برای کسب سود از افت قیمت: معامله‌گران در بازار آتی می‌توانند با باز کردن موقعیت معاملاتی Short، از افت قیمت سود بدست آورند.
- اهرم معاملاتی: معامله‌گران می‌توانند با چندین برابر موجودی حساب‌شان معامله کنند.
قراردادهای آتی همیشگی (Perpetual Futures Contract) چیست؟
قرارداد آتی یا فیوچرز (Futures) از نوع همیشگی یا دائمی (Perpetual) در بازار ارزهای دیجیتال رونق زیادی پیدا کرده است.
قراردادهای پرپچوال، نوعی خاصی از قراردادهای فیوچرز هستند که تاریخ انقضا ندارند.
بنابراین معاملات پرپچوال فیوچرز، به معنای معاملات آتی دائمی یا همیشگی هستند.
قراردادهای آتی معمول، دارای تاریخ انقضا هستند ولی در ترید قراردادهای پرپچوال چنین چیزی وجود ندارد و زمانی که معامله‌گر هر زمان تصمیم به بستن معامله بگیرد می‌تواند معامله را ببندد (تسویه کند).
علاوه بر این، انجام معاملات در قراردادهای پرپچوال (perpetual) معمولا براساس قیمت شاخص انجام می‌گیرد.
این قیمت شاخص، از متوسط قیمت یک دارایی در بازار Spot (معاملات معمول) و حجم آنها محاسبه می‌شود.
به همین دلیل برخلاف قراردادهای آتی معمول، قیمت در قراردادهای perpetual اغلب برابر یا بسیار نزدیک به قیمت فعلی بازار است.
با این حال، در شرایطی که بازار دچار نوسانات ناگهانی و سریع می‌شود، قیمت Mark ممکن است از قیمت بازار Spot کمی فاصله بگیرد.
در قراردادهای آتی پرپچوال (perpetual) که اغلب در صرافی‌های ارز دیجیتال قابل انجام است، اصطلاحات متعددی مشاهده می‌شود که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم:
1. مارجین اولیه (initial margin) چیست؟
مارجین اولیه، مبلغ سرمایه اولیه‌ای است که شما باید بپردازید تا بتوانید یک موقعیت معاملاتی با اهرم باز کنید.
برای مثال در ارز دیجیتال می‌توانید با داشتن 1000 دلار، یک موقعیت معاملاتی 10,000 دلاری باز کند (اهرم 10 برابر).
1000 دلار یا USDT که در این معامله وارد می‌کنید، مارجین اولیه شماست که 10 درصد از کل معامله است.
مارجین اولیه، تنها چیزی است که پشتیبان موقعیت معاملاتی شماست و به عنوان collateral یا وثیقه عمل می‌کند.
2. مارجین نگهداری (maintenance margin) چیست؟
به حداقل مبلغ لازم که برای باز نگهداشتن معامله موردنیاز است، مارجین نگهداری می‌گویند. اگر موجودی مارجین شما به زیر این سطح برسد، یا اخطار مارجین کال می‌گیرید (از شما خواسته می‌شود مبلغی سرمایه به حساب خود اضافه کنید) یا اینکه لیکوئید می‌شوید.
در پلتفرم‌های معاملاتی ارز دیجیتال، اگر معامله در مسیر دلخواه معامله‌گر پیش نرود اخطار کم‌بودن مارجین و لیکوئید شدن به کاربر ارسال می‌شود و اگر مارجین کافی وجود نداشته باشد کل سرمایه وارد شده به معامله از بین می‌رود (به این رویداد لیکوئید شدن می‌گویند).
به عبارت دیگر، مارجین اولیه مقدار سرمایه‌ای که برای یک معامله اختصاص می‌دهید و مارجین نگهداری به حداقل سرمایه موردنیاز برای باز نگهداشتن آن معامله گفته می‌شود.
مارجین نگهداری ثابت نیست و براساس قیمت بازار و موجودی حساب شما نوسان می‌کند.
3. لیکوئید شدن (liquidation) چیست؟
اگر میزان وثیقه‌ای که برای معامله اختصاص دادید به زیر مارجین نگهداری (maintenance margin) برسد، قرارداد آتی که باز کردید لیکوئید خواهد شد.
در پلتفرم بایننس (سایت معاملاتی ارز دیجیتال)، لیکوئید شدن به روش‌های مختلف صورت می‌گیرد که براساس ریسک و میزان اهرم هر کاربر است (متناسب با میزان وثیقه و net exposure). هر چقدر موقعیت معاملاتی بزرگتر باشد، میزان مارجین موردنیاز بیشتر خواهد بود.
مکانیزم لیکوئید شدن در بازار و اکسچنج‌ها متفاوت است. پلتفرم بایننس، در صورت لیکوئید شدن سطح 1، کارمزد 0.5 درصدی دریافت می‌کنند (سطح یک یعنی net exposure زیر 500 هزاردلار).
اگر حساب موردنظر بعد از لیکوئید شدن، موجودی داشته باشد مابقی به به کاربر بازگشت داده می‌شود ولی اگر مبلغ کمتر باشد، کاربر به عنوان ورشکسته شناخته می‌شوند.
توجه داشته باشید که در صورت لیکوئید شدن، کاربر باید کارمزد بیشتری پرداخت کند. به همین خاطر اگر موقعیت معاملاتی در خطر لیکوئید شدن است، باید مبلغ بیشتری به وثیقه اضافه کنید تا قیمت لیکوئید شدن از قیمت فعلی بازار فاصله بگیرد یا موقعیت معاملاتی را ببندید.
4. نرخ تامین مالی (funding rate) چیست؟
برای Funding، معادل دقیق‌تری از «تامین مالی» نمی‌توان یافت.
تامین مالی یا Funding شامل پرداخت‌های منظم بین خریداران و فروشندگان است.
وقتی نرخ تامین مالی بالاتر از صفر (یعنی مثبت) باشد، معامله‌گرانی که وارد موقعیت Long شده‌اند (خریداران قرارداد) باید نرخ کارمزد مشخصی را به معامله‌گرانی که وارد موقعیت Short شده‌اند (فروشندگان قرارداد) پرداخت کنند.
بالعکس، زمانی که نرخ تامین مالی منفی است، فروشندگان قرارداد به خریداران قرارداد، نرخ کارمزد می‌پردازند.
نرخ Funding براساس دو مولفه است: نرخ بهره و پریمیوم.
در بازار پرپچوال فیوچرز بایننس، نرخ بهره بطور ثابت معمولا 0.01 درصد است و پریمیوم براساس تفاوت قیمت بین بازار آتی و بازار Spot متغیر است. بایننس از نرخ Funding که بین کاربران جابجا می‌شود هیچ کارمزدی برای خود بر نمی‌دارد.
پس بطور مثال وقتی یک قرارداد آتی perpetual بالاتر از بازار Spot معامله می‌شود، دارندگان موقعیت Long باید به فروشندگان قرارداد (معامله‌گرانی که موقعیت Short گرفته‌اند) هزینه‌ای را مطابق با نرخ Funding پرداخت کنند.
وقتی نرخ Funding افزایش زیادی پیدا می‌کند، معمولا باعث می‌شود قیمت به کاهش متمایل شود زیرا معامله‌گرانی که موقعیت Long گرفته‌اند موقعیت معاملاتی را می‌بندند و به جمع فروشندگان قرارداد می‌پیوندند.
فاندینگ ریت، یکی از اصلی‌ترین هزینه‌های معاملات پرچوال فیوچرز در ارزهای دیجیتال است و معامله‌گران حرفه‌ای براساس این نرخ و فاکتورهای دیگر، تصمیمات خود را برای ترید می‌گیرند.
همچنین بخوانید: تفاوت فیوچرز پرپچوال و استاندارد
5. قیمت مارک (mark price) چیست؟
قیمت مارک، ارزش واقعی (قیمت منصفانه) قرارداد آتی موردنظر را در مقایسه با قیمت واقعی که در حال معامله است نمایش می‌دهد.
محاسبه قیمت مارک برای جلوگیری از لیکوئید شدن غیرمنصفانه که دلیل آن نوسانات شدید بازار است انجام می‌گیرد.
بنابراین زمانی که قیمت شاخص (Index price) مرتبط با قیمت بازار Spot باشد، قیمت مارک نمایانگر قیمت منصفانه یک قرارداد آتی خواهد بود.
در سایت بایننس، قیمت مارک براساس قیمت شاخص و نرخ funding است و بخشی جدانشدنی از محاسبه PnL محقق نشده محسوب می‌شود.
6. مفهوم PnL چیست؟
PnL مخفف profit and loss است به معنای سود و زیان.
سود و زیان می‌تواند محقق شده (realized) یا محقق نشده (unrealized) باشد.
زمانی که شما موقعیت معاملاتی باز در بازار قراردادهای آتی perpetual دارید، PnL یا همان سود و زیان شما محقق نشده (unrealized) است.
وقتی موقعیت معاملاتی خود را ببندید، سود/زیان محقق نشده شما به محقق شده (realized) تبدیل می‌شود. (بخشی از آن یا کامل)
مثال واضح و ساده از سود/زیان محقق نشده:
فرض کنید یک سکه را 9 میلیون تومان خریده‌اید، در بازار قیمت می‌گیرید و متوجه می‌شوید این سکه را 10 میلیون تومان خریداری می‌کنند. تا اینجا 1 میلیون تومان سود محقق نشده دارید. تا زمانی که این سکه را واقعا نفروشید و پول را نگیرید، سود شما هنوز محقق نشده است.
زمانی که سکه را فروختید و 10 میلیون تومان را در حساب بانکی دریافت کردید، آن زمان می‌توانید بگوید 1 میلیون تومان سود محقق شده داشتید.
به خاطر اینکه سود/زیان محقق شده به سود یا زیانی که از معامله بدست آمده اطلاق می‌شود، هیچ ارتباط مستقیمی با قیمت مارک ندارد.
اما از سمت دیگر، با کم و زیاد شدن قیمت مارک، سود/زیان محقق نشده بطور مداوم کاهش و افزایش پیدا می‌کند.
پس قیمت مارک برای این منظور استفاده می‌شود که سود/زیان محقق نشده به درستی و منصفانه محاسبه و نمایش داده شود.
7. منظور از صندوق بیمه (Insurance Fund) در معاملات آتی همیشگی چیست؟
صندوق بیمه (Insurance Fund) برای این منظور ایجاد شده تا موجودی معامله‌گرانی که زیان می‌کنند به زیر صفر نرسد (منفی نشود) و معامله‌گرانی که معاملات سودده داشته‌اند به سودشان برسند.
اگر به هر دلیلی، سیستم معاملاتی نتواند موقعیت معاملاتی افراد را در زمان مدنظر ببند و قیمت مارک افت بیشتری کند، صندوق بیمه فعال و زیان این معاملات را جبران می‌کند تا زمانی که سیستم موفق به بستن موقعیت معاملاتی کند.
این شرایط برای شخصی که لیکوئید شده و سرمایه‌اش به صفر رسیده هیچ تفاوتی ندارد ولی به شخصی که موقعیت Short داشته اطمینان می‌دهد می‌تواند سود خود را بگیرد.
بنابراین صندوق بیمه مکانیزمی است که طراحی شده تا وثیقه از معامله‌گرانی که لیکوئید شده‌اند دریافت شود و زیان‌های کاربران ورشکسته را پوشش دهد.
در یک بازار عادی، صندوق بیمه با پولی که از کاربران لیکوئید شده بدست می‌آید رشد می‌کند.
8. منظور از Auto-deleveraging چیست؟
Auto-deleveraging به معنای لیکوئید شدن در زمان‌های خاصی است که عملکرد صندوق بیمه به دلیل شرایط بازار متوقف می‌شود.
با وجودیکه این رویداد نامحتمل است، در شرایط خاصی از بازار، معامله‌گرانی که در سود هستند ملزم می‌شوند تا بخشی از سودشان را برای جبران زیان معامله‌گرانی که زیان کرده‌اند بپردازند.
این شرایط نادر، ممکن است به دلیل نوسانات بسیار شدید در بازار ارزهای دیجیتال و اهرم بالایی که به کاربران ارائه می‌شود روی دهد.
به عبارت دیگر، در این شرایط معمولا موقعیت‌های معاملاتی که دارای بالاترین اهرم‌ها و بالاترین سودها هستند بیشترین مشارکت را در جبران ضرر سایر موقعیت‌ها ایفا می‌کنند.
در سایت بایننس یک شاخص برای نمایش موقعیت معامله‌گر در صف Auto-deleveraging وجود دارد که در تصویر زیر می‌توانید ببینید:
برای نحوه انجام معاملات پرپچوال فیوچرز در بازار ارزهای دیجیتال این سایت‌ها را ببینید:
صرافی خارجی MEXC (مناسب معاملات فیوچرز)
صرافی Nobitex (صرافی ایرانی با قابلیت انجام معاملات فیوچرز)
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:
عالی