یکی از موضوعات مهمی که در دنیای امروز مطرح است مسئله نگهداری و انتقال داده‌های حساس است.
کاربران ترجیح می‌دهند اطلاعات حساس خود را در اختیار کسی قرار ندهند اما درعین‌حال از آن‌ها استفاده نیز کنند. همچنین دوست دارند از دردسر درج اطلاعات تکراری در پلتفرم‌های مختلف خلاص شوند.
این اهداف با توکنایز کردن داده و اطلاعات مهم افراد به دست می‌آید. گاهی توکن‌ها یکبار مصرف و کم‌ارزش و گاهی باارزش و ماندگار هستند. توکنایز کردن جلوی ارسال اطلاعات مهم در سطح اینترنت و دسترسی‌های غیرمجاز به آن‌ها را می‌گیرد.
عناوین مطلب:
در مطلب توکنیزه کردن (Tokenization) چیست و چه کاربردی دارد؟ به این مفهوم پرداختیم با این حال در این مقاله به‌طور خلاص به مفهوم توکنایز کرده داده‌ها خواهیم پرداخت.
نکات کلیدی
- به فرآیند تبدیل داده‌های حساس مثل اطلاعات کارت شناسایی به توکن‌هایی که قابلیت انتقال به بلاک‌چین را بدون فاش شدن اطلاعات داشته باشند، توکنایز کردن داده می‌گویند.
- توکنایز کردن داده، می‌تواند روی امنیت، حریم خصوصی و انطباق آن تاثیر بگذارد و درعین‌حال جلوی دسترسی غیرمجاز و سواستفاده را می‌گیرد.
- توکنایز کردن داده نیازمند بررسی و پیاده‌سازی دقیق برای مدیریت مزایا و معایب آن است.
توکن چیست؟
توکن‌ها واحدهای دیجیتالی غیرقابل استخراج هستند که به‌عنوان ورودی، در بلاک‌چین درج می‌شوند. توکن‌ها اشکال مختلف و موارد کاربرد متعددی دارند. مثلا می‌توانند به‌عنوان یک ارز یا برای رمزنگاری داده استفاده شوند.
اکثر کاربران از بلاک‌چین‌های اتریوم و بایننس و نیز استانداردهای ERC20، ERC721، ERC1155 و BEP20 برای توکنایز کردن استفاده می‌کنند.
توکن‌ها، دارای ارزش بوده و قابلیت انتقال دارند اما مثل کوین‌های ارز دیجیتال نظیر بیت‌کوین یا اتر نیستند که ارز بومی یک بلاک‌چین باشند.
برخی توکن‌ها را می‌توان در دنیای فیزیکی با دارایی‌های فیزیکی مثل طلا، ارز یا ملک معاوضه کرد که به این کار اصطلاحا بازخرید می‌گویند. فرآیند ایجاد چنین توکن‌هایی را توکنایز کردن دارایی‌های واقعی (RWA) می‌گویند.
توکن‌سازی به حذف داده‌های حساس و ارزشمند و جایگزینی آن‌ها با توکن کمک می‌کند. اکثر کسب‌وکارها برخی داده‌های حساس مثل کارت‌های اعتباری، اطلاعات پزشکی، اطلاعات هویتی، سوابق کیفری و غیره را در سیستم خود نگه می‌دارند.
این کسب و کارها با توکنایز کردن این اطلاعات، همچنان می‌توانند از این اطلاعات استفاده کنند و نگران لو رفتن آن‌ها نباشند.
توکنایز کردن داده (Data Tokenization) چیست؟
توکنایز کردن داده، فرآیند تبدیل داده‌های حساس مثل اطلاعات کارت شناسایی یا داده‌های مربوط به وضعیت سلامتی شخص به توکن است؛ بطوریکه این توکن، بدون فاش شدن داده اصلی، قابلیت انتقال، ذخیره‌سازی و پردازش داشته باشد.
معمولا این توکن‌ها منحصربه‌فرد و غیرقابل تغییر هستند و می‌توانند برای بهبود امنیت، حریم خصوصی و انطباق در بلاک‌چین تایید شوند.
در حساب‌های شبکه‌های اجتماعی افراد نیز می‌توان از توکنایز کردن داده استفاده کرد.
کاربران می‌توانند حضور آنلاین خود را توکنایز کنند تا بتوانند به‌صورت یکپارچه از یک پلتفرم شبکه اجتماعی به دیگری بروند و درعین‌حال مالکیت اطلاعات شخصی‌شان را نیز داشته باشند.
برخلاف رمزنگاری ،داده‌هایی که توکنایز می‌شوند غیرقابل رمزگشایی و برگشت‌ناپذیر هستند.
ازآنجایی‌که هیچ ارتباط ریاضی بین داده‌های اصلی و نشانه‌های درون توکن نیست، نمی‌توان آن‌ها را به شکل اصلی خود برگرداند. به‌این‌ترتیب هیچ‌گاه داده‌های اصلی به خطر نمی‌افتند.
مفهوم توکنایز کردن داده، مدت کمی است که معرفی شده و معمولا از آن در بخش مالی و برای امن کردن اطلاعات پرداخت‌ها استفاده می‌شود، با این حال این قابلیت را دارد که در هر صنعت دیگری نیز به کار گرفته شود.
دتوکنایز یا توکن زدایی فرآیند معکوس توکنایز کردن است که توکن را به داده‌های اصلی تبدیل می‌کند.
این کار فقط با استفاده از سیستمی که کار توکنایز کردن را انجام داده قابل اجراست و هیچ راه‌حل دیگری برای رسیدن به داده‌ی اولیه وجود ندارد.
هدف از توکنایز کردن داده چیست؟
هدف از توکنایز کردن، محافظت از داده‌های حساس و درعین‌حال، حفظ ارزش آن‌ها در کسب‌وکارهاست.
این موضوع با رمزنگاری فرق دارد چراکه در رمزنگاری، داده‌ها با روشی ذخیره می‌شوند که اجازه استفاده از آن‌ها را برای اهداف تجاری و کسب‌وکار نمی‌دهد.
رمزنگاری مثل یک جعبه رمزدار یا گاوصندوق است و توکنایز کردن مثل پوکر چیپ است که بازیکنان به‌جای اینکه پول نقد خود را روی میز بگذارند از این تراشه‌ها استفاده می‌کنند.
بااین‌حال تراشه‌ها نمی‌توانند به‌عنوان پول استفاده شوند و حتی اگر به سرقت روند هم ارزشی ندارند فقط نشان‌دهنده ارزش مالی خود هستند.
توکن‌ها قابلیت برگشت به داده اولیه را ندارند. اما در رمزنگاری این امکان وجود دارد. به‌این‌ترتیب هیچ‌گاه نمی‌توان از یک توکن متوجه شد که چه اطلاعاتی در خود جای داده است.
تفاوت توکنایز کردن با رمزنگاری چیست؟
توکنایز کردن و رمزنگاری، هر دو متدهایی برای حفاظت از اطلاعاتند. بااین‌حال روش کار و هدفی که دنبال می‌کنند متفاوت است.
در رمزنگاری، یک داده ساده مثل شماره شناسایی با استفاده از فرآیندهای ریاضی، به فرمت غیرقابل‌خواندن (سایفرتکست) تبدیل می‌شود که رمزگشایی آن فقط با کلید رمز امکان‌پذیر است.
بنابراین کسانی که کلید را ندارند متوجه داده رمزشده نمی‌شوند. از رمزنگاری در سناریوهای مختلفی استفاده می‌شود مثلا در امن سازی ارتباطات، ذخیره‌سازی اطلاعات، احراز هویت، امضای دیجیتالی و غیره.
اما در توکنایز کردن، داده‌های مهم و حساس با شناسه‌های بی‌اهمیت و منحصربه‌فردی که توکن نامیده می‌شوند جایگزین می‌گردند.
به‌این‌ترتیب نیازی به کلید رمز نیست. مثلا می‌توان شماره شناسایی شخص را با توکنی جایگزین کرد که هیچ ارتباطی به عدد اصلی ندارد اما همچنان می‌تواند برای پردازش تراکنش‌ها به کار رود.
اغلب از توکنایز کردن زمانی استفاده می‌شود که امنیت داده‌ها و انطباق آن‌ها با پروتکل‌های قانونی و نظارتی، اهمیت زیادی دارد؛ مثل پردازش اطلاعات یک پرداخت، اطلاعات سلامتی و مدیریت اطلاعات هویتی افراد.
از دیگر تفاوت‌های رمزنگاری و توکنایز کردن می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
رمزنگاری | توکنایز کردن |
متن ساده را با استفاده از فرآیندهای ریاضیاتی به متن رمزشده تبدیل می‌کند و در این فرآیند از الگوریتم و کلید کمک می‌گیرد | توکن به‌صورت تصادفی برای متن ساده تولید شده و در پایگاه داده ذخیره می‌گردد |
حجم زیادی از داده‌ها فقط با استفاده از یک کلید رمزنگاری کوچک می‌توانند رمزگشایی شوند | با افزایش اندازه پایگاه داده، حفظ امنیت و عملکرد درست آن دشوارتر می‌شود |
برای داده‌های ساختاریافته و نیز بدون ساختار مثل کل یک فایل استفاده می‌شود | برای داده‌های ساختاریافته مثل کارت اعتباری یا شماره تامین اجتماعی به کار می‌رود |
برای تبادل داده‌های حساس بدون حضور شخص ثالثی که کلید رمز را در اختیار داشته باشد ایدئال است | برای تبادل داده‌ها دشوار است چراکه نیاز به دسترسی مستقیم به مقادیر توکن دارد |
طرح‌های رمزنگاری که سعی می‌کنند فرمت داده را حفظ کنند، قدرت کمتری دارند | فرمت داده را می‌توان بدون کاهش قدرت و امنیت حفظ کرد |
داده‌های اصلی، منتقل می‌شوند اما به‌صورت رمزنگاری‌شده هستند | داده‌های اصلی هیچ‌گاه منتقل نمی‌شوند و این تطابق بیشتری با قوانین سازمانی دارد |
توکنایز کردن داده چگونه انجام می‌شود؟
کاربری را مجسم کنید که می‌خواهد از یک پلتفرم اجتماعی مثل اینستاگرام به پلتفرم دیگری نظیر فیس‌بوک سوییچ کند.
در شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر وب 2، کاربر باید اکانت جدیدی ساخته و همه اطلاعات شخصی خود را از ابتدا وارد کند. همچنین نمی‌تواند تاریخچه فعالیتی که در شبکه اجتماعی قبلی داشته را به شبکه جدید منتقل کند.
با استفاده از توکنایز کردن داده، این کاربر می‌تواند هویت دیجیتال موجود خود را به پلتفرم جدید پیوند بزند و به‌این‌ترتیب اطلاعات شخصی‌اش را به‌صورت اتوماتیک انتقال دهد.
این کار با ساخت کیف پول ارز دیجیتال مثل متامسک امکان‌پذیر است. آدرس این کیف پول، نشان‌دهنده هویت کاربر در فضای بلاک‌چین است.
به‌این‌ترتیب کاربر، کیف پول خود را به پلتفرم شبکه اجتماعی جدید متصل می‌کند.
تاریخچه اطلاعات شخصی، کانکشن‌ها و افرادی که با آن‌ها در ارتباط بوده و نیز دارایی‌های او به‌صورت اتوماتیک با پلتفرم جدید همگام می‌شود؛ چراکه ولت متامسک هویت دیجیتالی فرد و اطلاعات بلاک‌چینی او را در اختیار دارد.
این یعنی همه توکن‌ها، NFT ها و تراکنش‌های قبلی که آن کاربر روی پلتفرم قبل انجام داده از بین نخواهند رفت.
به‌این‌ترتیب کاربر کنترل کامل شرایط را در دست دارد و می‌تواند به پلتفرم دیگری مهاجرت کند درحالی‌که فعالیتش به هیچ پلتفرمی محدود نیست.
مزایای توکنایز کردن داده
توکنایز کردن داده می‌تواند مزایای قابل‌توجهی به همراه داشته باشد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
تقویت امنیت اطلاعات
توکنایز کردن داده، امنیت آن را بهبود می‌دهد. با جایگزین کردن داده‌های حساس با توکن‌ها، ریسک نقض شدن اطلاعات، سرقت هویت، کلاه‌برداری و سایر حملات سایبری افزایش می‌یابد.
توکن‌ها با یک سیستم نگاشت امن، به داده اصلی متصل می‌شوند. به‌این‌ترتیب حتی اگر توکن‌ها دزدیده شود یا لو برود بازهم داده اصلی، امن و بدون تغییر است.
انطباق با مقررات
بسیاری از صنایع، مقررات سخت‌گیرانه‌ای درباره داده‌ها دارند. توکن‌سازی می‌تواند به این سازمان‌ها کمک کند تا امنیت اطلاعات حساس خود را تامین کرده و احتمال عدم انطباق با مقررات را کاهش دهند.
ازآنجایی‌که داده‌های توکنایز شده را داده‌های غیرحساس در نظر می‌گیرند، پیچیدگی ممیزی آن‌ها کاهش یافته و مدیریت داده‌ها ساده‌تر می‌شود.
امنیت بیشتر در اشتراک‌گذاری اطلاعات
توکن‌سازی می‌تواند امکان اشتراک‌گذاری امن اطلاعات در بین بخش‌های مختلف یک سازمان، فروشگاه‌ها و شرکا را فراهم کند.
این کار با دسترسی افراد به توکن‌ها امکان‌پذیر است و جلوی افشای اطلاعات را می‌گیرد. توکن‌سازی می‌تواند نیازهای روبه رشد سازمان‌ها را پاسخ دهد و هزینه اقدامات امنیتی آن‌ها را کم کند.
بیشتر بخوانید: خطرات موجود در داده‌های متمرکز و راهکار بلاک‌چین برای آن
محدودیت‌های توکنایز کردن داده
توکنایز کردن در کنار مزایایی مثل بهبود امنیت داده‌ها می‌تواند معایبی نیز به همراه داشته باشد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
کیفیت داده
توکنایز کردن داده می‌تواند روی کیفیت و دقت داده‌ها اثر بگذارد چراکه ممکن است برخی اطلاعات از بین رفته یا اینکه در فرآیند توکن شدن تغییر کنند.
مثلا اگر موقعیت جغرافیایی کاربر به توکن تبدیل شود، بر چگونگی مشاهده محتواهای مرتبط با موقعیت مکانی اثر می‌گذارد. ممکن است به بعضی محتواها دسترسی کاملی نداشته باشد یا اصلا نتواند دسترسی پیدا کند.
قابلیت همکاری داده‌ها
توکن کردن اطلاعات، استفاده یا پردازش اطلاعات را در سیستم‌هایی که با هم همکاری دارند دشوار می‌کند.
مثلا اگر آدرس ایمیل یا شماره موبایل کاربری توکنایز شود، ممکن است دیگر نتواند ایمیل‌ها یا پیام‌های هشدار را از سایر پلتفرم‌ها دریافت کند یا اینکه قابلیت دریافت پیام‌های متنی (SMS) را از دست بدهد.
حاکمیت داده
توکنایز کردن داده‌ها می‌تواند مسائل اخلاقی و قانونی را درباره کسی که مالک داده است و آن را کنترل می‌کند و نیز درباره چگونگی استفاده یا به اشتراک‌گذاری آن به همراه داشته باشد.
مثلا وقتی اطلاعات شخصی کاربر توکنایز شود ممکن است آن‌ها نسبت به نحوه جمع‌آوری و استفاده از این داده توکنایز شده رضایت چندانی نداشته باشند.
همچنین توکنایز کردن پست‌های کاربران در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند برخلاف آزادی بیان یا حقوق مالکیت معنوی آن‌ها تلقی شود.
ریکاوری و بازگرداندن اطلاعات
اگر توکنایز کردن به مشکل بربخورد ریکاوری اطلاعات بسیار دشوار و پیچیده است. سازمان‌ها باید داده‌های توکنایز شده و داده‌های حساس اصلی خود را که در توکن ذخیره شده‌اند، بازیابی کنند که کار بسیار پیچیده‌ایست.
کاربرد توکنایز کردن داده در شبکه‌های اجتماعی و NFT ها
پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی متمرکز، هر روز حجم زیادی از اطلاعات را برای ایجاد تبلیغات هدفمند، پیشنهاددهی محتوا و ایجاد یک تجربه شخصی برای کاربران جمع‌آوری می‌کنند.
این اطلاعات در پایگاه داده‌های متمرکز ذخیره شده و می‌تواند بدون اجازه کاربران فروخته شود یا اینکه در معرض هک و افشا قرار بگیرد.
با توکنایز کردن اطلاعات، کاربران می‌توانند داده‌های شبکه‌های اجتماعی خود را به‌صورت توکن درآورده و در صورت تمایل به محققان و کسانی که در حوزه تبلیغات فعالیت می‌کنند بفروشند.
به‌این‌ترتیب آن‌ها خودشان تعیین می‌کنند چه کسانی محتوای فعالیت آن‌ها را ببینند. آن‌ها همچنین می‌توانند قوانین خاصی برای پروفایل و محتوای خود ایجاد کنند.
مثلا می‌توانند تعیین کنند که فقط کاربران مجاز قادر به دیدن این محتوا باشند یا اینکه برای مشاهده آن محتوا باید حداقل موجودی سرمایه کریپتوی یک شخص، مقدار مشخصی باشد.
به‌این‌ترتیب کاربران کنترل کامل شبکه اجتماعی خود، محتوای آن و نیز کانال‌های کسب درآمد مثل دریافت حق اشتراک یا انعام را در اختیار دارند.
سوالات متداول
توکن چیست؟
توکن یک قطعه داده است که به‌جای اطلاعات ارزشمندتری قرار می‌گیرد. آن‌ها به‌خودی‌خود ارزشی ندارند و فقط زمانی کاربردی هستند که حاصل توکنایز شدن یک داده‌ی باارزش مثل شماره شناسایی یا شماره تامین اجتماعی یا نظایر آن باشند.
توکنایز کردن چیست؟
به فرآیند تبدیل داده به توکن، از طریق جایگزین کردن اطلاعات مهم با شناسه‌های منحصربه‌فردی توکنایز کردن می‌گویند. در این فرآیند اطلاعات اصلی حفظ شده و امنیت آن‌ها به خطر نمی‌افتد.
تفاوت توکنایز کردن و رمزنگاری در چیست؟
آن‌ها تفاوت‌های زیادی دارند اما مهم‌ترین تفاوت آن‌ها در استفاده از کلید رمز است. وقتی یک داده، رمزنگاری می‌شود فقط کسی که کلید رمز را دارد می‌تواند از آن‌ها استفاده کند اما در توکنایز کردن چنین شرایطی وجود ندارد.
جمع بندی
درحال‌حاضر در صنایع زیادی مثل صنایع بهداشت و درمان، مالی، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی از توکنایز کردن داده استفاده می‌شود.
با توجه به اینکه هرروز بر اهمیت مسئله امنیت داده‌ها اضافه می‌شود، توکنایز کردن نیز به موضوعی مهم‌تر تبدیل می‌گردد. اجرای موثر این رویکرد مستلزم بررسی و اجرای دقیق است.
توکنایز کردن باید به شکلی شفاف و مسئولانه، همراه با رعایت اصول اخلاقی انجام شود تا همه آن چیزی که موردنظر کاربر است را تامین کند.
قصد خرید یا فروش ارز دیجیتال در ایران را دارید؟ در این سایت می‌توانید با اطمینان و با چند کلیک خرید کنید: