الگوریتم اثبات ذخیره (PoR) شفافیت را به صرافی‌ها می آورد!

اگر در حوزه کریپتو و ارزهای دیجیتال فعالیت داشته باشید احتمالا درباره مفهوم اثبات ذخیره (PoR) شنیده‌اید.

اثبات ذخیره یک فرآیند شفاف‌سازی درباره میزان ذخایر صرافی‌های ارز دیجیتال است. به نظر می‌رسد در بازار این روزهای کریپتو که بسیار پرالتهاب و پرنوسان است به‌کارگیری چنین الزاماتی به آرامش بیشتر کاربران کمک خواهد کرد.

در این مقاله همه جزییات الگوریتم اثبات ذخایر را بررسی کرده و جزییات کار و نحوه عملکرد آن را بررسی می‌کنیم.

اثبات ذخیره چیست؟

اثبات ذخیره (PoR مخفف proof of reserves) یا تست ذخیره یک مکانیسم شفافیت است که در آن صرافی‌های متمرکز، میزان سپرده خود در قالب ارز دیجیتال یا فیات را از طریق یک حسابرسی قابل تأیید نمایش می‌دهند تا خیال کاربران و سرمایه‌گذارانشان را راحت کنند.

بیشتر بخوانید: حسابرسی قرارداد هوشمند (Smart Contract Audit) چیست؟

معمولاً بررسی پیشینه صرافی‌ها از نظر ذخایر توسط یک حسابرس شخص ثالث انجام می‌شود.

در این فرآیند از درخت مرکل (Merkle Tree) استفاده می‌شود که داده‌های پیچیده را به قطعات کوچک‌تر و قابل‌هضم‌تر برای پردازش سریع و کارآمد تجزیه می‌کند.

هدف اثبات ذخیره از بین بردن شک و تردیدهایی است که نسبت به یک صرافی و امنیت مالی آن برای کاربران وجود دارد چراکه دارایی‌های سپرده‌گذاری شده در صرافی باید از کل سرمایه‌ای که کاربران در آن گذاشته‌اند بیشتر باشد.

اگر این‌طور نباشد، این فرض پیش می‌آید که ممکن است صرافی از پول کاربران خود برای کارهای دیگری استفاده کرده و این مسئله باعث ایجاد مشکلات نقدینگی و در بدترین حالت ورشکستگی می‌شود. این موضوع ضررهای غیرقابل جبرانی به کاربران نیز می‌زند.

بنابراین الگوریتم اثبات ذخایر تلاش می‌کند تا میزان مشخصی از شفافیت درباره صرافی ایجاد کند به‌خصوص در مواقعی که مشکلات مالی یا شایعاتی درباره آن وجود دارد.

چرا الگوریتم اثبات ذخیره مهم است؟

اولین دلیل اهمیت اثبات ذخیره، ایجاد شفافت و حفاظت از دارایی کاربران است.

اگر در یک صرافی ارز دیجیتال همه‌چیز شفاف باشد باعث می‌شود جلوی مسائلی مثل دادن وام دادن بیش از وثیقه و خطر ورشکستگی از بین برود. با این کار دارایی مشتریان هم حفظ می‌شود.

دومین دلیل آن کسب اطمینان کاربران است. اثبات ذخایر تصویری بی‌طرفانه و صادقانه از وضعیت مالی صرافی ارائه می‌کند.

به‌این‌ترتیب کاربران می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌تری برای سرمایه‌گذاری بگیرند. گواهی اثبات ذخیره به کاربران اطمینان می‌دهد که پول آن‌ها توسط دارایی‌های واقعی پشتیبانی می‌شود و آن‌ها در وضعیت برد-برد قرار دارند.

اثبات ذخیره باعث می‌شود کسب‌وکارها به سمت رعایت استانداردهای شفافیت سوق پیدا کنند و فعالیت شرکت‌هایی که وضعیت مالی مشکوک یا غیرقانونی دارند دشوار شود. درعین‌حال نیز سرمایه کاربران از امنیت بیشتری برخوردار است.

از اثبات کلید تا اثبات ذخیره

اثبات کلیدها (PoK مخفف proof of keys) یک نسخه اجتماعی از اثبات ذخیره است. در اثبات کلیدها، کاربران هر ژانویه حجم زیادی از ارز دیجیتال را از صرافی‌های متمرکز برداشت می‌کنند تا ببینند آیا آن مقدار پولی که ادعا می‌کنند را در کیف پولشان دارند یا خیر.

این اثبات به دنبال بررسی این موضوع است که صرافی همیشه پول دارد و کاربران هر زمان که بخواهند می‌توانند آن را برداشت کنند.

بااین‌حال این رویه یک مشکل نیز به همراه دارد. در نظر نمی‌گیرد که حجم زیادی از برداشت پول می‌تواند باعث تحمیل بار زیادی به سیستم‌های کامپیوتری صرافی و بلاک‌چینی شود که این عملیات روی آن انجام می‌شود.

اثبات کلید و فعالیت‌های مشابه می‌تواند مشکلات برداشت و تأخیر ایجاد کند که همیشه به مسئله تأمین نقدینگی مربوط نیستند بلکه مربوط به بار بیش‌ازحد سرور است که باعث از کار افتادن آن‌ها می‌شود.

بیشتر بخوانید: راهنمای جامع انواع الگوریتم‌های اجماع در بلاک‌چین

ایده اثبات ذخیره …

به‌این‌ترتیب، جامعه برای بررسی راحت‌تر و ساده‌تر این مسائل، از ویژگی‌های بلاک‌چین و کیف پول‌ها استفاده کرده و روشی برای بررسی موجودی کیف پول‌های تحت کنترل صرافی از درخت مرکل (merkle trees) ایجاد کرده است.

هر کاربر صرافی آدرس ارز دیجیتال خاص خود را دارد، اما آن‌ها تحت کنترل صرافی هستند. به‌این‌ترتیب کاربر فقط می‌تواند در آدرس‌هایی واریز انجام دهد که از قبل تعیین شده‌اند.

برداشت وجه نیز به‌صورت درخواست انجام می‌شود که لازم است صرافی آن را تأیید کرده و عملیات را انجام دهد. به‌این‌ترتیب، صرافی برای تأیید این عملیات کلید خصوصی دارد.

حالا اگر یک کیف پول بیت‌کوین با 100 آدرس مختلف دارید که در هر کدام مقدار کمی ساتوشی وجود دارد، این کیف پول همیشه مجموع کل این ساتوشی‌ها را به شما نشان می‌دهد.

این بدین دلیل است که تکنولوژی بلاک‌چین امکان لیست کردن ورودی و خروجی‌های آدرس‌ها را از طریق درخت مرکل فراهم می‌کند.

با استفاده از این ساختار و برخی شواهد رمزنگاری، می‌توان شواهدی قابل تأیید برای هر آدرس ایجاد و ثابت کرد که بالانس مرتبط با هر یک از آن‌ها وجود دارد. این اثبات ذخیره یا الگوریتم PoR است، یک روش ساده‌تر، دقیق‌تر، مطمئن‌تر و سریع‌تر نسبت به اثبات کلید.

اثبات ذخیره چطور کار می‌کند؟

الگوریتم PoR عملکرد شفافی دارد. در طول روز، صرافی به حسابرس خارجی اجازه می‌دهد تا از بالانس همه کاربران یک اطلاعات فوری (اسنپ‌شات) بگیرد.

هر کاربر صرافی تنها یک آدرس ارز دیجیتال دارد بنابراین فرض اینکه هر آدرس نشان‌دهنده یک کاربر است درست است. اسنپ‌شات بالانس عموماً یک هش است که با استفاده از بالانس اکانت، آدرس مربوط به آن و ID پلتفرم شما ساخته می‌شود.

این اسنپ‌شات از همه کاربران گرفته می‌شود تا به درخت مرکل اضافه گردد و درنهایت یک هش نهایی بسازد که با موجودی کیف پولی که توسط صرافی مدیریت می‌شود ارتباط دارد.

به‌این‌ترتیب، این موارد در کجا و چطور قابل تأیید هستند؟ این ساختار درخت مرکل است که امکان این کار شگفت‌انگیز را می‌دهد.

یکی از ویژگی‌های درخت مرکل این است که امکان بررسی صحت اطلاعاتی که در آن است را تنها با بررسی بخشی از آن می‌دهد.

درحقیقت به‌همین‌دلیل بود که ساتوشی ناکاموتو تصمیم گرفت در بیت‌کوین از ساختار درخت مرکل استفاده کند تا UTXO و هش بلاکی که در بیت‌کوین می‌بینیم را ایجاد نماید.

بیشتر بخوانید: خروجی خرج نشده تراکنش (UTXO) چیست؟

داده‌های هر کاربر یک برگ از درخت مرکل را می‌سازد. یک دسته از برگ‌ها یک شاخه و گروهی از شاخه‌ها تنه و ریشه درخت را تشکیل می‌دهند

در این مرحله از الگوریتم اثبات ذخایر، تأیید داده‌ها ساده است. اگر شما کاربر پلتفرم باشید آدرس کیف پول ارز دیجیتال شما روی صرافی، ID تان و بالانسی که فعال دارید را می‌دانید.

کافی است به صرافی بروید با استفاده از این اطلاعات هش تولید کنید (معمولاً به‌صورت ترکیبی از این داده‌ها که هش SHA=256 به آن اعمال می‌شود) و سپس بررسی کنید که آیا آن هش واقعاً در هش نهایی درخت مرکل گنجانده شده یا نه.

اگر هش شما در درخت مرکل تشخیص داده شده باشد می‌توانید مطمئن باشید که بالانس شما واقعاً وجود دارد و پول موجود است.

در فروپاشی صرافی FTX چه اتفاقی افتاد؟

2 نوامبر 2022 ترازنامه صرافی FTX که یکی از بزرگ‌ترین صرافی‌های دنیا بود به بیرون درز کرد و مشخص شد که بیشتر ذخایر ارز دیجیتال آن را توکن بومی این صرافی یا ارز FTT تشکیل می‌دهد.

مشکل اینجا بود که FTT مستقیماً توسط FTX و موسسه Alameda Research چاپ می‌شد. این یعنی این صرافی دچار تورم شده بود و با عملکرد خوبی که داشت باعث گمراهی سرمایه‌گذاران زیادی شده بود.

مدیرعامل صرافی بایننس چنگ پنگ ژائو به دلیل فشارهایی که بر صرافی FTX وارد می‌شد اعلام کرد که دارایی خود را از FTX بیرون می‌کشد.

برداشت وجه از FTX در تاریخ 8 نوامبر 2022 متوقف شد. همان روز بایننس پیشنهاد خرید FTX را داد اما روز بعد پیشنهادش را پس گرفت. 11 نوامبر، FTX رسماً اعلام ورشکستگی گرد و سم بنکمن، مدیرعامل آن استعفا داد.

بیشتر بخوانید: افت و خیزهای سم بنکمن فراید؛ شخصیت تاثیرگذار کریپتوکارنسی

به‌خاطر ارتباط ارز دیجیتال سولانا با بنکمن فرید و شرکت او، قیمت توکن SOL نیز کاهش یافت. از تاریخ 14 نوامبر 2022 ارزش این ارز به بیش از نصف ارزش یک ماه پیش آن رسیده است. ارزش سولانا در یک ماه از 30 به 13 دلار سقوط کرد.

آیا وجود الگوریتم اثبات ذخیره الزامی است؟

از وقتی FTX اعلام ورشکستگی کرد این صنعت به وضعیت جنون‌آمیزی فرو رفته است.

صرافی‌های ارز دیجیتال در سراسر دنیا مثل بایننس، کوین‌بیس و بای‌بیت در تلاش برای تسکین این وضعیت، گواهی‌های اثبات ذخیره درخت مرکل خود را عمومی کرده‌اند یا قصد دارند در آینده این کار را بکنند.

بن ژو مدیرعامل بای بیت در توییتی که در 9 نوامبر 2022 منتشر کرد اطمینان داد که بای بیت همیشه به امنیت سرمایه مشتریانش متعهد است و ذخایر خود را به‌صورت یک‌به‌یک حفظ می‌کند.

معایب گواه اثبات ذخیره

مطمئنا اثبات ذخیره کاربرد زیادی دارد اما کاملا قابل اعتماد نیست.

این حسابرسی تنها یک دید عمومی از شرایط کیف پول‌های صرافی است که اگرچه باعث ایجاد اعتماد می‌شود اما کافی نیست.

امکان وجود بدهی و وام

یک شرکت نه‌تنها دارایی (در این مورد ارزهای دیجیتال کاربرانش) بلکه بدهی‌هایی (هزینه و بدهی عملیات خود) را نیز دارد.

اگر صرافی بدهی‌های زیادی داشته باشد که بیش‌ازحد توانش باشد و دارایی کاربرانش به خطر بیفتد طبق قانون مجبور است از دارایی‌های مذکور برای پرداخت بدهی‌هایش استفاده کند که باعث می‌شود کاربرانش ضرر کنند.

موقعیت دیگری که در آن اثبات رزرو تضمین نمی‌شود زمانی است که پلتفرم معاملاتی برای رویداد مذکور از قبل آماده شده است. ممکن است که صرافی قبل از گرفتن اسنپ‌شات برای تولید مدرک، درخواست وام کریپتو کند تا کیف پول‌های کاربران خود را تا حد لازم پر کند.

در این مرحله، وقتی اسنپ‌شات گرفته و پردازش اثبات ذخیره انجام شود، همه‌چیز درست به نظر می‌رسد. اما واقعیت این است که وام گرفته شده باید با بهره برگردد و مشکلات قبل پابرجا هستند.

یکی از راه‌حل‌های این مشکل این است که آدرس کیف پول سرد خود را عمومی‌کنند اما این امر پیچیده است چون بسیاری از آن‌ها به متولیان بزرگ‌تر یا نهادهای متولی سنتی وابسته‌اند.

محدودیت زمانی اعتبار آن

اثبات رزرو (PoR) به ما می‌گوید آیا صرافی در زمانی که مورد حسابرسی قرار می‌گیرد پول دارد یا خیر و آیا آن‌قدر بدهکار است که ورشکست شود یا خیر.

به‌همین‌دلیل است که کاربران زیادی در جامع کریپتو طرفدار این هستند که صرافی‌ها نه‌تنها باید گواهی اثبات ذخیره داشته باشند، بلکه باید امکان حسابرسی عمومی بدهی‌ها را هم فراهم کنند.

بعلاوه اینکه اثبات ذخایر یک صرافی در یک تاریخ مشخص تأیید شده است نمی‌تواند تأییدی برای همه زمان‌ها و آینده آن باشد.

وابستگی به اشخاص ثالث

حسابرسی‌ها توسط شخص ثالث انجام می‌شود و درست یا غلط بودن آن به صلاحیت این افراد بستگی دارد که ممکن است متأثر از منافع خارجی باشد.

بهترین راه ایجاد اعتماد در کاربران کوتاه‌تر کردن فواصل حسابرسی و سپردن این کار به اشخاص ثالث معتبر است که هیچ منفعت مالی در آن ندارند.

سوالات متداول

جمع‌بندی

با افزایش تعداد صرافی‌های ارز دیجیتال، اثبات رزرو احتمالاً به‌صورت یک روش استاندارد در این صنعت اعلام می‌شود.

اما پیش از آن لازم است که کاربران سرمایه خود را مستقیماً در صرافی‌ها ذخیره نکنند، بلکه آن‌ها را به کیف پول‌های ارز دیجیتال انتقال دهند. کیف پول‌های سرد گزینه‌های بهتری هستند.

به‌طورکلی، اثبات ذخیره معیاری است که با آن می‌توانید میزان قابلیت اعتماد یک پلتفرم کریپتو را بررسی کنید. به قول معروف کمی پیشگیری بهتر از مقدار زیادی درمان است. بنابراین بهتر است به فکر روش‌هایی باشید که با آن، ارز دیجیتال و سرمایه خود را از گزند وقایع دور کنید.

گواهی اثبات ذخیره یک فرآیند الزامی است اما برای جلب اعتماد کافی نیست؛ از این رو لازم است صرافی‌ها به سایر فاکتورهای امنیت و شفافیت نیز توجه کافی داشته باشند.