بررسی صنعت خودروسازی ایران و گروه خودرو در بازار بورس

یکی از بزرگترین صنعت‌های تولیدی در جهان، صنعت خودروسازی است.

سابقه خودروسازی در ایران نیز به بیش از 60 سال می‌رسد که در حال حاضر شرکت‌های مرتبط با صنعت خودروسازی، در گروه «خودرو و ساخت قطعات» بازار بورس پذیرفته شده‌اند.

در این مقاله قصد داریم تا گروه خودرو و ساخت قطعات در بازار بورس ایران را مورد بررسی قرار داده و به ذکر نکات مهم در تحلیل بنیادی این صنعت بپردازیم.

برای آموزش تحلیل بنیادی (از مقدماتی تا پیشرفته) کلیک کنید

نکات کلیدی

• خودروسازی در ایران، از جمله صنایع مهم و قدیمی است که قدمت فعالیت آن به بیش از 60 سال می‌رسد. این صنعت کار خود را با تاسیس شرکت‌های “فیات” و “ایران ناسیونال” آغاز کرد.
• در ابتدای کار شرکت‌های خودروسازی در ایران، تولید انبوه پیکان آغاز شد و تا مدت‌ها ادامه داشت. تا اینکه بعد از پایان جنگ تحمیلی، “گروه خودرو و ساخت قطعات” در بازار بورس ایران فعالیت خود را آغاز نمود.
• در حال حاضر گروه خودرو با چالش‌های فراوانی از جمله کاهش تقاضا در زمان کاهش قیمت خودرو، عدم وجود نقدینگی کافی و وجود تحریم‌های اقتصادی روبه‌رو است.

پیشینه‌ای از صنعت خودروسازی در ایران

همانطور که اشاره کردیم؛ خودروسازی در ایران بیش از 60 سال سابقه فعالیت دارد که اولین فعالیت‌ها در این حوزه مربوط به سال 1332 و تاسیس اولین شرکت تولیدکننده خودرو در ایران به نام “فیات” بود.

با این حال؛ نقطه عطف صنعت خودروسازی در ایران به سال 1341 برمی‌گردد که در آن زمان شرکت ایران ناسیونال (شرکت ایران خودرو کنونی) تاسیس شد.

در ابتدا این شرکت تولید نوع خاصی از اتوبوس را برعهده داشت اما رفته‌رفته و بعد از گذشت 4 سال، طی قراردادی با شرکت روتس انگلستان و انتقال تکنولوژی به ایران، تولید انبوه خودروهای پیکان را بر عهده گرفت.

گروه خودرو و ساخت قطعات چگونه ایجاد شد؟

تولید خودروهای پیکان تا سال 1357 در ایران ادامه داشت؛ اما بعد از انقلاب اسلامی و با آغاز جنگ تحمیلی، تولید پیکان با کاهش شدیدی روبه‌روبه شد.

این اوضاع تا پایان جنگ تحمیلی ادامه‌دار بود و بعد از آن با سرمایه‌گذاری‌ شرکت‌های مختلف در تولید قطعات خودرو و خط تولید خودروهای مختلف، مجددا تولید پیکان آغاز شد.

با گسترش این فعالیت‌ها، دولت به فکر عرضه شرکت‌های خودروسازی در بازار بورس افتاد تا از این طریق، تامین مالی و معاملات مربوط به این صنعت، به شکل کاملا شفاف در بازار سرمایه قابل رویت باشد.

به همین دلیل؛ گروهی با عنوان “گروه خودرو و ساخت قطعات” در بازار بورس ایران شکل گرفت که هم‌اکنون شرکت‌های بزرگی مانند سایپا، ایران خودرو، بهمن موتور و … در آن فعالیت دارند.

شرکت‌های فعال در گروه خودرو چه خدماتی ارائه می‌دهند؟

در ابتدا؛ شرکت‌های فعال در گروه خودرو، تنها خودروهای خارجی را مونتاژ کرده و تکنولوژی لازم جهت ساخت قطعات پیچیده را در اختیار نداشتند.

اما اکنون تجهیزات و ماشین‌آلات جدید باعث شده تا این شرکت‌ها، بخش زیادی از قطعات مصرفی خودروها را نیز تولید کنند.

در ادامه، به خدماتی که شرکت‌های فعال در گروه خودرو سازی ارائه می‌دهند، اشاره می‌کنیم:

• مونتاژ انواع خودروهای بنزینی، دیزلی و گازسوز تجاری سبک و سنگین
• تولید قطعات ریخته‌گری و محصولات چدنی برای صنعت خودروسازی
• تولید و ساخت انواع خودروهای سبک، سنگین و قطعات یدکی آن‌ها
• تولید گیربکس، اکسل، جعبه فرمان، پلوس، سیلندر و سرسیلندر
• تولید انواع قطعات خودرو مانند انواع دریچه هوا، واتر پمپ، اویل پمپ
• تولید کمک فنر خودرو
• طراحی و ساخت صندلی خودرو
• تولید انواع رادیاتور خودرو
• تولید رینگ چرخ خودروهای مختلف
• تولید انواع میل لنگ و میل بادامک
• تولید انواع بلبرینگ
• تولید لنت ترمز و کلاچ
• طراحی و ساخت انواع اتوبوس، مینی بوس، کامیون، کامیونت، وانت و…
• تولید انواع موتور سیکلت

چالش‌های موجود در صنعت خودروسازی ایران

اگرچه حضور خودروسازان ایرانی در بازار بورس مزایای بسیاری برای آن‌ها دارد؛ اما این شرکت‌ها با چالش‌هایی نیز روبه‌رو هستند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

• عدم وجود نقدینگی لازم: بدیهی است که خودروسازان برای تولید مدل‌های جدید قطعات و خودرو، به نقدینگی کافی نیاز دارند.

با وجود تحریم‌ها و مشکلات در نقل و انتقال پول، خودروسازان نیز با کمبود مواد اولیه و قطعات رو‌به‌رو خواهند بود که این موضوع، یکی از چالش‌های مهم در صنعت خودروسازی ایران است.

• کاهش قیمت خودرو و کاهش تقاضا: شاید این موضوع عجیب به نظر برسد؛ اما در ایران با کاهش قیمت خودرو، تقاضا برای خرید خودرو کاهش شدیدی پیدا می‌کند.

در واقع به دلیل افزایش ناگهانی قیمت خودرو، مردم نه از روی نیاز بلکه برای نوعی سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش دارایی‌های خود، به خرید خودرو روی می‌آورند.

این میزان تقاضا حقیقی نیست و زمانی که قیمت‌ها به حالت منطقی برمی‌گردد، شاهد کاهش میزان تقاضا برای خرید خودرو خواهیم بود.

• وجود تحریم‌ها و عدم واردات تکنولوژی‌های لازم: همواره وجود تحریم‌ها، بر روی واردات فناوری در هر صنعتی تاثیرگذار است؛ بنابراین، صنعت خودروسازی نیز از این موضوع مستثنا نیست.

برای رفع این مشکل، بایستی تکنولوژی و فناوری‌های مورد نیاز در داخل کشور توسعه یابند؛ اما به دلیل وجود مشکلات در نقدینگی طبیعتاً چنین چیزی امکان‌پذیر نیست و اگر هم باشد، به کندی انجام خواهد شد.

علاوه بر مواردی که در بالا ذکر کردیم؛ جهان نیز با 3 چالش اساسی در صنعت خودرو سازی رو‎به‎رو است:

• مقررات زیست محیطی
• کمبود تقاضا
• توسعه فناوری

در میان خودروسازان جهان، چین و اروپا تاکید بسیار زیادی بر حفاظت از محیط زیست دارند. در نتیجه؛ تلاش خودروسازان بر این است که با توسعه فناوری میزان سوخت را کاهش دهند.

این در حالی است که به دلیل کمبود تقاضا، سود آن‌ها نیز کاهش می‌یابد.

از طرف دیگر؛ توسعه فناوری باعث شده تا مردم برای خرید مدل‌های جدیدتر خودرو دست نگه دارند که این موضوع باعث ایجاد ضعف در اقتصاد جهان و صنعت خودروسازی خواهد شد.

بیشتر بخوانید: 7 فاکتوری که برای خرید سهام با تحلیل بنیادی باید لحاظ کنید!

عوامل موثر بر قیمت سهام شرکت‌های فعال در گروه خودرو

جهت تحلیل بنیادی و تحلیل روند سوددهی شرکت‌های فعال در گروه خودرو بورس، مولفه‌های متعددی تاثیرگذارند که با توجه به نوع فعالیت و محصولات تولیدی این شرکت‌ها، نوع تحلیل و عوامل موثر بر سودسازی متفاوت است.

در ادامه قصد داریم تا عوامل موثر در قیمت سهام و روند سوددهی شرکت‌های خودروسازی را بررسی کنیم:

تغییر نرخ دلار

گروه خودرو، یکی از صنایع ریالی بازار سرمایه ایران است که به دلیل عدم پیروی از قیمت‌های جهانی و آزاد نبودن نرخ فروش محصولات در آن‌، افزایش نرخ دلار در این صنعت به هیچ‌ عنوان مطلوب نیست.

از این رو تنها شرکت‌هایی که دارایی متناسب با دلار دارند، از این موضوع سود می‌برند.

به عنوان مثال؛ برخی از مواد اولیه مورد نیاز در شرکت‌های خودروسازی، از طریق شرکت‌های فولادی تامین می‌شوند که نرخ محصولات شرکت‌های فولادی، با بازارهای جهانی هماهنگ است.

اما مسئله اینجاست که خودروسازان نمی‌توانند نرخ‌های فروش محصولات خود را بالا ببرند و آن را با نرخ دلار هماهنگ کنند.

به عبارت دیگر؛ شرکت‌های خودروسازی فعال در ایران، مواد اولیه و قطعات مورد نیاز خود را به دلار خریداری کرده و محصولات تولید شده خود را به ریال می‌فروشند که این کار در بلندمدت، موجب افزایش ضرر و زیان شرکت‌های خودروسازی ایرانی خواهد شد.

به این ترتیب؛ افزایش قیمت دلار از جهت بالا رفتن ارزش دارایی‌های شرکت‌های خودروساز (مانند ماشین‌آلات) مفید است؛ اما از جهت کاهش حاشیه سود، به ضرر این شرکت‌ها است.

بیشتر بخوانید: اثر تورم بر بورس؛ بورس و تورم چه رابطه‌ای دارند؟

قیمت‌گذاری دستوری

صنعت خودروسازی در ایران، به ویژه دو شرکت بزرگ و معروف سایپا و ایران خودرو، همواره از قیمت‌گذاری دستوری آسیب زیادی دیده‌اند.

تاثیر این موضوع به‌گونه‌ای است که در سال‌های اخیر هنگامی که فعالان بازار سرمایه به امید تقسیم سود نقدی در مجامع سالیانه شرکت‌های خودروسازی شرکت می‌کردند با این موضوع مواجه می‌شدند:

قیمت‌گذاری دستوری علاوه بر اینکه موجب کاهش سودآوری آن‌ها شده بود، زیان‌های جبران‌ناپذیر و چند هزار میلیاردی را نیز به این دو شرکت وارد می‌کرد.

به عنوان مثال؛ فرض کنید که قیمت تمام شده یک خودرو در شرکت خودروسازی ایران خودرو، 200 میلیون تومان است و همین خودرو در بازار آزاد 300 میلیون تومان معامله می‌شود.

از طرفی؛ نهادهای مختلف مانند شورای رقابت، با شعار حمایت از مصرف‌کنندگان و پایین آوردن قیمت خودرو در بازار، شروع به قیمت‌گذاری دستوری بر روی محصولات این شرکت‌ها می‌کنند.

به این ترتیب قیمت فروش همان خودرویی که برای شرکت خودروساز 200 میلیون تومان تمام شده است را 170 میلیون تومان تعیین می‌کنند.

در این وضعیت؛ شرکت خودروساز برای هر خودرو زیان 30 میلیون تومانی متحمل می‌شود.

جالب است بدانید که قیمت بازار آزاد خودرو از این رویه پیروی نمی‌کند و این قیمت‌گذاری دستوری تاثیری بر معاملات بازار آزاد ندارد.

زیرا تیراژ خودروهای تولید شده در این شرکت‌ها پایین بوده و پاسخگوی تقاضای مصرف‌کنندگان نخواهد بود.

به همین دلیل است که شرکت‌های خودروسازی از روش‌هایی همچون قرعه‌کشی برای فروش محصولات خود استفاده می‌کنند که در این میان، تنها عده اندکی که خوش شانس هستند سود می‌برند.

بیشتر بخوانید: «اقتصاد دستوری» چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

به این ترتیب؛ هرچه میزان تولید خودروسازان افزایش یابد، زیان بیشتری شناسایی خواهد شد که در نهایت این شرکت‌ها راه حل‌های کوتاه‌مدتی مانند دریافت تسهیلات از بانک‌‎ها و اوراق بدهی را در دستور کار خود قرار می‌دهند.

اما موضوع مهم این است که با ادامه‌دار بودن این رویه، این شرکت‌ها در بلندمدت قطعا به سمت ورشکستگی می‌روند.

به دلایلی که ذکر کردیم؛ قبل از سرمایه‌گذاری در گروه خودرو و ساخت قطعات بازار بورس، حتما قیمت‌گذاری‌های اعمال شده بر محصولات شرکت‌ها را در نظر بگیرید.

وجود تحریم‌های اقتصادی

عدم وجود تحریم‌های اقتصادی، بر صنایع مختلف از جمله صنعت خودروسازی، تاثیر به‌سزایی دارد و منجر به همکاری مشترک با شرکت‌های بین‌المللی و بروز رشد چشمگیر در این صنعت خواهد شد.

به عنوان مثال؛ بعد از امضای توافق هسته‌ای در سال 1394؛ شرکت‌های خودروسازی متعددی جهت همکاری با خودروسازان داخل کشور اعلام آمادگی کردند که همین امر منجر به تولید محصولات رنو و پژو در ایران شد.

سوالات متداول

سخن پایانی

یکی از صنایع قدیمی و مهم در ایران، صنعت خودروسازی است که در حال حاضر گروه خودرو و ساخت قطعات در بازار بورس، میزبان شرکت‌های متعددی در این حوزه است.

لازم به ذکر است که با وجود سودسازی‌های فراوان؛ عوامل متعددی نیز باعث ایجاد ضرر و زیان در این صنعت شده که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، قیمت‌گذاری دستوری روی محصولات تولیدی این شرکت‌ها است.

اگرچه شرکت‌های سودآور زیادی در گروه خودرو فعالیت می‌کنند؛ اما تا زمانی که مکانیسم قیمت‌گذاری این‌چنینی بر روی محصولات خودروسازان وجود دارد، نمی‌توان به گروه خودرو و ساخت قطعات به عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت نگاه کرد.

در این مقاله از بورسینس، به معرفی گروه خودرو در بازار بورس و عواملی که در تحلیل بنیادی و روند سوددهی شرکت‌های فعال در این حوزه تاثیرگذارند پرداختیم. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید باشد.