حکم شرعی ارز دیجیتال چیست؟ ارزهای دیجیتال از نگاه اسلام

ارزهای دیجیتال روز به روز جایگاه خود را در اقتصاد ما محکم‌تر کرده و به نظر می‌رسد در آینده‌ای نه چندان دور به جزئی از زندگی روزانه ما تبدیل شوند.از آن جایی که اقتصاد کشورهای اسلامی بر احکام شرعی اسلام نوشته و تنظیم شده است، این سؤال پیش می‌آید که حکم شرعی ارز دیجیتال چیست؟

آیا خرید و فروش و سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال حلال است؟ در این مطلب سعی می‌کنیم به این سؤالات پاسخ داده و حکم شرعی ارز دیجیتال را بررسی می‌کنیم.

ارز دیجیتال چیست؟

قبل از این که به بررسی حکم شرعی ارزهای دیجیتال آشنا شویم، باید ابتدا ببینیم ارز دیجیتال به چه چیزی اطلاق می‌شود تا بدانیم که این نوع از دارایی چه چارچوبی در اقتصاد اسلامی دارد.

ارزهای دیجیتال دارایی‌های رمزنگاری شده ای هستند که ماهیت غیرمتمرکز دارند بدین معنی که کنترل و مدیریت آن‌ها در دست یک شخص خاص نیست و با حمایت تمامی کاربران به عملکرد خود ادامه می‌دهند.

ارزهای دیجیتال به راحتی با استفاده از کیف پول‌های دیجیتال قابل خرید و فروش هستند و با توجه به عرضه و تقاضا دچار نوسانات قیمتی می‌شوند. تولید این ارزهای دیجیتال با فعالیت کاربران در شبکه انجام می‌شود که در قالب پاداش به افراد داده می‌شود.

حکم شرعی ارز دیجیتال

در سرتاسر جهان اسلام نظرات ضد و نقیضی در مورد حکم خرید و فروش ارز دیجیتال وجود دارد. بسیاری بر این باورند که خرید و فروش ارزهای دیجیتال حرام بوده و بسیاری دیگر نیز معتقدند که صدور حکم حرام بودن برای ارزهای دیجیتال صحیح نیست.

بسیاری از وجهه‌های ارزهای دیجیتال ناشناخته بوده و عملکرد آن در اقتصاد اسلامی هنوز به طور کامل مشخص نیست؛ به همین دلیل صدور حکم توسط مراجع تقلید نیازمند تحقیق و تفحص در منابع دینی است.

از آن جایی که در هیچ کدام از منابع دینی به صورت مستقیم به مسئله‌ای مانند ارزهای دیجیتال اشاره نشده است، می‌توان از شرح و بسط دادن منابع و با استفاده از علومی مانند اصول فقه، تفسیر قرآن و تفسیر احادیث به یک نظریه کلی در مورد دیدگاه اسلام درباره ارزهای دیجیتال رسید.

از آن جایی که تفاسیر ممکن است متفاوت باشند، طبیعتاً با احکام شرعی متفاوتی درباره ارزهای دیجیتال در جهان اسلام مواجه خواهیم بود. در ادامه حکم شرعی مراجع تقلید اهل تشیع داخل ایران و حکم شرعی اهل تسنن را درباره ارزهای دیجیتال بررسی می‌کنیم.

حکم شرعی اسلام درباره خرید و فروش ارزهای دیجیتال چیست؟

آن چه که در موارد بسیاری باعث سوءظن به ارزهای دیجیتال می‌شود، شباهت نسبی استخراج ارز دیجیتال به قمار است چرا که استخراج کنندگان نمی‌دانند که آیا به بیت‌کوین یا سایر ارزهای دیجیتال دست خواهند یافت یا خیر.

از طرفی نیز مطابق قاعده «نفی سبیل» خرید و فروش ارزهای دیجیتال یا هر دارایی دیگری به شرطی قابل پذیرش است که ضرر و زیانی متوجه مسلمانان و جوامع اسلامی نشود. به دلیل ماهیت غیرمتمرکز بودن، ارزهای دیجیتال در کنترل شخص یا دولت خاصی نیستند و عرضه و تقاضای آن‌ها توسط مردم و بسته به فعالیت آن‌ها کنترل می‌شود.

تا به امروز هیچ موردی مبتنی بر ضرر و زیان دیدن جوامع اسلامی از خرید و فروش ارزهای دیجیتال مشاهده نشده است چرا که این ارزها در اختیار دولت و کشور خاصی نیستند.

یکی دیگر از مواردی که روی تعیین حکم شرعی ارز دیجیتال اهمیت دارد، قاعده «لا ضرر و لا ضرار» است که مطابق آن معامله گران نباید در طرفین معامله متوجه ضرر شوند. در تمامی معاملات ارزهای دیجیتال قیمت ارزها برای طرفین به طور کامل مشخص است و خریدار و فروشنده در کمال آگاهی معاملات خود را انجام می‌دهند.

با این وجود ابهامات بسیاری در مورد ارزهای دیجیتال وجود دارد و جهان اسلام هنوز در مورد این ارزها متفق القول نیست. نظر علما و مراجع تقلید نیز درباره حکم شرعی ارزهای دیجیتال در میان مراجع اهل تشیع و اهل تسنن متفاوت است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

از طرفی نیز مطابق قاعده اکل مال به باطل، مسلمانان باید از سیستم‌های مالی استفاده کنند که در آن از «مال» به عنوان ابزاری برای سوء استفاده قرار نگیرد. بدین صورت که باید سلامت معاملات و نحوه استفاده از دارایی‌ها تضمین گردد.

مواردی مانند تصرف در مال دیگران، ربا و معاملات ضرری و غرری همگی نمونه‌هایی از اکل مال به باطل هستند که از منظر بعضی مجتهدین و مراجع تقلید ارزهای دیجیتال می‌توانند اکل مال به باطل محسوب شوند.

حکم شرعی رهبر انقلاب اسلامی درباره ارزهای دیجیتال؛ مطابق قوانین جمهوری اسلامی ایران

حضرت آیت الله خامنه‌ای فعلاً در این باره فتوایی صادر نکرده‌اند اما از نظر ایشان عمل به قوانین جمهوری اسلامی الزامی است. در قوانین جمهوری اسلامی هیچ گونه ممنوعیتی برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال وجود ندارد اما هیچ کدام از ارزهای دیجیتال به صورت رسمی توسط بانک مرکزی پشتیبانی نمی‌شوند.

امروزه صرافی‌های داخلی بسیاری را مشاهده می‌کنیم که امکان خرید و فروش ارزهای دیجیتال را برای کاربران ایرانی فراهم کرده‌اند. اگرچه ماین کردن و استخراج ارزهایی مانند بیت‌کوین به دلیل مصرف زیاد انرژی در داخل کشور ممنوع است اما معاملات آن مانعی ندارد، اگرچه که به صورت رسمی پذیرفته نشده‌اند.

• حکم شرعی آیت الله سیستانی درباره ارزهای دیجیتال؛ خرید و فروش ارز دیجیتال جایز نیست
• آیت الله سیستانی خرید و فروش و معاملات ارزهای دیجیتال را جایز نمی‌دانند.

• حکم شرعی آیت الله مکارم شیرازی درباره ارزهای دیجیتال؛ جایز نیست
• آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به این سؤال که حکم خرید و فروش ارزهای دیجیتال چیست؟ پاسخ داده‌اند که: «از آن جایی که معاملات ارزهای دیجیتال با ابهامات بسیاری همراه است، ورود در آن اشکال داشته و جایز نیست».

• حکم شرعی آیت الله نوری همدانی؛ بلامانع است
• از نظر آیت الله نوری همدانی خرید و فروش ارزهای دیجیتال بلامانع است.

• حکم شرعی آیت الله صافی گلپایگانی درباره ارزهای دیجیتال؛ اشکال دارد
• از دیدگاه آیت الله صافی گلپایگانی از آن جایی که خرید و فروش ارزهای دیجیتال اکل مال به باطل است، خرید و فروش آن جایز نیست.

حکم شرعی اهل تسنن درباره خرید و فروش ارزهای دیجیتال

در ادامه به نظر مراجع اهل تسنن درباره حکم شرعی خرید و فروش ارز دیجیتال می‌پردازیم:

• حکم شرعی هیئت فتوای اهل سنت جنوب ایران درباره ارزهای دیجیتال؛ جایز است
• هیئت فتوای اهل سنت جنوب ایران بر این باور است که داد و ستد این دارایی‌ها که ماهیت پولی دارند جایز است اما با رعایت احتیاط و بهتر است تا زمان رسمیت بخشیدن به این ارزها از معاملات آن‌ها خودداری کرد.

• حکم شرعی علمای اهل سنت عراق درباره ارزهای دیجیتال؛ جایز نیست
• خرید و فروش ارزهای دیجیتال اکل مال به باطل بوده و از نظر شرعی حرام است.

سؤالات متداول

سخن آخر

شناخت بیشتر افراد جامعه درباره ارزهای دیجیتال در سطح نسبتاً پایینی قرار دارد و به صورت مستقیم در ادیان مختلف به حکم شرعی ارز دیجیتال اشاره نشده است. حکم شرعی ارزهای دیجیتال از طریق استنباط مراجع تقلید از آیات و احادیث امکان پذیر است.

از آن جایی که نظر مراجع تقلید در رابطه با حکم شرعی ارز دیجیتال ممکن است متفاوت باشد، هنوز یک حکم شرعی واحد و ثابت برای ارزهای دیجیتال صادر نشده است. با این وجود ارزهای دیجیتال در داخل کشور با ممنوعیت خاصی دست و پنجه نرم نمی‌کنند و کاربران می‌توانند از طریق صرافی‌های داخلی نسبت به خرید و فروش ارزهای دیجیتال اقدام کنند.

شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:

• می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
• در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید

برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

نام شرکت	ویژگی‌ها	امتیاز	لینک ثبت‌نام
کارگزاری آگاه	باشگاه مشتریان با جایزه نرم‌افزار معاملاتی پیشرفته دریافت اعتبار معاملاتی خرید آنلاین صندوق‌ سرمایه‌گذاری ثبت‌نام آنلاین برای کد بورسی

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نام خدمات	ویژگی‌ها	لینک ثبت‌نام
دوره‌های آموزش تحلیل تکنیکال	دوره‌های حضوری + غیرحضوری شناخته‌شده‌ترین اساتید در سطح مقدماتی، متوسط و پیشرفته ارائه مدرک معتبر گذراندن دوره