قرارداد آتی سبد سهام چیست و چگونه معامله می‌شود؟

قرارداد آتی سبد سهام در بورس اوراق بهادار ایران به‌عنوان یک ابزار جدید معرفی‌شده است و هنوز شروع اولیه‌ آن محسوب می‌شود.

این ابزار از سبدی که شامل سهام ۳۰ شرکت بزرگ است تشکیل و با نوسانات قیمتی آن‌ها هم‌جهت شده است. مزایای قرارداد آتی سبد سهام زیاد است به همین دلیل طرفداران فراوانی در بورس دارد.

همچنین خریدوفروش آن به‌طور کاملاً قانونی انجام می‌گیرد. در ادامه به سازوکارها و چگونگی معامله آن می‌پردازیم.

مفهوم قرارداد آتی

برای اینکه بدانیم قرارداد آتی سبد سهام به چه معناست باید ابتدا با مفهوم قرارداد آتی آشنا شویم.

این قرارداد به‌عنوان قراردادی شناخته می‌شود که در آن فروشنده و خریدار تصمیم می‌گیرند در آینده و در یک تاریخ معین مقدار کالای مشخص‌شده را با یک قیمت معلومی معامله کنند.

مطلب مرتبط: آموزش معاملات آتی سکه

این قرارداد به‌گونه‌ای به نفع دو طرف است؛ زیرا هم خریدار باید در زمان مشخص‌شده وجه را در مقابل دریافت کالا پرداخت کند و از آن‌طرف هم فروشنده باید در مقابل دریافت وجه کالا را در زمان معینی تحویل خریدار دهد.

به زمانی که فروشنده باید کالا را به خریدار تحویل دهد و در مقابل فروشنده وجه را به فروشنده تاریخ سررسید می‌گویند.

در ادامه شاید برای شما سؤالاتی در این زمینه پیش بیاید:

1. برای انجام این معامله که در آن فروشنده باید کالا را در زمان معین‌شده تحویل دهد و خریدار وجه را در تاریخ مشخص‌شده پرداخت کند چه تضمینی وجود دارد؟
2. چه دلیلی وجود دارد که معامله‌ای به‌عنوان قرارداد آتی بین فروشنده و خریدار صورت بگیرد.
3. سود و زیان فروشنده و خریدار چه زمانی اتفاق می‌افتد.

در ادامه به این سؤالات پاسخ می‌دهیم.

قرارداد آتی سبد سهام چیست؟

با توضیحاتی که ذکر کردیم با مفهوم قرارداد آتی به‌طور کامل آشنا شدید. حال نیاز است با مفهوم قرارداد آتی سبد سهام آشنا شوید که یکی از ابزارهای جدید بورس ایران است.

در قرارداد آتی سبد سهام دارایی که مورد معامله قرار می‌گیرد از ۳۰ شرکت بزرگ بازار تشکیل‌شده است. همچنین می‌توانید در تصویر زیر نام سهام این شرکت‌ها را مشاهده کنید.

سبد پایه به دارایی پایه قرارداد از سبد سهام می‌گویند که در قرارداد آتی سبد سهام قرار دارد.

در جدول بالا قیمت سهام هر شرکت در بازار به‌طور کامل مشخص است. همچنین ارزش روز آن‌ها نیز به‌راحتی قابل‌محاسبه است. به‌طوری‌که با چند معادله ساده می‌توانید پرتفوی آن را به دست آورید.

تغییرات قیمتی جسی ۷۱۲ که همان نماد قرارداد آتی سبد است با تغییرات میانگین سهام این سبد متناسب است.

با فهمیدن این مفهوم واضح است که اگر ارزش این سبد افزایش یابد نماد جسی نیز افزایش می‌یابد. در مقابل نیز اگر کاهش یابد جسی ۷۱۲ نیز باید کاهش یابد، چون نماد جسی ۷۱۲ با تغییرات میانگین سهام سبد رابطه مستقیم دارد.

سرمایه‌گذارانی که بازار را تا حدودی پیش‌بینی می‌کنند، می‌توانند با فراگیری این مفهوم و استفاده ابزاری از آن به سود قابل‌ملاحظه‌ای دست یابند.

مهم‌ترین مزیت قرارداد آتی دوطرفه بودن آن است. این مفهوم به این معناست که ابتدا شما پیش‌بینی می‌کنید نماد جسی ۷۱۲ رشد قیمت دارد و همانند دیگر معاملات عادی، در ابتدا آن را خریداری سپس به فروش می‌رساند.‌

در مقابل اگر شما افت ارزش قیمت سهام موجود در سبد را پیش‌بینی کرده‌اید، می‌توانید از این قضیه به نفع خود استفاده کنید. به این صورت که سهام خود را بفروشید و آن را دوباره زمانی که سهام در پایین‌ترین قیمت قرار گرفت خریداری کنید. اختلاف قیمت این دو سود حاصله برای شما منظور می‌شود.

یکی دیگر از مزیت‌های قرارداد آتی این است که می‌توانید در زمان پیش‌بینی افت قیمت آن را ابتدا بفروشید. سپس در کمترین ارزش خریداری کنید. با این کار می‌توانید به سود قابل‌ملاحظه‌ای دست‌ یابید.

خریدوفروش قرارداد آتی سبد سهام چگونه است؟

اولین نماد از ابزار قرارداد آتی سبد سهام همین معاملات نماد جسی ۷۱۲ است که به‌عنوان بر خط در تاریخ بورس سهام ایران شناخته می‌شود و معاملات آن به‌صورت آنلاین انجام می‌پذیرد.

شما باید در زمانی که کاهش ارزش جسی ۷۱۲ را پیش‌بینی کرده‌اید، پوزیشن فروش (short) بگیرید. این بدان معناست که باید ابتدا سهام خود را بفروشید سپس همان مقدار را خریداری کنید با این کار تعهد خود را ببندید.

در زمانی که افزایش ارزش نماد جسی ۷۱۲ را پیش‌بینی کرده‌اید باید برعکس پوزیشن فروش سهام خریداری کنید که به آن موقعیت خرید (long)  می‌گویند. در این صورت با افزایش قیمت شما سود خواهید کرد.

قراردادهای آتی تا یک تاریخ معینی اعتبار دارند که به آن تاریخ سر رسید می‌گویند‌. به‌عنوان‌مثال اگر اعتبار در نماد جسی ۷۱۲ تا تاریخ ۲۰ اسفندماه ۱۳۹۷ باشد؛ باید سرمایه‌گذار به تعهدی که بسته عمل کند؛ ولی اگر سرمایه‌گذار تا این تاریخ موقعیت تعهدی بازداشته باشد به این معنا که سهامی فروخته ولی خریداری نکرده و یا خرید کرده ولی نفروخته است.

باید تا تاریخ مشخص‌شده تعهد خود را ببندید. اگر سرمایه‌گذار تا تاریخ سررسید به تعهد خود عمل نکند باید خریدار پول خود را به فروشنده و در مقابل فروشنده باید سهام خود را تحویل دهد.

به‌طورکلی به‌ندرت این مورد در قرارداد آتی سهام به چشم می‌خورد و کمتر سرمایه‌گذاری وجود دارد که تا تاریخ سررسید قرارداد خود را باز نگه دارد و معمولاً سرمایه‌گذاران تعهد خود را می‌بندند.

زمانی که شما به تعداد یک قرارداد به فروش می‌رسانید و یا آن را خریداری می‌کنید، در واقع یک پرتفوی تشکیل‌شده از سهام جدولی که در بالا آورده‌ایم معامله کرده‌اید. با انتخاب پوزیشن خود که ممکن است خرید و یا فروش باشد می‌توانید سود یا زیان خود را به‌صورت روزانه دریافت کنید.

محاسبه سود و زیان قرارداد آتی سبد سهام

برای اینکه بتوانید سود و زیان قرارداد آتی سبد سهام را حساب کنید باید با چند اصطلاح رایج آشنا شوید.

در قرارداد آتی سبد سهام هر قرارداد شامل چند سبد است. در نماد جسی ۷۱۲ این عدد به ۸۰۰۰ سبد سهام پایه می‌رسد، یعنی هر قرارداد آن شامل ۸۰۰۰ است.

اگر شما ۱ سفارش را وارد سامانه معاملات کنید و قیمت جسی ۷۱۲ را در سایت TSETMC برابر با ۸۶۰۰ در نظر بگیریم، درنتیجه ارزش معاملات به این شکل می‌شود:

68.8 میلیون ریال = ۸۰۰۰*۸۶۰۰

بااین‌حال اگر شما نماد جسی ۷۱۲ را به‌صورت بر خط خریداری کرده باشید به 68.8 میلیون ریال پول برای معامله احتیاج دارید.

اهرمی بودن قراردادهای آتی یکی دیگر از مزیت‌های اساس آن است. این بدان معناست که شما با موجودی حساب ۲۰% از ارزش معامله را با انتخاب پوزیشن خرید و یا فروش مشخص کنید.

اصطلاح وجه تضمین به اهرمی بودن قرارداد آتی اشاره دارد. وجه تضمین در نماد جسی ۷۱۲، بیست درصد است. به این معنی که باید در حساب شما ۲۰% ارزش بازار آن قرارداد موجودی داشته باشید.

همان‌طور که قبلاً محاسبه کردیم یک قرارداد جسی ۷۱۲ به قیمت 68.8 میلیون ریال است در نتیجه، باید شما ۲۰% این مبلغ که 13.760 میلیون ریال است را در حساب خود داشته باشید.

با فهمیدن اهرمی بودن قراردادهای آتی، سهم سود و زیان خریدوفروش قرارداد آتی سبد با وجه تضمین ۲۰% نیز ۵ برابر می‌شود. این بدان معناست که با یک‌پنجم مبلغ می‌توانید معاملات خود را انجام دهید.

قیمت جسی ۷۱۲ با نوسانات موجود در بازار به دو صورت به دست می‌اید:

۱) اگر شما دارای پوزیشن فروش هستید قیمت جسی ۷۱۲ افت پیدا می‌کند و به مبلغ ۷۱۰۰ ریال می‌رسد، در نتیجه سود حاصله شما به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

۱۲ میلیون ریال = ۸۰۰۰عدد*(۷۱۰۰-۸۶۰۰)

با این‌حال شما با سرمایه اولیه 13.760 میلیون ریال می‌توانید ۱۲ میلیون ریال سود کسب کنید که بازده این معامله ۸۷ درصد است. اهرمی بودن قرارداد آتی سبد سهام در اینجا به‌طور کامل ملموس است.

۲) حال اگر قیمت جسی ۷۱۲ به ۹۵۰۰ ریال افزایش یابد در این حالت شما باید موقعیت فروش را اتخاذ کنید، در نتیجه سود شما به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

۷۲۰۰۰۰۰ ریال = ۸۰۰۰*(۹۵۰۰ – ۸۶۰۰)

با یک تفریق ساده (۷۲۰۰۰۰۰ – ۱۳۷۶۰۰۰۰) متوجه خواهید شد که ۵۲ درصد زیان کرده‌اید.

بورس برای اینکه بیش‌ازاندازه زیان نکنید حداقل وجه تضمین را در قراردادهای آتی سبد سهام خود تعریف کرده است.

با این کار هر فردی مجاز به تحمل زیان تا حد تعریف‌شده است. اگر از وجه تضمین تعیین‌شده بیشتر زیان کرده‌اید باید حساب خود را به آن برسانید.

شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:

• می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
• در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید

برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

نام شرکت	ویژگی‌ها	امتیاز	لینک ثبت‌نام
کارگزاری آگاه	باشگاه مشتریان با جایزه نرم‌افزار معاملاتی پیشرفته دریافت اعتبار معاملاتی خرید آنلاین صندوق‌ سرمایه‌گذاری ثبت‌نام آنلاین برای کد بورسی

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نام خدمات	ویژگی‌ها	لینک ثبت‌نام
دوره‌های آموزش تحلیل تکنیکال	دوره‌های حضوری + غیرحضوری شناخته‌شده‌ترین اساتید در سطح مقدماتی، متوسط و پیشرفته ارائه مدرک معتبر گذراندن دوره