قوانین بازار پایه فرابورس (زرد، نارنجی و قرمز) چیست؟

شرکت‌های مختلفی که داخل کشور فعالیت دارند، برای ورود به بازار بورس یا فرابورس بایستی معیارهای لازم جهت ثبت شدن در این بازارها را داشته باشند.

بازار بورس و فرابورس قسمت‌های مختلفی دارند که یکی از مهم‌ترین قسمت‌های آن، بازار پایه است. در این مقاله قصد داریم تا درباره بازار پایه فرابورس، انواع آن و شرایط پذیرش در این بازار صحبت کنیم.

نکات کلیدی

• شرایط پذیرش شرکت‌ها در بورس با فرابورس ایران متفاوت است. شرکت‌هایی که توانایی‌های لازم برای حضور در بورس را نداشته باشند، به صورت مستقیم به بازار فرابورس فرستاده می‌شوند.
• یکی از مهم‌ترین بخش‌های فرابورس ایران، بازار پایه است. در بازار‌ پایه، بیشتر معاملات مربوط به اوراق بهادار است و سهام شرکت‌ها در آن کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
• از شهریور ماه سال 1398، بازار پایه فرابورس به سه تابلو زرد، نارنجی و قرمز تقسیم شد که طبقه‌بندی شرکت‌ها در آن متفاوت است.

بازار سرمایه ایران

در حال حاضر؛ 4 نوع بورس مختلف در بازار سرمایه ایران وجود دارد که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت دارند؛ این 4 بورس عبارتند از:

• بورس اوراق بهادار تهران
• فرابورس ایران
• بورس کالای ایران
• بورس انرژی

در این میان، شرایط پذیرش شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار تهران با فرابورس ایران متفاوت است که در ادامه به بررسی این شرایط می‌پردازیم.

شرایط پذیرش شرکت در بازارهای فرابورس

• حداقل سرمایه ثبت شده شرکت
• حداقل تعداد سهامداران
• حداقل سهام شناور
• زیان انباشته
• نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها و سودآوری
• حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه

به طور کلی؛ شرکت‌هایی که توانایی‌های لازم برای حضور در بورس ایران را نداشته باشند، به صورت مستقیم به بازار فرابورس فرستاده می‌شوند.

بازار بورس و فرابورس دارای بخش‌های مختلفی هستند که یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن‌ها بازار پایه است.

شرکت‌هایی که شرایط لازم برای ثبت در بورس را ندارند، یا خود آن‌ها به ارائه سهام‌شان در بازار بورس تمایلی نشان نمی‌دهند، در بازار پایه بورس و فرابورس ثبت می‌شوند.

توجه داشته باشید که در بازار‌ پایه، بیشتر معاملات مربوط به اوراق بهادار است و سهام شرکت‌ها در آن کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

بازار فرابورس و ساختار آن

بازارهای مختلفی در فرابورس ایران وجود دارد که شرایط پذیرش شرکت‌ها در این بازارها با یکدیگر متفاوت است. بازارهای فرابورس ایران عبارتند از:

• بازار اول
• بازار دوم
• بازار پایه
• بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME)
• بازار ابزارهای نوین مالی

براساس دستورالعمل پذیرش در بازار بورس، پذيرش سهام شركت‌های سهامی عام،عرضه و نقل انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران، صرفاً در بازارهای اول و دوم و بازار شركت‌های كوچک و متوسط صورت می‌گیرد و پذيرش ساير اوراق بهادار در بازار ابزارهای نوين مالی صورت می‌پذيرد.

بیشتر بخوانید: بازار اول (تابلوی اصلی و فرعی بورس) و بازار دوم چیست؟

پس از اتمام فرآیند ثبت شرکت‌ها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مدارک شرکت‌ها در کمیته عرضه فرابورس مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس در فهرست بازار پایه فرابورس درج می‌شوند.

عموما شرکت‌های درج شده در بازار پایه، در سه دسته زیر قرار می‌گیرند:

1. شرکت‌هایی که نزد سازمان بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش را ندارند.
2. شرکت‌هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس از بازار مربوطه لغو پذیرش می‌شوند، در بازار پایه درج خواهند شد. مقررات ارائه اطلاعات در این بازار، نسبت به بازار اول و دوم ساده‌تر است.
3. شرکت‌هایی که درخواستی مبنی بر پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی طبق ماده 99 برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، بایستی در بازار پایه درج گردند.

مطابق با این قانون، به منظور ارتقاء جايگاه بازار سرمايه در اقتصاد كشور و ساماندهی بازار متشكل اوراق بهادار، كليه اشخاصی كه تاكنون نسبت به انتشار اوراق بهادار اقدام كرده‌اند، موظفند نسبت به ثبت آن نزد سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام نمايند و عدم ثبت، تخلف محسوب می‌شود.

ناشران اوراق بهادار ثبت‌ شده نزد سازمان مذكور لازم است اطلاعات مالی خود را بر اساس ترتیبات مقرر در ماده 45 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ايران منتشر نمايند.

لازم به ذکر است که معاملات اوراق بهادار ثبت‌ شده در سازمان فقط در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس دارای مجوز و با رعايت مقررات معاملاتی هر يک از آن‌ها امكان‌پذير بوده و معاملات اوراق بهادار مذكور بدون رعايت ترتيبات فوق فاقد اعتبار است.

چه شرکت‌هایی می‌توانند درخواست درج در بازار پایه فرابورس را ارائه کنند؟

شرکت‌های سهامی عام ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار باید درخواست درج در بازار پایه را به فرابورس ایران ارائه دهند.

شرکت‌های مشمول ثبت نزد سازمان شامل دو گروه ذیل هستند:

• شرکت‌های سهامی عامی که تعداد سهامداران آن‌ها مساوی یا کمتر از 100 سهامدار و بیش از 35 سهامدار باشد و حقوق صاحبان سهام آنها بیش از 100 میلیارد ریال باشد.
• شرکت‌های سهامی عامی که تعداد سهامداران آن‌ها بیش از 100 سهامدار و حقوق صاحبان سهام آن‌ها بیش از 50 میلیارد ریال باشد.

آیا شرکتی که دارای سهام بی‌نام است، امکان درج در بازار پایه فرابورس را دارد؟

در صورتی که سهام شرکت بی‌نام باشد باید پیش از آغاز معاملات، سهام به بانام تبدیل شده و در سامانه معاملات ثبت شود.

انواع تابلوها در بازار پایه فرابورس ایران

از شهریور ماه سال 1398، بازار پایه فرابورس به سه تابلو زرد، نارنجی و قرمز تقسیم شده است.

در ادامه به نحوه طبقه‌بندی شرکت‌ها در هر تابلو می‌پردازیم:

شرایط سهام برای ورود به تابلوی “پایه زرد”

• مجموع روزهای تأخیر در ارائه اطلاعات مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از 2 مرتبه نباشد.
• دفعات عدم ارائه صورت‌های مالی مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از 2 مرتبه نباشد.
• حداقل 1 صورت مالی حسابرسی شده ارائه کرده باشد.

شرایط سهام برای ورود به تابلوی “پایه نارنجی”

• ناشرانی که در دوره مورد رسیدگی، حائز شرایط تابلوی “پایه زرد” یا تابلوی “پایه قرمز” نباشند.
• اظهارنظر حسابرس مستقل و بازرس قانونی نسبت به هریک از صورت‌های مالی شرکت اصلی یا تلفیقی گروه از نوع عدم اظهار نظر یا اظهار نظر مردود باشد.

شرایط سهام برای ورود به تابلوی “پایه قرمز”

• رای بدوی یا قطعی مراجع قضایی مبنی بر ورشکستگی ناشر صادر شده باشد.
• مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی رای به انحلال ناشر داده باشند.
• ناظر در سررسید دوره‌های رسیدگی حداقل 3 سال مالی متوالی صورت‎های مالی حسابرسی شده ارائه نکرده باشد.

در فایل منتشر شده توسط سازمان فرابورس، جزییات بیشتری از بازار پایه و همچنین لیست تمامی سهام بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز را مشاهده نمایید.

دانلود فایل اطلاعیه طبقه‌بندی شرکت‌های درج‌شده در بازار پایه فرابورس (PDF با حجم 160 کیلوبایت)

قبل از معامله در بازار پایه فرابورس بدانید

در ادامه به مهمترین سوالات کاربرانی که قصد معامله در بازار فرابورس دارند می‌پردازیم:

ساعت معاملات فرابورس

بر اساس دستورالعمل اجرایی نحوه معاملات اوراق بهادار، ساعت معاملات در بازار فرابورس بدین صورت است؛ در بازارهای اول، دوم و پایه، پیش‌گشایش از ساعت 8:45 تا 9، مرحله گشایش رأس 9 و مرحله حراج پیوسته نیز از 9 تا 13 خواهد بود.

همچنین در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط، پیش‌گشایش از 8:45 تا 9 و مرحله گشایش اول، 9 در نظر گرفته شده است.

در این بازار، مرحله حراج پیوسته از 9 الی 12:30 و پیش‌گشایش مرحله دوم نیز 12:30 الی 13 تعیین شده است. در بازار SME همچنین مرحله گشایش دوم ساعت 13 خواهد بود.

حداقل خرید در بازار پایه فرابورس

بر اساس مصوبه هیات مدیره شرکت فرابورس که از دی ماه سال 1400 اجرایی شد، حداقل ارزش هر سفارش خرید معادل 5 میلیون تومان تعیین شد.

نحوه خرید سهام در بازار پایه فرابورس

در نمادهای معاملاتی دسته سهامداری “سایر اشخاص” شرکت‌های بورس کالای ایران در نماد «کالا41»، بورس انرژی با نماد «انرژی31» و معاملات اوراق بهادار فرابورس ایران در نماد «فرابورس1» انجام می‌شود.

دادوستد سهام و حق تقدم خرید سهام پس از پذیرش به صورت عادی و با انجام حراج پیوسته با دامنه نوسان قیمت تا حداکثر 5 درصد مطابق با بازارهای اول، دوم فرابورس صورت می‌گیرد.

معاملات سایر نمادهای بورس کالا، بورس انرژی و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نیز مانند «کالا11»، «کالا21»، «کالا31»، «انرژی11»، «انرژی21» و «سپرده1» به‌ صورت توافقی بدون محدودیت دامنه نوسان روزانه قیمت و بدون محدودیت حجمی مانند سازوکار فعلی بازار پایه توافقی صورت می‌گیرد.

این حق تقدم‌ها در تابلوی پایه الف که مختص پذیرش تشکل‌های خودانتظام و نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان بورس مانند بورس‌ها و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است انجام می‌شود.

دادوستد سهام و حق تقدم خرید سهام در تابلو ب مشابه با سازوکار معاملات در بازار پایه عادی فعلی بوده و با انجام دو مرحله حراج ناپیوسته با دامنه نوسان روزانه قیمت به میزان 10 درصد انجام می‌شود.

به این ترتیب از زمانی که معاملات در تابلوی پایه ب آغاز می‌شود روند معاملات به این صورت خواهد بود که از ساعت 8:30 تا 9:00 صبح مرحله پیش‌گشایش با دامنه نوسان قیمتی حداکثر 10 درصدی بوده، راس ساعت 9:00 مرحله گشایش به روش حراج ناپیوسته صورت می‌گیرد.

مرحله حراج پیوسته از ساعت 9:00 تا 12:00 و مرحله پیش‌گشایش نیز از ساعت 12:00 تا 12:30 خواهد بود و در نهایت مرحله گشایش به روش حراج ناپیوسته راس ساعت 12:30 انجام می‌شود.

معاملات سهام و حق تقدم خرید سهام در تابلو ج به صورت عادی و با انجام دو مرحله حراج ناپیوسته صورت می‌گیرد با این تفاوت که نوسان روزانه قیمت سهام دامنه و محدودیتی ندارد.

ضمن آنکه معاملات بین دو حراج نیز با قیمت ثابت کشف شده در آخرین حراج ناپیوسته خواهد بود. انجام معاملات بلوک و عمده در تمامی نمادهای بازار پایه طبق مقررات نحوه انجام معاملات در بازارهای اول و دوم فرابورس قابل انجام است.

دادوستد سهام و حق تقدم خرید سهام در تابلو ج را تنها در سه روز معاملاتی هفته شامل روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبه انجام می‌شود.

در نهایت لیست سهام بازار پایه فرابورس را می‌توانید اینجا مشاهده کنید.

سوالات متداول

سخن پایانی

بازار پایه فرابورس از جمله بازارهایی است که مطابق با ماده 4 “دستورالعمل پذیرش، به منظور عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران” راه‌اندازی شده است.

پس از ثبت شرکت‌ها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مدارک ارائه شده از جانب شرکت‌ها در کمیته عرضه فرابورس مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس در فهرست نرخ‌های با‌زار پایه فرابورس درج می‌شوند.

لازم به ذکر است که این شرکت‌ها فرآیند پذیرش را طی نمی‌کنند.

در این مقاله درباره بازار پایه فرابورس و معیارهای لازم برای پذیرش شرکت‌ها در این بازار صحبت کردیم که امیدواریم برای شما مفید باشد.