ریسک پذیری (Risk-on) و ریسک گریزی (Risk-off) در سرمایه‌گذاری

در دنیای معامله‌گری، اصطلاحات «ریسک پذیری» و «ریسک گریزی» (به ترتیب Risk-on و Risk-off) در رابطه با احساسات بازار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اما این دو اصطلاح به چه معنا هستند و آشنایی با آن‌ها چگونه می‌تواند در تصمیم گیری‌های بهتر در زمینه سرمایه‌گذاری به شما کمک کند؟

در این مقاله از بورسینس، به صورت کامل به معنای ریسک پذیری و ریسک گریزی خواهیم پرداخت و نقش این دو مفهوم در بازارهای مالی را بررسی خواهیم کرد.

نکات کلیدی

• ریسک پذیری (Risk-on) در زمینه احساسات بازار به زمانی گفته می‌شود که سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بازارهای مالی به آینده خوش‌بین هستند و تمایل به پذیرش ریسک بیشتری در سرمایه‌گذاری‌های خود دارند.
• ریسک گریزی (Risk-off) به شرایطی گفته می‌شود که سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند سرمایه خود را در دارایی‌های کم ریسک‌تر مانند اوراق بهادار سرمایه‌گذاری کنند.
• بیت‌کوین به دلیل نوسانات زیاد و قابل توجه قیمت آن جزو دارایی‌های با ریسک بالا و بازدهی بالا محسوب می‌شود.
• اوراق قرضه، اوراق خزانه، طلا و سایر اوراق دولتی از جمله سرمایه‌گذاری‌های کم ریسک‌تر هستند.

ریسک پذیری به چه معناست؟

وقتی فعالان بازار می‌گویند که بازار در مرحله «ریسک پذیری (Risk-on)» است، به این معنی است که سرمایه‌گذاران به افزایش قیمت‌ها خوش‌بین هستند و مایل‌اند ریسک بیشتری را در سرمایه‌گذاری‌های خود بپذیرند.

سرمایه‌گذاران این احساسات مثبت را به اشکال مختلف از جمله ترجیح دادن سرمایه‌گذاری روی سهام نسبت به اوراق قرضه یا تمایل بیشتر به سرمایه‌گذاری در سهام بازارهای نوظهور به جای سهام شرکت‌های بزرگ و جاافتاده نشان می‌دهند.

بیشتر بخوانید: اوراق سهام، مشارکت و قرضه: تعاریف، تفاوت‌ها و ویژگی‌ها

یکی از نمونه‌های دوره ریسک پذیری، دوره رشد و توسعه اقتصادی در ایالات متحده بین سال‌های 2001 تا 2007 است.

در این مدت، سرمایه‌گذاران بیشتر ترجیح می‌دادند روی دارایی‌های سفته‌بازانه‌تر مانند املاک و سهام شرکت‌های فناوری سرمایه‌گذاری کنند تا سود بیشتری کسب کنند.

این امر منجر به افزایش قیمت مسکن و رشد بازار سهام شد که در نهایت به بحران مالی سال 2008 منتهی شد.

اساساً، در طول مرحله ریسک پذیری، سرمایه‌گذاران مایل‌اند به امید دستیابی به سودهای بیشتر روی دارایی‌های پرنوسان‌تر سرمایه‌گذاری کنند که این باعث افزایش قیمت دارایی‌های پرریسک‌تر می‌شود.

سرمایه‌گذاران وضعیت کلی اقتصاد را صعودی می‌دانند و معتقدند که پتانسیل بازدهی بالاتر بر ریسک‌های ناشی از نوسانات بیشتر بازار غلبه دارد.

بیشتر بخوانید: چگونه ریسک‌پذیر باشیم؟ خصوصیات افراد ریسک‌پذیر و ریسک‌گزیر!

ریسک گریزی به چه معناست؟

هنگامی‌که گفته می‌شود بازار در دوره «ریسک گریزی (Risk-off)» قرار دارد، سرمایه‌گذاران بیش از پیش محتاط می‌شوند و به دنبال کاهش میزان زیان‌های احتمالی خود هستند.

احساسات ریسک گریزی به روش‌های مختلفی مانند تغییر سرمایه‌گذاری از سهام به اوراق قرضه یا از سهام بازارهای نوظهور به سهام شرکت‌های بزرگ خود را نشان می‌دهد.

در این شرایط دلسردکننده، سرمایه‌گذاران خواهان ثبات بیشتر در سرمایه‌گذاری هستند و بازده کمتر را به ریسک بالاتر ترجیح می‌دهند.

در طول دوره ریسک گریزی، سرمایه‌گذاران ممکن است بیشتر سرمایه خود را به سمت سرمایه‌گذاری‌های مطمئن‌تر مانند اوراق قرضه دولتی، که نوسانات کمتری نسبت به سایر اوراق قرضه یا سهام دارند منتقل کنند.

آن‌ها همچنین ترجیح می‌دهند روی سهام شرکت‌های بزرگ‌تر که در شرایط رکود معمولاً عملکرد بهتری دارند سرمایه‌گذاری کنند تا سهام شرکت‌های نوپا و پرنوسان‌تر.

در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در نوامبر 2016، بازارهای مالی پیروزی دونالد ترامپ را ریسک بزرگ‌تری نسبت به انتخاب هیلاری کلینتون می‌دانستند.

در نتیجه، زمانی که رسانه‌ها اخبار بیشتری را به نفع ترامپ منتشر کردند، سرمایه‌گذاران ریسک گریزتر شدند و دارایی‌های خود را به سمت سرمایه‌گذاری‌هایی با ریسک کمتر جابه‌جا کردند.

به طور کلی، بازار ریسک گریز با مشخصه کاهش قیمت سهام و افزایش قیمت اوراق قرضه شناخته می‌شود.

دلیل این تغییرات، همان‌طور که گفتیم، این است که وقتی سرمایه‌گذاران محتاط‌تر می‌شوند، معمولاً سهام خود را می‌فروشند و اقدام به خرید اوراق قرضه می‌کنند که سرمایه‌گذاری امن‌تری محسوب می‌شود.

این اتفاق همچنین می‌تواند نشان دهنده رکود یا رکود اقتصادی در آینده نزدیک باشد.

بیشتر بخوانید: بهترین سرمایه گذاری در دوران رکود اقتصادی چیست؟

توجه به این نکته ضروری است که عبارات «ریسک پذیری» و «ریسک گریزی» نسبی هستند و بسته به شرایط بازار و احساسات سرمایه‌گذاران می‌توانند تغییر کنند.

این دو مفهوم حالت‌های دائمی بازار نیستند بلکه بیشتر شرایط موقت آن را توصیف می‌کنند.

آیا سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین، ریسک پذیری است یا ریسک گریزی؟

بیت‌کوین با نوسانات زیاد و غیرمعمول آن شناخته می‌شود و قیمت آن می‌تواند در مدت کوتاهی به سرعت و اغلب به شدت نوسان کند.

بیت‌کوین دارای هیچ پشتوانه فیزیکی یا حمایت دولتی نیست و هیچ مرجع مرکزی برای وضع مقررات بر آن وجود ندارد.

فقدان مقررات و نظارت می‌تواند بیت‌کوین را به سرمایه‌گذاری پرریسک‌تر نسبت به دارایی‌های سنتی مانند سهام یا اوراق قرضه تبدیل کند.

بیشتر بخوانید: چرا بازار ارزهای دیجیتال، نوسانات زیادی دارد؟

علاوه بر این، ارزش بیت‌کوین در درجه اول توسط عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود و این امر ممکن است تحت تأثیر عوامل متعددی مانند سفته بازی، تغییرات تکنولوژیکی و نظارتی و شرایط اقتصادی جهانی قرار گیرد.

به طور کلی، بیت‌کوین یک سرمایه‌گذاری پرخطر و با بازدهی بالا محسوب می‌شود و در دسته سرمایه‌گذاری‌های «ریسک پذیر» قرار می‌گیرد.

با این حال، برخی از ویژگی‌های پولی و پتانسیل بیت‌کوین به عنوان یک ذخیره ارزش، آن را به یک دارایی ریسک گریز برای علاقه‌مندان به این کلاس جدید از دارایی تبدیل می‌کند.

در نتیجه، هنوز به طور قطع نمی‌توان گفت که بیت‌کوین در طبقه بندی قطعی ریسک پذیر قرار می‌گیرد یا ریسک گریز.

بیشتر بخوانید: مراحل مدیریت ریسک در بورس و بازارهای مالی

نمونه‌هایی از دارایی‌های رایج «ریسک گریز»

دارایی‌های معمولی «ریسک گریز» سرمایه‌گذاری‌هایی هستند که امن‌تر بوده و نسبت به سایر سرمایه‌گذاری‌ها نوسان کمتری دارند.

در دوره‌هایی که سرمایه‌گذاران ترسیده و محتاط‌تر می‌شوند، با رفتن به سراغ این دارایی‌ها سعی می‌کنند میزان زیان‌های احتمالی خود را کاهش دهند.

برخی از نمونه‌های دارایی‌های «ریسک گریز» عبارت‌اند از:

• اوراق قرضه دولتی: اوراق قرضه صادر شده توسط دولت‌ها جزو امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها محسوب می‌شوند. این اوراق معمولاً بازده کمتری نسبت به سایر اوراق ارائه می‌دهند اما سرمایه‌گذاری با ثبات‌تری محسوب می‌شوند.
• اوراق خزانه داری: اوراق خزانه نوعی از اوراق بدهی هستند که توسط دولت‌ها صادر شده و جزو امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها در جهان محسوب می‌شود.
• گواهی سپرده: گواهی‌های سپرده، سپرده‌های بانکی هستند که نرخ سود ثابت و بازده تضمین شده دارند.
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری: صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازار پول، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترکی هستند که در اوراق بدهی کوتاه مدت مانند اسناد خزانه داری و اوراق تجاری سرمایه‌گذاری می‌کنند.
• طلا: طلا همیشه به عنوان یک دارایی ایمن شناخته شده است و ارزش آن با بازار سهام یا بازار اوراق قرضه ارتباطی ندارد. طلا در زمان عدم اطمینان اقتصادی، تنش‌های ژئوپلیتیکی یا تورم ارزش خود را حفظ می‌کند.
• سهام شرکت‌های خدماتی: سهام شرکت‌های خدماتی (مانند آب، برق، گاز و…) سرمایه‌گذاری‌های تدافعی هستند که در شرایط رکود عملکرد خوبی دارند. این سهام همچنین سرمایه‌گذاری‌های کم ریسکی محسوب می‌شوند.

بیشتر بخوانید: سهام دفاعی؛ دریافت سود ثابت و پایدار حتی در شرایط رکود!

آیا «ریسک پذیری» و «ریسک گریزی» شاخص خوبی برای ارزیابی احساسات بازار است؟

از دو اصطلاح ریسک پذیری و ریسک گریزی اغلب برای توصیف احساسات بازار و گرایش سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در دارایی‌های پر خطرتر یا مطمئن‌تر استفاده می‌شود.

با این حال، اگرچه طبقه‌بندی «ریسک پذیری و ریسک گریزی» می‌تواند توصیف خوبی از احساسات بازار باشد، اما برای توجیه تغییرات بازار به یک روش جامع‌تر نیاز داریم.

سایر شاخص‌ها مانند داده‌های اقتصادی، درآمد شرکت‌ها و تحولات سیاسی هم می‌توانند احساسات بازار را شکل دهند.

همچنین توجه به این نکته مهم است که احساسات بازار فقط از دو حالت متضاد تشکیل نشده است، بلکه بیشتر مانند طیفی از احساسات است که دارای درجات مختلف ریسک پذیری و ریسک گریزی است.

به طور کلی، اگرچه اصطلاح «ریسک پذیری و ریسک گریزی» می‌تواند بینش خوبی در مورد احساسات بازار ارائه دهد، اما نباید از آن به عنوان تنها شاخص احساسات بازار استفاده کرد.

سرمایه‌گذاران همچنین باید نکات ظریف دیگری مانند اخبار خاص مربوط به شرکت‌ها را هنگام تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری در نظر بگیرند.

سؤالات متداول

سخن پایانی

معمولاً برای توصیف احساسات بازار از دو مفهوم «ریسک پذیری» و «ریسک گریزی» استفاده می‌شود.

این دو اصطلاح نشان دهنده تغییرات ایجاد شده در فعالیت سرمایه‌گذاری فعالان بازار تحت تأثیر تغییرات مهم‌تر از جمله اقتصاد گسترده‌تر است.

وقتی گفته می‌شود بازار ریسک پذیر است، سرمایه‌گذاران نسبت به آینده احساس اطمینان می‌کنند و مایل به پذیرش ریسک بیشتری هستند. در نتیجه به سراغ سرمایه‌گذاری در دارایی‌های پر ریسک‌تر مانند سهام می‌روند.

برعکس، زمانی که بازار در شرایط ریسک گریز قرار می‌گیرد، سرمایه‌گذاران محتاط‌تر می‌شوند و با انتقال سرمایه خود به دارایی‌های کم ریسک‌تر مانند اوراق قرضه یا طلا سعی می‌کنند میزان ریسک خود را کاهش دهند.

اگرچه طبقه‌بندی «ریسک پذیری، ریسک گریزی» می‌تواند شاخص مفیدی برای توصیف احساسات بازار باشد، اما برای ارزیابی احساسات بازار همیشه باید به دنبال پیدا کردن دلایل دقیق‌تر باشید.

داده‌های کلان اقتصادی، درآمد شرکت‌ها، سیاست‌های دولت و سایر عوامل می‌توانند باعث تغییرات احساسات بازار شوند.