آیا ارزهای دیجیتال به ترفندهای هرمی و پونزی ارتباط دارند؟

ارزهای دیجیتال تبدیل به بازاری جذاب برای بسیاری از افراد شده که طمع پولدار شدن سریع دارند.

تعدادی با این تصور وارد بازار ارزهای دیجیتال می‌شوند که به زودی سرمایه‌شان چندین برابر خواهد شد و راه چندساله را یک‌شبه خواهند رفت.

ناگفته نماند فعالیت‌های سالم و با نیت درست نیز در این بازار فراوان است.

اما در میان این شلوغی عده‌ای هستند که به دلیل ویژگی‌های خاص این بازار، صرفا هدف‌شان کلاهبرداری است.

این روزها بسیاری از طرح‌ها و ترفندهای هرمی و پونزی در بازار ارزهای دیجیتال دیده می‌شود که در ادامه به روش شناخت آنها خواهیم پرداخت.

اما در ابتدا باید بگویم که بیت‌کوین به دلایل زیر از اتهام پونزی یا کلاهبرداری بودن مبراست:

• هیچ شخص و سازمان خاص و متمرکزی برای کنترل فعالیت‌های بیت‌کوین وجود ندارد
• هیچ ضمانتی برای برگشت پول طی یک دوره به کسی داده نمی‌شود
• هیچ پاداش و پورسانتی برای جذب افراد جدید وجود ندارد
• عملکرد، اجرا و اهداف پروژه کاملا شفاف بوده و همه می‌توانند در مورد آن تحقیق کنند
• ارزش بیت‌کوین مانند بسیاری دیگر از بازارهای فعال در جهان با توجه به عرضه و تقاضا نوسان می‌کند و هیچ سازمان خاصی در مورد قیمت آن تصمیم‌گیری نمی‌کند

در ادامه این مقاله می‌خواهیم به طور دقیق و تخصصی پاسخ دهیم که آیا بیت‌کوین به ترفندهای هرمی و پونزی ارتباط دارد یا خیر؟

برای درک این موضوع نیاز است ابتدا اطلاعات اولیه‌ای از طرح‌های هرمی و پونزی داشته باشیم.

طرح پونزی چیست؟

به طور کلی وقتی یک شرکت و یا یک شخص از پول سرمایه‌گذاران استفاده کرده تا سود سرمایه‌گذاران قبلی را پرداخت کند اما به آن‌ها می‌گوید که از سرمایه‌ آن‌ها در صنعت و کار‌های سود‌ده استفاده می‌کند، از ترفند پونزی استفاده کرده است.

برای مثال من به شما می‌گویم که اگر 100 میلیون تومان به من بدهید 5 برابر بانک به شما سود می‌دهم؛ زیرا می‌خواهم از این پول در ساختمان‌سازی استفاده کنم. وقتی 100 میلیون را از شما بگیرم آن را بین سرمایه‌گذاران قبلی که وعده سود به آن‌ها داده بودم توزیع می‌کنم و این زنجیره به همین ترتیب ادامه می‌یابد.

در این موارد اگر آن موسسه و یا شخص که طرح پونزی را ایجاد کرده تصمیم بگیرد که دیگر سودی پرداخت نکند؛ با پول‌های سرمایه‌گذاران فرار می‌کند. دلیل دیگر از هم پاشیدن طرح پونزی ممکن است این باشد که هیچ سرمایه‌گذار جدیدی جذب نشده و توانایی پرداخت سود سرمایه‌گذاران قبلی وجود نداشته باشد.

اما در هر حال، طرح‌های پونزی در یک نقطه به شکست منجر شده و افراد زیادی سرمایه خود را از دست می‌دهند.

تشخیص اینگونه طرح‌ها نسبتا ساده است.

برای مثال اگر شخصی به شما وعده پرداخت مقدار ثابتی سود بالا ارائه داده و کاری که با پول شما می‌کند را سخت و پیچیده و دور از درک شما نشان می‌دهد، به احتمال بسیار قوی با یک ترفند پونزی مواجه هستید.

افراد زیادی به این نوع طرح‌ها جذب می‌شوند؛ زیرا به آن‌ها وعده سود ثابت و درآمد بدون ریسک و بدون از بین رفتن پول می‌دهند.

یکی دیگر از راه‌های تشخیص این نوع طرح‌ها این است که گرداننده طرح پونزی به سرمایه‌گذاران می‌گوید که حداقل سه ماه قبل از اینکه قصد بیرون کشیدن سرمایه خود را داشته باشند، باید به شخص یا موسسه اطلاع دهند.

طرح هرمی چیست؟

طرح‌های هرمی شدیدا افراد را به جذب عضوهای جدید تشویق می‌کنند.

در شکل مدرن آن، سردسته‌های این شرکت‌ها برای اینکه به ایجاد شرکت هرمی متهم نشوند؛ از عبارت “بازاریابی چندسطحی” استفاده می‌کنند و اذعان دارند که افراد با استفاده از فروش محصولات می‌توانند درآمد کسب کرده؛ اما با اضافه کردن اعضای جدید نیز به دیگر دوستانشان برای کسب درآمد کمک کنند.

تشخیص شرکت‌های هرمی از بازاریابی چندسطحی کاری بسیار سخت است.

نکته مهم اینجاست که اگر شرکت مورد نظر تمرکز فوق‌العاده زیادی روی جذب افراد داشت و برنامه‌ها و جلسات متعدد در این مورد برگزار می‌کرد؛ به احتمال زیاد شرکت مورد نظر از ترفند هرمی استفاده می‌کند.

بیت‌کوین به ترفند پونزی و هرمی ارتباط دارد؟

با محبوبیت روزافزون بیت‌کوین، سرمایه‌گذاران در این بحبوحه و شلوغی بازار باید مراقب افراد سودجویی باشند که سعی می‌کنند با استفاده از روش‌های مختلف و با کلاهبرداری یک شبه پولدار شوند.

مطلب مرتبط: طرح‌های پونزی در قالب استخراج ابری ارز دیجیتال

وقتی با افرادی که اطلاعات زیادی در مورد بیت‌کوین ندارند صحبت کنید؛ ممکن است بگویند که بیت‌کوین فقط یک ترفند و طرح هرمی است و ریسک سرمایه‌گذاری در آن بالا است. اگر شما و یا یکی از نزدیکان‌تان اینگونه فکر می‌کنید بهتر است ادامه این مقاله را بخوانید.

طرح پونزی که گاهی هم با عنوان ترفند پونزی (یا پانزی) شناخته می‌شود؛ یکی از خطرناک‌ترین فعالیت‌ها است که نام آن از روی نام یک فرد ایتالیایی به اسم چارلز پونزی برداشته شده که در بین سال‌های 1882 تا 1949 میلادی زندگی می‌کرده است.

این ترفند کلاهبرداری پیش از او نیز در دنیا وجود داشت؛ اما این فرد کسی بود که آن را معروف کرد.

همانطور که قبلا نیز در مورد این طرح به طور خلاصه توضیح دادیم؛ ایده اصلی در طرح‌های پونزی بسیار ساده است. پول سرمایه‌گذاران جدید برای پرداخت سود به سرمایه‌گذاران قدیمی استفاده می‌شود و تا جایی که سرمایه‌گذار جدید جذب بشود، افراد حاضر در این طرح سود خود را دریافت می‌کنند.

در ترفند پونزی کسی که آن را اجرا می‌کند دائما سرمایه‌گذاران را به جذب افراد دیگر دعوت می‌کند تا از این طریق بتواند با به دست آوردن پول بیشتر، سود کسانی که به او اعتماد کرده‌اند را بپردازد.

این زنجیره ادامه پیدا می‌کند و وقتی سرمایه‌گذار جدید پیدا نشود؛ طرح پونزی از هم می‌پاشد و پول افراد از بین می‌رود. در این کار هیچ ارزش افزوده‌ای تولید نمی‌شود و متاسفانه تا زمانی که اجراکننده طرح فرار کرده و یا توسط پلیس دستگیر شود؛ سرمایه‌گذاران متوجه آن نخواهند شد.

اکنون بیایید دوباره سراغ بحث ارتباط بیت‌کوین و طرح پونزی برویم.

بسیاری از منتقدان در همان روزهای ابتدایی شناخته‌شدن بیت‌کوین در سال‌های 2009 و 2010 نسبت به ماهیت این ارز دیجیتال شک داشتند. بسیاری از آن‌ها اعتقاد داشتند که بیت‌کوین تنها یک طرح پونزی است که سرمایه‌گذاران به شدت به آن جذب شده‌اند؛ بهرحال مهم این است که این انتقاد شدیدا نادرست و حاصل نداشتن اطلاعات بوده است.

طرح‌های پونزی در طول تاریخ به این صورت بوده‌اند که یک شخص و یا سازمان، پس از جذب سرمایه‌های افراد، چگونگی خرج‌ سرمایه‌های آنها را مخفی کرده و به سرمایه‌گذاران قول سود ثابت داده است؛ اما بیت‌کوین هیچ‌کدام از این موارد را ندارد.

این ارز دیجیتال کاملا غیرمتمرکز بوده و افراد می‌توانند هر زمان که تمایل داشتند خواست خرید و فروش کنند.

اطلاعات تراکنش‌ها در بلاک‌چین بیت‌کوین به صورت باز و شفاف در اختیار همه قرار داده شده است.

هیچ‌کس نمی‌تواند در بیت‌کوین به شما تضمینی بابت برگشت پولتان بدهد و باید مانند هر بازار دیگری دانش خود را بالا برده و با رصد کردن نمودارهای تخصصی و تحلیل تکنیکال در دنیای ارزهای دیجیتال موفق شوید.

ممکن است شخصی از بیت‌کوین برای راه‌اندازی طرح پونزی استفاده کند ولی بیت‌کوین به خودی خود یک طرح پونزی نیست. همانطور که یک شخص می‌تواند از ریال برای ایجاد طرح پونزی استفاده کند ولی ریال یا دلاری که در طرح پونزی به کار می‌رود را نمی‌توان کلاهبرداری دانست.

ریال، دلار یا بیت‌کوین یک ابزار است که می‌تواند در راه درست یا در راه خلاف استفاده شود.

سایر ارزهای دیجیتال به طرح‌های پونزی ارتباط دارند؟

همانطور که توضیح داده شد بیت‌کوین هیچ ربطی به طرح‌های پونزی و هرمی ندارد؛ ولی برخی ارزهای دیجیتال سطح پایین وجود دارند که می‌توانید رد پای ترفندهای پونزی را در آن‌ها مشاهده کنید.

هر ارز دیجیتال نیازمند یک‌سری توسعه‌دهنده باهوش و با استعداد است تا بتوانند با نوشتن کد‌های آن، ارز دیجیتال را به شکلی امن و مطمئن در اختیار عموم قرار دهند.

به دلیل ماهیت ارزهای دیجیتال این کد‌ها اوپن سورس بوده و هرکسی می‌تواند به آ‌ن‌ها دسترسی داشته باشد.

حال ممکن است برخی افراد این کدها را تغییر داده و به عنوان یک ارز دیجیتال جدید عرضه کرده و افراد را به سرمایه‌گذاری روی آن تشویق کنند. مردم عادی شاید توانایی و حوصله خواندن کد‌ها را نداشته باشند و درگیر یک طرح پونزی شوند.

چندی پیش یک ارز دیجیتال با نام OneCoin معروف شد و تعداد زیادی از مردم جذب آن شدند؛ زیرا بر خلاف دیگر رمزارزها OneCoin تضمین بازگشت سرمایه را می‌داد و این موضوع باعث شد که کاربران فکر کنند می‌توانند در یک بازار سودآور و بدون ریسک سرمایه‌گذاری کنند.

نکته جالب اینجا بود که از ترس بو بردن توسعه‌دهندگان و برنامه‌نویسان، نرم‌افزار OneCoin اوپن سورس نبود تا کسی نتواند مشکلات موجود در طراحی آن را تشخیص دهد. One Coin روی یک بلاک‌چین عمومی نیز بارگذاری نشده و در نتیجه پیگیری تراکنش‌ها توسط کاربران امکان‌پذیر نبود.

جامعه کاربران ارزهای دیجیتال به سرعت گزارش یک طرح پونزی در OneCoin را ارسال کردند که 300 هزار بازدید و هزار کامنت دریافت نمود که به وضوح چنین موضوعی را تایید می‌کرد. یک شرکت فعال در زمینه بیت‌کوین نیز به کاربران در مورد هرمی و کلاهبرداری بودن OneCoin هشدار داد.

برای جلوگیری از به دام افتادن سرمایه‌گذاران، کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده آمریکا مقاله‌ای را با عنوان ” طرح‌های پونزی از ارزهای مجازی استفاده می‌کنند” منتشر کرد.

در این مقاله به سرمایه‌گذاران هشدار داده شده بود که ارزهای دیجیتال یک راه آسان برای کلاهبرداران است تا ترفند‌های هرمی را اجرا کنند. سرمایه‌گذاران باید به این مقاله‌ و هشدارهایی که داده شده است به خوبی توجه کنند؛ زیرا هر ارز دیجیتالی می‌تواند به عنوان یک طرح پونزی درآید.

چند روش برای اینکه طرح‌های پونزی را تشخیص دهید در زیر آورده شده است:

• صحبت از سود پایدار و عدم وجود ضرر و زیان
• استفاده از استراتژی‌های مخفی و یا خیلی پیچیده در انجام تراکنش‌ها و ارزش‌گذاری ارز دیجیتال
• مشکل بودن برداشت سود و سرمایه
• وجود یک فرد و یا سازمان که ارز دیجیتال مذکور را حمایت و تبلیغ می‌کند

در بخش‌های بعدی به صورت دقیق و تخصصی در مورد تشخیص ارزهای دیجیتال مشکوک توضیح خواهیم داد؛ اما دو کار ساده‌ای که به سرعت می‌توانید انجام دهید این است که در گوگل عبارت” آیا —- ارز دیجیتال کلاهبرداری است؟” (به انگلیسی  ….. legit or scam) را سرچ کنید.

بهتر است این‌کار را به زبان انگلیسی انجام دهید. به جای نقطه‌چین می‌توانید نام هر ارز یا سیستم یا سایتی را وارد کنید.

اگر با این‌کار نتوانستید اطلاعات خاصی را به دست بیاورید بهتر است در مورد اینکه نرم‌افزار این ارزدیجیتال اوپن سورس است و یا خیر تحقیق کنید؛ برای این موضوع می‌توانید عبارت”…. GitHub” را در موتورهای جستجو سرچ کنید. به جای نقطه‌چین، نام ارز یا سیستم موردنظر را بنویسید.

بسیاری از پروژه‌های ارزهای دیجیتال از GitHub برای اشتراک‌گذاری کدهایشان استفاده می‌کنند و اگر یک ارز دیجیتال بصورت اوپن‌سورس باشد به احتمال بسیار بالا در GitHub ثبت شده است.

اگر مورد خاصی در GitHub پیدا نکردید احتمالا کد رمزارز مورد نظر اوپن سورس نبوده و این یک زنگ خطر برای شماست تا از سرمایه‌گذاری روی آن صرف نظر کنید.

اکثر کسانی که به دام طرح‌های پونزی میفتند اطلاعات کافی ندارند و نکته مهم اینجاست که اجراکنندگان این ترفندها نیز از دادن اطلاعات به کاربران خودداری می‌کنند.

برخی از این کلاهبرداران این‌کار را با زیرکی خاصی انجام می‌دهند.

در بازارهایی که گردش سرمایه در آن‌ها بسیار بالاست معمولا سازمان‌های نظارتی خاصی وجود دارد که اطلاعات و امنیت شرکت‌های حاضر را تضمین و تایید می‌کنند؛ اما به دلیل ماهیت غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال در حال حاضر چنین امکانی وجود ندارد.

ارزهای دیجیتال شبهه‌دار

یکی از مهم‌ترین کارهایی که سرمایه‌گذاران هوشمند می‌توانند برای محافظت از پول خودشان در برابر افراد کلاهبردار انجام دهند این است که پشت صحنه ارز دیجیتالی که می‌خواهند روی آن سرمایه‌گذاری کنند را با دقت بررسی کرده و از سابقه و قدرت کسانی که پشت این رمزارز هستند اطلاعات کافی به دست آورند.

نبود اطلاعات خاصی در مورد تیم و حامیان آن ارز دیجیتال نکته‌ای‌ منفی محسوب می‌شود و نشان می‌دهد که سازندگان آن ارز مجازی نمی‌خواهند که هویت خود را فاش کنند.

کلاهبرداران با فاش نکردن هویت خود، قصد دارند در برابر مشکلات احتمالی آینده پاسخگو نباشند.

در مرحله بعدی، تحقیقات سرمایه‌گذاران باید روی مواردی متمرکز باشد که در سایت آن ارز دیجیتال منتشر شده است.

اگر وبسایت، وایت پیپر (White paper) و… پر از علائم و غلط‌های سهوی هستند، از جایی کپی‌شده‌اند و در فرمت‌بندی آن‌ها اشتباهات فاحشی وجود دارد؛ نشان می‌دهد که ایجادکنندگان ارز دیجیتال به پروژه خود اهمیت کافی نداده‌اند.

این موضوع می‌تواند به عنوان یک هشدار مهم تلقی شود، زیرا یک پروژه واقعی با جزییاتی دقیق و شفاف ارائه می‌شود و زمان زیادی برای آن صرف شده است. در حالیکه اغلب کلاهبرداری‌ها صرفا با ارائه‌ای ضعیف از اطلاعات پراکنده، کپی‌شده، ضدونقیض و ناقص همراه هستند.

گروهی که برای معرفی مناسب خود به اندازه کافی اهمیت ندهد و وقت نگذارد، به احتمال قوی‌ قصد کلاهبرداری دارد.

مرحله بعدی جستجوی این ارز دیجیتال در شبکه‌های اجتماعی عمومی مثل Reddit و توییتر است که در آن گردش اطلاعات آزاد بوده و هرکسی می‌تواند در مورد هرچه که خواست اظهار نظر کند.

اگر در این وبسایت‌ها آثاری از کوین مورد نظرتان پیدا نکردید؛ احتمالا سازندگان نمی‌خواستند که عموم مردم در مورد آن‌ها قضاوت کنند و عدم دسترسی آسان به اطلاعات یکی از نقاط ضعف دارایی‌های دیجیتال است.

با تمام این تفاسیر گاهی اوقات ممکن است که یک اشتباه کوچک باعث شود که وجهه یک ارز دیجیتال خراب شده و کاربران آن را به عنوان یک راه برای کلاهبرداری تلقی کنند.

این اتفاق برای Dash یکی از 4 رمزارز برتر حال حاضر دنیا اتفاق افتاد.

Dash در اواخر سال 2016 میلادی و اوایل سال 2017 به دلیل افزایش قیمت سرسام آورش فوق‌العاده محبوب و معروف شد. Dash در ابتدای مسیرش نشانه‌های وجود یک کلاهبرداری را از خود نشان می‌داد.

به اعتقاد بسیاری از مردم، تیم دش به دنبال کلاهبرداری بود؛ زیرا در 24 ساعت اولیه آغاز به کار این کوین حدود 1.9 میلیون Dash استخراج شد که جزئی از برنامه اصلی نبود.

موسس و توسعه‌دهنده اصلی Dash در همان ساعات اولیه توضیح داد که این مشکل به دلیل حضور یک باگ ناخواسته در نرم‌افزار به وجود آمده است؛ ولی بسیاری از منتقدان هنوز اعتقاد داشتند که Dash قصد سوءاستفاده را داشته است.

در 30 ماه مارچ سال 2017 میلادی 30 درصد کل بازار Dash هنوز هم در اختیار همان کسانی بود که در 24 ساعت اولیه اقدام به استخراج این کوین کرده بودند.

این موقعیتی است که سرمایه‌گذاران باید فرق بین کلاهبرداری و یک خطای سهوی کوچک را تشخیص دهند.

ما هنوز هم اعتقاد داریم که مشکلات اولیه Dash می‌توانست تصحیح شود و با راه‌اندازی مجدد عرضه اولیه کوین، Dash به صورت عادلانه بین کاربران پخش شود؛ اما این ارز دیجیتال توانست تا آپریل 2017 دوباره وجهه خود را بازیابد و برای مدتی به جمع 4 رمزارز برتر دنیا بپیوندد.

در حال حاضر، توسعه‌دهندگان پشت این ارز دیجیتال یک گروه پر تلاش هستند که دائما در حال کار برای بالا بردن امنیت Dash هستند.

نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که کلاهبرداری از طریق ارزهای دیجتال منحصر به توسعه‌دهندگان آن نمی‌شود.

ممکن است یک موسسه و یا شرکت به شما پیشنهاد بدهد که با گرفتن پول شما در بازار ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کند.

برخی از آن‌ها فوق‌العاده محبوب و قابل اعتماد هستند ولی برخی دیگر فقط با هدف سرقت ارز دیجیتال شما ایجاد شده‌اند.

ممکن است یک شرکت یا شخص به شما پیشنهاد دهد برای دریافت سود تضمین شده از طریق سرمایه‌گذاری در رمزارزها، مقداری سرمایه‌گذاری کنید. شما نیز برای دوری از دردسرهای سرمایه‌گذاری و با هدف سپردن سرمایه به افراد متخصص، اینکار را انجام دهید. اما بعدا متوجه شوید با یک کلاهبردار مواجه شده‌اید.

بنابراین در اعتماد به اینگونه افراد باید دقت فوق‌العاده زیادی به خرج دهید.

انواع این وبسایت‌‌ها که وعده سودهای بالا را می‌دهند وجود دارند، حتی برخی از آنها وعده سودهای بسیار بالا مثلا 700 درصدی یا 1000 درصدی در بازه 2 الی 48 ساعت ارائه می‌دهند!

اگر با این سایت‌ها مواجه شدید به هیچ عنوان فریب تبلیغات آنها را نخورید. چنین سرمایه‌گذاری پرسودی منطقی نیست و باید از هرچیزی که شک‌برانگیز باشد دوری کنید. هیچ‌کس نمی‌تواند در عرض دو ساعت 1000 درصد سود بدست آورد.

سخن آخر: عقل سلیم

تعریف عقل سلیم این است:

عَقلِ سَلیم یا «قضاوت عقلانی» یعنی توانایی فهمیدن و قضاوت کردن دربارهٔ موضوعات و اشیاء به صورتی که تقریباً بیشتر انسان‌ها به‌طور منطقی آن را انجام می‌دهند. به عقل سلیم درک عام، فهم عامه یا فهم متعارف و شعورِ متعارف نیز گفته می‌شود، که می‌تواند جایگزین مناسبتری برای این مفهوم باشد. 

در برخورد با هر پیشنهاد سرمایه‌گذاری (چه سرمایه گذاری کردن پول و چه صرف زمان و یا صرف سایر منابع است) آن پیشنهاد را با عقل سلیم خود ارزیابی کنید و بسنجید. به عبارت دیگر از خود بپرسید:

این پیشنهاد یا وعده‌ای که داده شده با عقل جور درمیاد؟

بسیاری از کلاهبرداری‌ها را می‌توان با عقل سلیم تشخیص داد.

ابتدا حرص و طمع را کنار بگذارید، سپس با قضاوت عقلانی، فرصت یا پیشنهاد موردنظر را بسنجید.

داشتن اطلاعات درست در قضاوت شما اثرگذار است، بنابراین اولین کاری که می‌کنید جستجو در اینترنت برای یافتن نظرات دیگران در مورد آن سایت است.

باید توجه داشته باشید بسیاری از اوقات، کلاهبرداران برای سیستم‌های کلاهبرداری خودشان نظرات مثبتی در سایت‌های مختلف ثبت می‌کنند. بنابراین گاهی اوقات تشخیص کلاهبرداری‌ها مشکل است ولی در نهایت اگر در اینکار مهارت پیدا کنید، در بسیاری از مواقع در کمتر از 30 ثانیه می‌توانید کلاهبردار بودن یک سایت یا سیستم را تشخیص دهید.