شاخص کل بورس چگونه محاسبه می‌شود؟ نحوه محاسبه شاخص کل

شاخص کل بورس، معیاری مهم برای سنجش و بررسی عملکرد کلی بورس، سهم‌های حاضر در آن و رفتار سهام‌داران است.

عملکرد تعداد مشخصی از متغیرها روی محاسبه شاخص کل بورس اثرگذار است.

در حال حاضر بازار سهام بورس اوراق بهادار و دیگر بورس‌های فعال ایران حدود 800 نماد مختلف دارند. بررسی و پیگیری روند حرکت و صعود و نزول تک‌تک این نماد‌ها کاری زمان‌بر و تقریبا نشدنی است.

به همین دلیل است که روش‌های محاسباتی مختلفی برای بررسی داده‌های مربوط به معاملات وجود دارد. یکی از این روش‌ها محاسبه شاخص کل بورس است. برای آشنایی با این شاخص و روش محاسبه آن، تا پایان این مطلب همراه ما باشید.

شاخص کل بورس ایران چیست؟

شاخص کل، پارامتری است که برای تمایز و تشخیص بین پدیده‌های مختلف که نیاز به ابزاری برای سنجش و مقایسه دارند، استفاده می‌شود.

این شاخص (Index) میزان تغییرات را در یک بازه زمانی نشان می‌دهد و مقایسه پدیده‌های مختلف را آسان‌تر می‌کند.

تشخیص روند شاخص کل برای پیگیری روند اوراق قرضه و دارایی‌های مختلف ضروری محسوب می‌شود. نسبتی که در شاخص کل بورس تشکیل می‌شود از صورت (مجموع ارزش بازاری شرکت‌های بورسی) و مخرج (عدد پایه شاخص) به وجود می‌آید.

از مهم‌ترین معیارهای سنجش عملکرد سرمایه‌گذاری در بورس و حتی سرمایه‌گذاری‌های غیرمالی، می‌توان به همین شاخص کل بورس اشاره کرد. پس به‌طورکلی می‌توان گفت که شاخص کل، نمایی از وضعیت بازار و سهام بازار است.

نکته مهمی که درباره شاخص کل بورس باید بدانید این است که به‌طورکلی اطلاعات به‌دست‌آمده از این شاخص زمانی می‌تواند کارآمد باشد که در کنار اطلاعات به‌دست‌آمده از شاخص‌های دیگر سنجیده شود.

شاخص‌هایی مثل شاخص کل قیمت، شاخص هم‌ وزن، شاخص قیمت و بازده نقدی، شاخص صنعت و شاخص مالی، شاخص سهام آزاد شناور، شاخص بازار اول و بازار دوم، شاخص 50 شرکت برتر، شاخص 30 شرکت برتر و شاخص بازده نقدی دیگر شاخص‌هایی هستند که برای بررسی بورس تهران قابل‌استفاده هستند.

بیشتر بخوانید: معرفی انواع شاخص‌های بورس (شاخص کل، هم‌وزن و…)

تناقضات مهم در شاخص کل

عده‌ای از تحلیل‌گران کلی بازار معتقدند محاسبه شاخص کل بورس نمایانگر وضعیت بازار نیست. به این دلیل که با انجام معاملات دست‌کاری شده، می‌توان شاخص‌سازی کرد.

نکته مهم دیگر آن است که وقتی از یک شاخص به‌عنوان برآیند مجموعه‌ای از داده‌ها صحبت می‌کنید، قطعا باید قبل از مراجعه به نتایج، از نحوه محاسبه آن شاخص هم اطلاع داشته باشید.

بررسی و اطلاع از نحوه محاسبه است که در بررسی نتایج، دید و درک صحیحی به تحلیل‌گران می‌دهد. این درک صحیح، در نهایت منجر به استفاده صحیح از اطلاعات شاخص هم خواهد شد.

شاخص‌ها تصویری مهم از یک جامعه آماری فعال در بورس نشان می‌دهند که بررسی آن برای تک‌تک اعضای جامعه ممکن‌ نیست. به همین دلیل است که اهمیت این شاخص‌ها را نمی‌توان نادیده گرفت.

بااین‌وجود، نکته اینجاست که این تصویر دقیقا مشابه با جمع‌ تک‌تک اعضای جامعه نشان داده نمی‌شود و پیش از استفاده از نتایج به‌دست‌آمده از شاخص‌ها، باید درباره صحت و اطلاعات دقیق گفته شده اطمینان داشته باشید.

به همین دلیل است که شاخص‌های دیگری طراحی شده‌ است. اطلاعات هرکدام از این شاخص‌ها می‌تواند ابزار خوبی برای راستی‌آزمایی و صحت داده‌ها باشد. برای مثال شاخص هم‌وزن دقیقا برای همین مسئله ایجاد شده است.

بیشتر بخوانید: عوامل موثر بر قیمت سهام شرکت‌ها و شاخص بورس ایران

فرمول شاخص کل بورس ایران چیست؟

محاسبه شاخص کل بورس بسیار ساده و قابل‌فهم است. به‌طوری‌که همه تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران بازار می‌توانند از این فرمول و اطلاعات به‌دست‌آمده آن برای تعیین حرکت بعدی خود استفاده کنند.

می‌توان گفت شاخص کل بورس قیمت سهام نماگری است که بیانگر سطح عمومی قیمت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است. بورس تهران از فروردین‌ها 1369 بررسی و محاسبه شاخص کل بورس به نام شاخص تیپکس (lndex Tipex) را با عدد مبنای 100 معرفی کرد.

این شاخص در مرکز تحقیقات بازار سرمایه محاسبه می‌شود.

فرمول اصلی این شاخص به‌صورت زیر است:

متغیر‌های فرمول:

• «pit»: قیمت شرکت iام در زمان t
• «qit»: تعداد سهام منتشر شده شرکت iام در زمان t
• «Di»: عدد پایه در زمان t
• «pi0»: قیمت شرکت iام در زمان مبدأ
• «qi0»: تعداد سهام منتشر شده شرکت iام در زمان t
• «n»: تعداد شرکت‌های مشمول شاخص

این شاخص برای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده و فعال در بورس کاربرد دارد.

طبق فرمول محاسبه شاخص کل بورس، تعداد سهام منتشره شرکت‌ها معیار وزن‌دهی در شاخص است. این رویکرد مهم‌ترین عامل برای نقش و اهمیت شرکت‌های بزرگ در تغییرات مهم شاخص محسوب می‌شود.

ویژگی‌های اصلی شاخص سهام بورس

شاخص سهام کل وقتی می‌تواند کارآمد و موثر باشد که ویژگی‌های مهم و اصلی برای بررسی و تعیین قیمت سهام را داشته باشد.

این ویژگی‌ها در بیشتر مواقع شامل موارد زیر است:

• جامعیت
• موزون بودن
• دردسترس‌بودن

1. جامعیت

مهم‌ترین و اولین ویژگی مهمی که برای شاخص کل بهای بورس تهران باید به آن بپردازیم جامعیت آن است. این شاخص بر اساس تمامی سهام پذیرفته شده در بورس تهران محاسبه می‌شود و جامعیت بالایی دارد.

2. موزون بودن شاخص

موزون بودن شاخص از ویژگی‌های دیگری است که باید به آن توجه کرد. موزون بودن به این معنی است که قیمت هر یک از سهام‌ در تعداد سهام منتشره آن شرکت ضرب و در محاسبات شاخص در نظر گرفته می‌شود.

بنابراین، تغییرات قیمت سهام بر اساس تعداد سهام منتشره آن در شاخص قیمت تاثیر مثبت یا منفی خواهد گذاشت. این موضوع نشان می‌دهد که هر چه تعداد سهام بیشتر باشد، تاثیر تغییر آن روی شاخص کل بیشتر خواهد شد.

3. در دسترس‌بودن شاخص

محاسبه شاخص کل بورس امروز با استفاده از سخت‌افزارها و نرم‌افزار‌های مناسب و مختلفی امکان‌پذیر است. همچنین از طریق شبکه کامپیوتری به‌راحتی در اختیار علاقه‌مندان، تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران بازار قرار می‌گیرد.

به‌این‌ترتیب، شاخص کل با ویژگی دردسترس‌بودنش، باعث شده تا همه افراد بتوانند به اطلاعات مهم این شاخص دسترسی پیدا کنند.

مشکلات مربوط به محاسبه شاخص کل بورس

با وجود همه کاربرد‌ها و اهمیت‌هایی که شاخص کل بازار در تعیین وضعیت کلی بازار دارد، بارهای فعالان بازار سرمایه به عملکرد و نحوه محاسبه شاخص کل انتقاد کرده‌اند.

حتی عده‌ای معتقدند این عدد در مواقع حساس دست‌کاری می‌شود و قابل‌اعتماد نیست. بااین‌حال، چیزی که مشخص است و می‌توان به‌عنوان معایب محاسبه شاخص کل بورس از آن نام برد، شامل موارد زیر است:

1. شرکت‌های شاخص ساز

برخی از شرکت‌های حاضر در بازار را به‌عنوان شرکت‌های شاخص ساز می‌شناسند.

این شرکت‌ها و سهام مربوط به آنها نوسانات زیادی دارند و تغییرات آنها در رقم نهایی شاخص کل موثر است. در واقع این شرکت‌ها بیشترین ارزش بازار را در بین شرکت‌های فعال در بازار سرمایه دارند.

در نتیجه، عدد شاخص کل بورس به‌جای مشخص‌کردن وضعیت کل سهام بازار، بیشتر تحت تاثیر نماد‌های شاخص ساز است. در نتیجه ممکن است اطلاعات به‌دست‌آمده از این شاخص در برخی از محاسبات و روش‌ها معیار قابل قبولی نباشد.

برای مثال، اگر یک سرمایه‌گذار، پرتفویی متشکل از سهم‌های کوچک و غیرشاخص‌ساز داشته باشد، احتمالا عدد شاخص و محاسبه شاخص کل بورس برای سبد سهام و استراتژی معاملاتی او موثر نیست.

بیشتر بخوانید: 6 مرحله برای ساخت استراتژی معاملاتی در بورس ایران

2. جدا بودن شاخص کل بورس از شاخص فرابورس

انتقاد دیگری که منتقدان به شاخص کل بورس می‌کنند، تاثیر نداشتن سهام‌ فرابورسی در تعیین این شاخص است.

نکته مهمی که در این مورد باید به آن توجه کنید این است که شاخص کلی که در رسانه‌ها اعلام و صحبت می‌شود، مخصوص بورس اوراق بهادار تهران است و هیچ یک از شرکت‌های فرابورسی در این شاخص در نظر گرفته نمی‌شوند. به همین دلیل شاخص کل برای افرادی که سبد سرمایه‌گذاری خود را از بین شرکت‌های فعال فرابورسی انتخاب می‌کند قابل‌استفاده نیست.

بیشتر بخوانید: فرق بورس با فرابورس در چيست؟ مزایای بازار فرابورس

3. اهمیت عرضه اولیه در شاخص کل

یکی دیگر از مشکلاتی که درباره محاسبه شاخص کل بورس وجود دارد، تاثیر عرضه اولیه‌ها در بالارفتن و رشد این شاخص است.

چند سال اخیر و استقبال مردم از بازار بورس باعث شد تا شرکت‌های زیادی قصد ارائه سهام خود در بازار بورس را داشته باشند. به‌این‌ترتیب، شرکت‌های کوچک و بزرگی در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته‌ شده‌اند.

نکته مهمی که وجود دارد، این است که معمولا برای بالابردن جذابیت خرید عرضه‌های اولیه، قیمت آن را منصفانه و حتی پایین‌تر از ارزش واقعی شرکت در نظر می‌گیرند. این کار به طور خود‌جوش باعث بالارفتن تقاضا برای خرید سهام شرکت‌های جدید و کوچک معرفی شده به بازار خواهد شد. این افزایش تقاضا به طور مستقیم روی بالارفتن شاخص کل هم تاثیر خواهد گذاشت.

به همین خاطر منتقدان می‌گویند در سال‌های اخیر بخشی از رشد شاخص کل بورس مربوط به عرضه اولیه شرکت‌های مختلف است و ارتباطی با بازدهی شرکت‌های فعال در آن ندارد. در نتیجه این موضوع می‌تواند یکی از مشکلات محاسبه شاخص کل بورس باشد.

جمع‌بندی

شاخص کل یکی از مهم‌ترین ابزارها و شاخص‌هایی است که معمولا در میان فعالان بازار سرمایه مورداستفاده قرار می‌گیرد.

سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران از این شاخص برای تحلیل و وضعیت بازار سرمایه استفاده می‌کنند. بااین‌وجود، نحوه محاسبه این شاخص مشکلات، نقص‌ها و کاستی‌هایی دارد که باعث شده مورد قبول برخی از تحلیل‌گران نیست، اما هنوز هم نمی‌توان روی اهمیت و کاربرد این شاخص چشم بست.

شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:

• می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
• در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید

برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

نام شرکت	ویژگی‌ها	امتیاز	لینک ثبت‌نام
کارگزاری آگاه	باشگاه مشتریان با جایزه نرم‌افزار معاملاتی پیشرفته دریافت اعتبار معاملاتی خرید آنلاین صندوق‌ سرمایه‌گذاری ثبت‌نام آنلاین برای کد بورسی

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نام خدمات	ویژگی‌ها	لینک ثبت‌نام
دوره‌های آموزش تحلیل تکنیکال	دوره‌های حضوری + غیرحضوری شناخته‌شده‌ترین اساتید در سطح مقدماتی، متوسط و پیشرفته ارائه مدرک معتبر گذراندن دوره