سهام چیست؟ منظور از سهم دقیقا چیست؟

همه ما عنوان بازار سهام تهران یا بازار بورس را شنیده‌ایم اما آیا دقیقا می‌دانیم سهام چیست و چه مفهومی دارد؟

در بورس تهران بیشترین اوراق بهاداری که خرید و فروش می‌شود سهام است. سهام یا Stock یک نوع اوراق بهادار است. خریدار به اندازه سهامی که از یک شرکت خریداری کرده در درآمدها و دارایی‌های آن سهیم است.

تا اینجا با مفهوم کلی سهام آشنا شدیم. در ادامه مقاله با جزییات بیشتری درباره سهام نظیر انواع آن و تفاوت‌های هر کدام آشنا خواهیم شد.

برای شروع سرمایه گذاری در بازار بورس کلیک کنید!

منظور از سهم دقیقا چیست؟

سهام چیست به زبان ساده: اگر فردی یک کارگاه چوب‌بری تاسیس کند خودش مالک همه سهام آن است اما اگر چهار نفر هر کدام مبلغ برابری بگذارند و یک کارگاه تاسیس کنند هر کدام مالک 25 درصد سهام آن هستند.

در بازار بورس نیز همین شرایط برقرار است. به این معنی که اگر شرکتی 10،000 سهم از دارایی‌های خود را در بازار بورس عرضه کند و فردی 1000 سهم آن را بخرد مالک 10 درصد سهام شرکت است.

نکته قابل توجه این است که سهامداران در ضررهای شرکتی که سهام آن را خریده‌اند نیز شریک هستند.

داشتن سهم همچنین به معنی یک حق رای است و افرادی که سهامدار یک شرکت هستند می‌توانند درباره تغییرات آن شرکت نظر دهند.

با این تعاریف دیگر واضح است بازار سهام چیست؟ بازاری که در آن سهام شرکت‌ها به‌صورت قانونمند مبادله می‌شود.

شرکت‌هایی که سهام خود را در بازار بورس عرضه می‌کنند به دودسته سهامی عام و خاص تقسیم می‌شوند. دارایی این شرکت‌ها قسمت‌های مساوی تقسیم می‌شود که هر یک از این قسمت‌ها یک سهم نام دارد.

برای اینکه دقیق‌تر متوجه شوید سهام چیست در نظر بگیرید که اگر کل دارایی شرکت را یک کیک بزرگ در نظر بگیریم، این کیک به قسمت‌های دقیقا مساوی تقسیم شده و هر قسمت یک سهم است.

اساسی‌ترین تفاوت شرکت سهامی خاص با سهامی عام این است که خرید و فروش سهام شرکت‌های سهامی عام برای عموم مردم امکان‌پذیر است، ولی سهام شرکت‌های سهامی خاص در مالکیت عده‌ خاصی است.

وقتی که شما سهم از شرکتی را خریداری می‌کنید در فعالیت‌ها، و سود و زیان آن شرکت شریک می‌شوید و سهامدار آن شرکت خواهید بود.

شرکت‌های مختلف به شرط داشتن شرایط مشخصی می‌توانند سهام خود را در بورس تهران عرضه کنند.

همه افرادی که در سامانه سجام ثبت‌نام کرده کد بورسی دریافت دارند نیز می‌توانند سهام این شرکت‌ها را خرید و فروش کنند.

برای دریافت کد بورسی در سریعترین زمان ممکن کلیک کنید!

اما شاید جالب باشد که بدانید سهام شناور چیست؟ همان بخش از سهام شرکت که امکان خرید و فروش آن وجود دارد سهام شناور نامیده می‌شود.

این سهام قابلیت خرید و فروش دارد و دارندگان آنها نیز تمایلی ندارند، سهام را برای همیشه نگه دارند.

اما لازم است قبل از بررسی بیشتر جزییات سهام‌ها توضیح دهیم که سود سهام چیست. سود سهام، بخشی از درآمد شرکت است که بین سهامداران به‌صورت نقدی توزیع می‌شود.

معمولا شرکت‌ها اگر سود سهام را توزیع نکنند آن را دوباره سرمایه‌گذاری می‌کنند که به این فرآیند افزایش سرمایه می‌گویند.

بیشتر بخوانید: پرداخت سود سهام به سهامداران چگونه است؟

ورقه سهم چیست؟

طبق قانون تجارت، سهم، اوراق بهادار یا هر ورقه یا مستندی است که ضامن حقوق مالی و منافع قابل نقل‌وانتقال برای مالک آن باشد.

لازم است که اطلاعات شرکت نظیر شماره ثبت، میزان سرمایه ثبت شده برای آن، مبلغ اسمی هر سهم و تعداد سهام افراد مشخص باشد.

درحال‌حاضر خرید و فروش سهام شرکت‌های مختلف در بازار بورس تهران به‌صورت اینترنتی انجام می‌شود و افراد می‌توانند با مراجعه به درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه می‌توانند این ورقه را دریافت کنند.

تقسیم بندی سهام

انواع سهام را می‌توان از جهات مختلفی به دسته‌های متفاوتی تقسیم کرد:

از نظر شکل:

• سهام با نام
• سهام بی‌نام

از نظر حقوق مالک:

• عادی
• ممتاز

از نظر ماهیت آورنده:

• سهام نقدی
• سهام غیر نقدی
• سهام از نظر شکل

در ادامه هر یک از انواع سهامی که در بالا نام بردیم را با جزییات بیشتر بررسی خواهیم کرد:

سهام بی‌نام

سهام بی نام به این معنی است که برگه سهام در دفتر سهام شرکت به نام شخص خاصی ثبت نشده یا در برگه سهام نام کسی به‌عنوان صاحب سهام درج نشده است.

مالکیت سهام در اختیار کسی است که در دست او قرار دارد. درواقع این‌گونه سهام در قانون تجارت تابع قوانین در وجه اسناد حامل است.

برای انتقال اعتبار این برگه به شخص دیگر نیاز به هیچ‌گونه تشریفات و قرارداد انتقالی نیست. ارزش سهام متعلق به کسی است که ورقه سهام را در اختیار دارد.

سهام با نام

در مقابل سهام بی نام، سهام با نام قرار می‌گیرد که در نوع مالکیت سهام متفاوت است.

در سهام با نام، نام دارنده روی ورقه سهام یا در دفتر سهام شرکت ثبت می‌شود. به‌این‌ترتیب هویت صاحب سهام برای شرکت مشخص است.

شرایط انتقال سهم با نام در ماده 40 لایحه قانونی این‌گونه پیش‌بینی شده است که «انتقال سهام با نام باید در دفتر ثبت سهام شرکت به ثبت برسد و انتقال‌دهنده یا وکیل یا نماینده قانونی او باید انتقال را در دفتر مزبور امضا کند.

در حالتی که تمامی مبلغ اسمی پرداخت نشده است، نشانی کامل انتقال گیرنده نیز در دفتر ثبت سهام شرکت قید و به امضای انتقال گیرنده یا وکیل یا نماینده قانونی او رسیده و از نظر اجرای تعهدات ناشی از نقل‌وانتقال سهم معتبر خواهد بود.

تغییر اقامتگاه نیز باید به همان ترتیب ثبت شده و امضا شود. هر انتقالی که بدون رعایت شرایط فوق به عمل آید از نظر شرکت و اشخاص ثالث فاقد اعتبار است».

سهام عادی چیست؟

دارنده سهام عادی، درواقع، صاحب بخشی از مالکیت شرکت است و همه ریسک موجود در فعالیت اقتصادی شرکت را به میزان سهامی که در اختیار دارد، متقبل شده است.

در بازار بورس ایران انواع سهام براساس حقوق دارندگان آنها به دودسته عادی و ممتاز تقسیم می‌شود. در بورس تهران فقط سهام عادی معامله می‌شود.

همچنین به سرمایه‌ای که از راه فروش سهام عادی شرکت تامین می‌شود، سرمایه سهمی می‌گویند.

هیچ شرکتی نمی‌تواند بیش از میزان سرمایه مجازی که در متن اساسنامه آن یاد شده است، از راه فروش سهام اضافی، سرمایه بیشتری برای خود تامین کند، مگر پس از طی تشریفات خاص قانونی.

سهام ممتاز چیست؟

سهام ممتاز یا (Preferred Shares) نوعی سهام است که برخی ویژگی‌های اوراق قرضه و سهام عادی را دارد.

در صورت انحلال شرکت، صاحبان سهام ممتاز در مقایسه با دارندگان سهام عادی در توزیع دارایی‌های شرکت حق‌تقدم دارند و ممکن است دارای حق‌رای هم باشند.

پیش‌ازاین که سود سهام عادی پرداخت شود باید سود سهام ممتاز (سال جاری و سال‌های گذشته) پرداخت شود.

برخی سهام‌های ممتاز نیز قابلیت تبدیل شدن به سهام عادی را دارند و دارندگان آنها می‌توانند در درصدی از سود اضافی شرکت نیز سهیم شوند.

سود سهام ممتاز به‌طور ثابت پرداخت می‌شود. در مورد سهام ممتاز با سود انباشته نیز حتی اگر شرکت قادر به پرداخت سود سهام نباشد، سود آن به‌صورت انباشته در سال یا سال‌های بعد پرداخت خواهد شد.

گاهی سهام ممتاز پس از چند سال قابل تبدیل به سهام عادی به قیمت ارزش اسمی خواهند بود و درصورتی‌که قابل بازخرید باشند، شرکت در یک تاریخ معین مبلغ بازخرید را به سهامدار پرداخت می‌کند.

اما ارزش اسمی سهام چیست؟ یک معادله ساده دارد یعنی مجموع دارایی شرکت تقسیم بر تعداد برگه‌های سهام که نشان‌دهنده ارزش اسمی هر برگ سهام آن است.

درواقع قیمت عرضه اولیه یک سهم نشان می‌دهد ارزش اسمی سهام چیست.

بیشتر بخوانید: تفاوت ارزش و قیمت سهام؛ کدام مبنای خرید است؟

روش دیگر پرداخت سهام ممتاز

همچنین ممکن است شرکت به میزان ارزش سهام ممتاز خود سهام عادی منتشر و به سهامداران پرداخت کند.

اما چنانچه سهام ممتاز از نوع غیرقابل بازخرید باشد، سهامداران به‌طور مرتب و ثابت سود سهام ممتاز خود را دریافت می‌کنند.

ممکن است دارندگان سهام ممتاز حق رای هم داشته باشند. اما اغلب مواقع، در صورتی حق رای دارند که پرداخت سود سهام آنها به تعویق افتاده باشد.

در سال‌های پررونق کسب‌وکار که درآمد شرکت افزایش می‌یابد، سود سهام‌داران عادی نیز افزایش خواهد یافت؛ اما سود سهام‌داران ممتاز (که دارای نرخ سود ثابت هستند) تغییری نخواهد کرد.

معمولا سهام ممتاز، موعد سررسید (maturity) ندارد. سود سهام ممتاز، به‌صورت چهارماهه یا نیم‌سال پرداخت می‌شود و نشان‌دهنده‌ی مالکیت بدون حق رأی در یک شرکت است.

اگر شرکت ورشکسته یا منحل شود، ابتدا بدهی‌های شرکت تسویه می‌شود و سپس حقوق صاحبان سهام ممتاز پرداخت می‌گردد. باقیمانده‌ی دارایی‌ها به سهام‌داران عادی تعلق می‌گیرد.

درصورتی‌که شرکت، اوراق قرضه نیز صادر کرده باشد، باید هنگام پرداخت بدهی‌های خود (قبل از پرداخت سود به سهام‌داران ممتاز) این اوراق را تسویه کند.

اوراق قرضه در رده بدهی‌های شرکت قرار می‌گیرند و ازاین‌رو، نسبت به سهام ممتاز از اولویت بالاتری برخوردار خواهند بود.

نکته قابل ذکر این است که در صورت انحلال شرکت باید بدانیم ارزش ویژه یا حقوق صاحبان سهام چیست. آنها در باقیمانده منافع مالکین شرکت، پس از پرداخت بدهی‌ها سهیم هستند.

سهام جایزه چیست؟

سهام جایزه یا Bonus Shares سهامی است که در زمان افزایش سرمایه شرکت به سهامداران شرکت تعلق می‌گیرد.

زمانی که شرکت از ذخایر آزاد فراوانی برخوردار است، ممکن است بخشی از ذخایر خود را از راه انتشار سهام جایزه، در وجه سهامداران کنونی خود و به نسبت سهامی که در اختیار دارند، به سرمایه تبدیل کند.

مدیران شرکت می‌توانند با انتقال بخشی از حساب ذخایر شرکت به حساب سرمایه سهمی و ثبت دفتری عملیات، این کار را انجام دهند.

پس از انتشار سهام جایزه به‌طورمعمول، قیمت سهام شرکت بسته به تعداد سهام جایزه منتشر شده در بازار کاهش پیدا می‌کند.

اما ازآنجاکه رقم سود هر سهم تغییری نمی‌کند، سهامدار شرکت که اکنون تعداد سهام او افزایش یافته است، پس از چندی با بهبود قیمت سهام به سود مناسب می‌رسد.

به‌عنوان‌مثال اگر سهامداری 10000 سهم از یک شرکت دارد، وقتی افزایش سرمایه 100 درصدی از محل سود انباشته انجام می‌شود، این تعداد سهام به 20000 سهم می‌رسد.

با این حال قیمت بازگشایی سهم پس از افزایش سرمایه تقریبا نصف خواهد شد. بسیاری از سرمایه‌گذاران نمی‌دانند سهام جایزه چیست اما فرآیندی که توضیح دادیم را بارها تجربه کرده‌اند.

همچنین زمانی که شرکت افزایش سرمایه دارد این سوال پیش می‌آید که حق تقدم سهام چیست و چه کسانی پیش از بقیه افزایش سرمایه خواهند داشت؟ پاسخ سهام‌داران فعلی است.

سهامداران فعلی به اندازه سهامی که دارند حق تقدم خواهند داشت.

البته قیمت سهم بعد از بازگشایی در بورس، به میزان عرضه‌وتقاضا بستگی دارد و ممکن است رشد یا افت داشته باشد.

منظور از سهام گران قیمت چیست؟

سهام گران قیمت، سهامی است که در مقایسه با رقم EPS (درآمد هر سهم) اعلام شده برای آن یا نسبت P/E (نسبت قیمت به سود هر سهم) آن قیمت بیش از اندازه‌ای پیدا کرده است.

این موقعیت برای سهام شرکت‌هایی که به سودآوری بالایی رسیده‌اند و وضعیت مناسب و با ثباتی در بازار دارند پیش می‌آید.

سهام داغ یا فعال چگونه سهامی است؟

منظور از داغی سهام چیست؟ سهام داغ سهامی است که پی‌درپی و هر روز مورد دادوستد قرار می‌گیرد.

در مقابل سهام نیمه‌فعال که به‌طور مرتب و پیاپی خرید و فروش نمی‌شوند. بیشتر سهام شرکت‌های معتبر از نوع فعال و پرطرفدار هستند.

بیشتر بخوانید: ویژگی‌های سهام شاخص ساز بورس چیست؟ + لیست سهام شاخص ساز

منظور از «سهام غیرفعال» یا «سهام راکد» چیست؟

سهامی است که در بورس اوراق بهادار به‌ندرت خرید و فروش می‌شود و به‌سختی می‌توان برای آن خریدار یا فروشنده‌ای پیدا کرد.

گاهی تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و قیمت پیشنهادی فروش برای این‌گونه سهام زیاد است. در چنین مواقعی می‌گویند نقدشوندگی سهام پایین است، یعنی معاملات زیادی در آن صورت نمی‌گیرد.

زمانی که یک سهم دارای بازارگردان است، حضور بازارگردان و انجام معاملات به افزایش نقدشوندگی آن سهام کمک می‌کند. برخی از شرکت‌های بزرگ در بورس تهران دارای بازارگردان هستند.

سهم شکننده یا پرنوسان چگونه سهمی است؟

سهامی که شاهد تغییرات شدید و ناگهانی فراوانی در قیمت است، با عنوان سهام شکننده یا پرنوسان (Volatile Share) شناخته می‌شود.

چنانچه نوسان قیمت یک سهم به دلیل وجود عواملی همچون نوسان درآمدها، تعداد اندک سهام منتشر شده، یا وخامت اوضاع صنعتی نوسان داشته باشد، این نوسان با عامل آلفا محاسبه می‌شود.

درصورتی‌که نوسان قیمت آن با اوضاع بازار مرتبط باشد، از عامل بتا استفاده می‌شود.

منظور از سهام ترجیحی چیست ؟

سهام ترجیهی بخشی از سهام شرکت است که در راستای برنامه‌های خصوصی‌سازی به کارکنان شاغل در آن شرکت واگذار می‌شود.

سهام انتفاعی

این نوع سهام زمانی به شما تعلق می‌گیرد که بدون داشتن حقی نسبت به سرمایه شرکت، از منافع آن بهره‌مند شوید.

درواقع زمانی که شخصی اطلاعاتی علمی و فنی را در اختیار شرکت می‌گذارد که منجر به ایجاد منفعت برای شرکت می‌گردد، می‌تواند از منافع حاصل شده سهم ببرد.

در این حالت منافع واقع شده برای شرکت به سهام انتفاعی تبدیل میگردد و متناسب با سهام سهامدار، در اختیار او قرار می‌گیرد.

سهام موسس

سهام موسس نوع دیگری از سهام است که به موسسین شرکت تعلق می‌گیرد.

میزان سود این نوع سهام که در اساسنامه مشخص می‌شود، عموما از سهام عادی بیشتر است و در اختیار کسانی قرار می‌گیرد که عضو هیئت موسس شرکت محسوب می‌شوند.

حباب قیمت سهام چگونه شکل می‌گیرد؟

چنانچه می‌دانیم انگیزه فعالان بورس و سرمایه‌گذاران، حداکثر سازی سود و حداقل سازی زیان در سرمایه‌گذاری است. بنابراین تصمیم‌گیری در بورس نیز مثل هر بازار دیگری براساس افزایش سود از بازار انجام می‌شود.

به‌همین‌دلیل برخی مواقع، سرمایه‌گذاران رفتارهای هیجانی و ناشی از طمع، بی‌تجربگی و یا از روی اطلاعات غلط دارند که باعث می‌شود قیمت یک سهم خیلی بیشتر از ارزش ذاتی خود افزایش یابد.

در این حالت حرکت «دسته‌جمعی» سرمایه‌گذاران برای خرید یا فروش سهام در بورس می‌تواند قیمت سهام را بدون هیچ‌گونه توجیه اقتصادی و منطقی متأثر سازد. این پدیده اصطلاحاً به «حباب قیمتی در بورس» معروف است.

به زبان ساده، وقتی قیمت سهام بیش‌ازحد و به‌صورت غیرعقلانی رشد کند آن سهم دارای حباب قیمتی است.

حباب منفی نیز وجود دارد، به این شکل که به‌خاطر شرایطی خاص قیمت یک سهام به دلیل فروش بیش‌ازحد، افت قیمت بیش‌ازحدی داشته باشد و از ارزش ذاتی خود بسیار پایین‌تر معامله شود.

سوالات متداول

جمع‌بندی

در این مقاله با این مفهوم که سهام چیست و چه انواعی دارد بیشتر آشنا شدیم.

بدیهی است همه سهامداران بازار بورس با این انواع مختلف از سهام سروکار ندارند یا حتی لازم نیست آنها را دقیقا بشناسند. اما بالا بردن سطح اطلاعات تخصصی افراد از این بازار می‌تواند موجب افزایش احتمال سود آنها شود.

همچنین در سطح جامعه نیز سهامداران با حقوق خود بیشتر آشنا می‌شوند و می‌توانند تصمیمات درست‌تری برای خرید و فروش سهام خود بگیرند.